Bu bölümde araştırmanın amacı, değişkenleri, hipotezleri ve bu kapsamda oluşturulan araştırma modeli yer almaktadır.
6.1. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı örgüt ikliminin iş performansına etkisinde psikolojik sermayenin ara değişken rolünün incelenmesi oluşturmuştur. Bu genel amaç çerçevesinde örgüt ikliminin alt elemanları olan örgütsel cesaretlendirme, yönetimin desteği, katılım esnekliği, iletişim ve takım desteğinin iş performansının alt elemanları olan görev ve bağlamsal performans ile ilişkileri araştırılmıştır. Ayrıca psikolojik sermayenin umut, öz yeterlilik, dayanıklılık ve iyimserlik elemanlarının modeldeki ara değişken rolleri test edilmiştir.
6.2. Araştırmanın Değişkenleri ve Hipotezler
Bir örgütün girdileri personel, reklam veya araç gereç giderleri olarak tanımlanırken örgütün çıktıları arasında karlılık ve performans konuları yer almaktadır. Çalışanların performansı ile psikolojisi arasındaki ilişkiyi araştıran bilim insanlarınca endüstri ve örgüt psikolojisi alanında; çalışan performansını etkileyen faktörler ile ilgili birçok çalışama yürütülmüştür. Alanyazın tarandığında pek çok performans ve onu etkileyen psikolojik faktörlere dair kuramsal araştırmalar yer almaktadır. Örgüt çıktılarına dolaylı ya da doğrudan etkisi bulunan performans kavramı bu çalışmada için bağımlı değişken olarak seçilmiştir.
Tez araştırmasında yer alan iş performansı kavramı görev ve bağlamsal performans olarak iki alt elemandan oluşmaktadır. İş performansının iki alt faktörle ele alınmasının sebebi psikolojik etkileri yansıtması açısından görev performansının tek başına yetersiz olacağı düşüncesinden ileri gelmektedir. Bağlamsal performansın araştırmaya dahil edilmesiyle beraber örneklem grubu içerisinde yer alan çalışanların gerçek performans düzeyleri hakkında daha doğru verilerin kazanımı sağlanmıştır.
86
Örgütlerin dinamik yapılarını sürdürmesi ve rekabet avantajını sağlayabilmesi için insan kaynağından beklediği yüksek performansı etkileyen psikolojik unsurlardan birisi örgüt iklimidir. Psikolojik atmosfer olarak tarif edilen örgütsel iklim kavramı çalışanların örgüte dair paylaştıkları algıyı ifade etmektedir. Örgüt araştırmacıları tarafından performans ile örgüt iklimi arasındaki ilişki üzerine birçok çalışma yapılmıştır. 1980’lerde bilimsel olarak ele alınan ve örgütsel araştırmalara konu olan örgüt iklimi kavramı tez çalışmasının bağımsız değişkeni olarak yer almaktadır. Örgüt ikliminin alt elemanları örgütsel cesaretlendirme, takım desteği, yönetim desteği, iletişim ve otonomi bileşenlerinden oluşmaktadır. Örgüt iklimi ve iş performansına dair hipotezler aşağıda sıralanmaktadır.
𝐻1𝑎: Örgüt iklimi ile iş performansı ve alt elemanları arasında doğru orantılı ilişki vardır.
𝐻0: Örgüt iklimi ile iş performansı ve alt elemanları arasında bir ilişki yoktur.
𝐻1𝑏: Örgüt ikliminin alt elemanları ile iş performansının alt elemanları arasında doğru orantılı ilişki vardır.
𝐻0: Örgüt ikliminin alt elemanları ile iş performansının alt elemanları arasında bir ilişki yoktur.
Psikolojide yeni bir yaklaşım olarak popüler hale gelen pozitif psikoloji bilimi; diğer yaklaşımlardan farklı olarak bireyde bulunan olumsuz yönlere değil olumlu taraflara odaklanılması gerektiğini öne sürmektedir. Pozitif psikoloji yaklaşımının örgütsel davranış alanındaki yansıması olan pozitif psikolojik sermaye kavramı, yeni bir sermaye türü olarak endüstri ve örgüt psikolojisi alanında Fred Luthans ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir. Kavram umut, öz yeterlilik, dayanıklılık ve iyimserlik olmak üzere dört alt elemandan oluşmaktadır. Psikolojik sermayenin örgüt iklimi ve iş performansı ile ayrı ayrı olan ilişkilerine dair hipotezler aşağıda sıralanmaktadır.
𝐻2𝑎: Psikolojik sermaye ile iş performansı arasında doğru orantılı ilişki vardır. 𝐻0: Psikolojik sermaye ile iş performansı arasında bir ilişki yoktur.
87
𝐻2𝑏: Psikolojik sermayenin alt elemanları ile iş performansı alt elemanlarının arasında doğru orantılı ilişki vardır.
𝐻0: Psikolojik sermayenin alt elemanları ile iş performansı alt elemanlarının arasında bir ilişki yoktur.
𝐻3𝑎: Örgüt ikliminin ile psikolojik sermaye arasında doğru orantılı ilişki vardır.
𝐻0: Örgüt iklimi ile psikolojik sermaye arasında bir ilişki yoktur.
𝐻3𝑏: Örgüt ikliminin alt elemanları ile psikolojik sermayenin alt elemanları arasında doğru orantılı ilişki vardır.
𝐻0: Örgüt ikliminin alt elemanları ile psikolojik sermayenin alt elemanları arasında bir ilişki yoktur.
Çalışmanın amacı doğrultusunda şekil 12’de yer alan araştırma modeline uygun olarak psikolojik sermaye kavramı ve alt elemanlarının ara değişken olarak ele alındığı hipotezler aşağıda sıralanmıştır.
𝐻4𝑎: Psikolojik sermayenin, örgüt iklimi ile iş performansı ilişkisinde ara değişken rolüne sahiptir.
𝐻0: Psikolojik sermayenin, örgüt iklimi ile iş performansı ilişkisinde ara değişken rolüne sahip değildir.
𝐻4𝑏: Psikolojik sermayenin alt elemanları, örgüt ikliminin alt elemanları ile iş performansının alt elemanları ilişkisinde ara değişken rolüne sahiptir.
𝐻0: Psikolojik sermayenin alt elemanları, örgüt ikliminin alt elemanları ile iş performansının alt elemanları ilişkisinde ara değişken rolüne sahiptir.
88
6.3. Araştırmanın Modeli
Çalışmanın amacına yönelik olarak oluşturulan araştırma modeli şekil 12’de yer almaktadır.
Araştırma modeli (Şekil 12) örgüt iklimi bağımsız değişkeni ile iş performansı bağımlı değişkeni arasındaki ilişkide psikolojik sermaye aracılık rolünün etkisi üzerine kurgulanmıştır. Bu değişkenlerin birbirlerini hangi yönde, ne derecede ve nasıl etkilediği incelenmektedir. Aynı zamanda örgüt ikliminin alt elemanları ile iş performansının alt elemanları arasındaki ilişkide psikolojik sermayenin alt elemanları üzerinden kurulu model test edilmektedir.
89