Örgütsel İklim Boyutlarını Ölçme Yaklaşımı

Kundu (2007) araştırmalarında örgütsel iklim kavramının açıklanması üzerinde durmuştur; örgütsel iklim kavramının ölçümüyle ilgili üç ana yaklaşım öne sürmüştür. Bunlar, örgütsel davranışları çoklu ölçme yaklaşımı MMOAA (Multiple measurement-organizational attribute approach), örgütsel davranışları algısal ölçme yaklaşımı PMOAA (Perceptual measurement-organizational attribute approach), bireysel davranışları algısal ölçme yaklaşımları PMIAA (Perceptual measurement- individual attribute approach) olarak gruplandırılmaktadır.

Her yaklaşım birtakım araştırmaların kuşağına ait çalışmaların özelliklerini taşımaktadır. Aynı zamanda bu yaklaşımlar farklı örgütsel iklim tasarımları yaratmaktadır. Bu yaklaşımların ayrıştırılması farklılaşan araştırma alanları ve iklim yapısının yeniden kavramsallaştırılması ile sonuçlandırılmaktadır.

3.5.1. Örgütsel Davranışları Çoklu Ölçme Yaklaşımı

Örgüt iklimi kavramının en uygun tanımı Forehand ve Gilmar (1964) tarafından bu yaklaşımın altında verilmiştir. Bu tanımda örgüt iklimi, bir organizasyonda bireylerin davranışları ve görece zaman içerisinde kalıcı olan örgütün karakter özelliklerinin bir başka örgütten ayrıştığı yer olarak tanımlanmıştır. Forehand ve Gilmar bu yaklaşımı tablo 1’de özetlemiştir (Kundu, 2007).

25

Tablo 1: Örgütsel Davranışları Çoklu Ölçme Yaklaşımı

Örgüt İkliminin Boyutları

Sistem Karmaşıklığı Yapı

İyi Yol Haritası Liderlik Özellikleri Büyüklük

Araştırma Tasarımı Deneysel Çalışmalar Alan Çalışmaları

Ölçüm Prosedürleri

Bireysel Algılar

Nesnel Endeksleri

Kaynakça: Kundu, 2007:156

Bu yaklaşım örgüt ya da grup üzerine odaklanıp örgütsel iklimin genel alanını içermektedir. Aslında örgütsel davranışları çoklu ölçme yaklaşımı, örgütsel davranış ve bireysel psikoloji alanlarında geniş ve kapsamlı bir çalışma listesi oluşturur. Bu yöntem örgüt iklimini nesnel olarak ölçerken fazla genelleştirilmiş çalışma alanı ve hassaslık derecesinden yoksun bir metodolojiye sahiptir. Endüstriyel psikoloji alanından türeyen bu yaklaşım, uygulamada örgüt ikliminin net evreninde ve çıkarımlar içerisinde ortaya çıkan birden fazla boyut ve parametre arasında kaybolma eğilimindedir (Kundu, 2007).

3.5.2. Örgütsel Davranışları Algısal Ölçme Yaklaşımı

Bu yaklaşımın en uygun tanımını Cambell ve arkadaşları (1970) vermişlerdir. Onlara göre örgüt iklimi kendi üyelerini ve çevresini tanımlayarak bir organizasyonu niteleyen özellikler kümesi olarak tanımlanır. Araştırmalarında örgütsel iklimi ve faktörlerini içeren dört boyutu tablo 2’de görüldüğü şekli ile öne sürmüşlerdir.

26

Tablo 2: Örgütsel Davranışları Algısal Ölçme Yaklaşımı

Boyutlar Faktörler

Bireysel Özerklik

Bireysel Sorumluluk Bağımsızlık

Kural Yönlendirmesi

Bireysel İnisiyatiflere Destek

Pozisyon Üzerinde Etkili Yapının Hassasiyeti Örgütsel Yapı Yönetsel Yapı Lidere Yakınlık Ödüllendirme Ödül

Genel Tatmin İçin Başarıya ve Teşvike Yönlendirme

Kar ve Satışa Yönlendirme

İtibar, Destek ve Samimiyet Yönetimsel Destek

Samimiyet ve Destek Kaynakça: Kundu, 2007:157

Örgütsel davranışları algısal ölçme yaklaşımı modeli, örgüt ikliminin birey davranışlarını, örgütün algısını ve belirli özelliklerini yönettiğini öne sürmektedir. İklimin kendisi durumsal bir değişken ya da örgütün ana etmeni olarak algılanmaktadır. Bu yaklaşımla ilgili olarak başlıca çalışmalar şunlardır:

 Cambell ve arkadaşları (1970), yönetsel davranış, performans ve verimlilik üzerine yaptıkları araştırmayı algısal ölçüm üzerine temellendirdikleri orijinal iklim boyutlarının tanımlanması alanında yürütmüşlerdir.

 Pritchard ve Karasick (1973), örgütsel iklimin, iş tatmini ve performans üzerine etkisi alanında yaptıkları araştırmayı algısal ölçüm ile gerçekleştirmişlerdir.

 Guion (1973), örgütsel iklim ile ilgili yaptığı çalışmada algısal tanımlama ve örgüt iklimi ölçeğinden yararlanmıştır.

27

3.5.3. Bireysel Davranışları Algısal Ölçme Yaklaşımı

Örgüt iklimi araştırmalarında Shneider ve arkadaşları bireysel davranışları algısal ölçme yaklaşımı alanında önde gelmektedir. Shneider ve Hall (1972) bireylerin örgütsel çevre hakkındaki bir dizi algısından yola çıkarak örgütsel iklimi tanımlamışlardır. Bu algısal dizi kişisel ve örgütsel özellikler arasındaki etkileşimin sonucunda var olmaktadır. Shneider bu kavrayışı açıklamak için bu yaklaşımı kullanmıştır. Shneider ve arkadaşları bir bilgi işlemci gibi düşünerek algılayanların özelliklerini, örgütlerin niteliklerini ve nesnel olayları etkileşim içinde düşünmüşlerdir. Örgütsel iklim, gerçek olaylar ve bu olaylardan doğan algılar arasındaki etkileşimi temel alan özet değerlendirme olarak düşünülmüştür. Örgütü geniş bir açıdan gözlemlemeyi temel alan Shneider bir kavram oluşum sürecinin sonucu olarak iklim algısını tanımlamıştır (Shneirder, 1970). Birçok araştırma bu yaklaşımı desteklemiştir. Bunlardan birkaç tanesi tablo 3’de yer almaktadır.

Tablo 3: Bireysel Davranışları Algısal Ölçme Yaklaşımı

Alan Çalışma Araştırmacı

Bireysel algılama yoluyla örgüt ikliminin ölçümü

İklim kavramını belirlemek için yapılan Roman Katolik

Piskoposluğu Rahipleri üzerine bir çalışma

Schneider, B. & Hall, D. T.

Örgütsel iklimin bireysel ve durumsal değişkenleri arasındaki ilişki

İş tatmini üzerine bireysel değer sistemi ve örgütsel iklimin çoklu etkisi

Friedlander, R. & Margulis, N.

Bireysel davranışları algısal ölçme yaklaşımına eleştirel bir bakış

Örgütsel iklimi ölçmede bazı

problemler Joannesson, R. E.

Kaynakça: Kundu, 2007:158

Bu yaklaşımla daha önce tartışılan örgütsel davranışları algısal ölçme yaklaşımı, kavramsallaştırma açısından benzerlik göstermektedir. Her iki yaklaşım da bireysel algılar ve örgüt çevresi arasındaki etkileşimi temel alarak algıların genel toplamını gözlemlemiştir. Aslında Shneider tarafından önerilen model Indik’in öne sürdüğü psikolojik süreç modeli ile hemen hemen özdeştir. Fakat bazı noktalarda farklılaşan alanları bulunmaktadır. Örgütsel davranışları algısal ölçen yaklaşım örgüt

28

ikliminde örgütsel nitelikler üzerinde daha fazla odaklanarak organizasyon temelli bakış açısına sahipken bireysel davranışları algısal ölçme yaklaşımı ise örgütsel partiküllerin dışında bireylerin özelliklerinin toplamına odaklanmaktadır.