Araştırmanın Yöntemi

Çalışmanın üçüncü bölümünün genelinde ifade edildiği üzere, stratejik düşünce düzeyi ile insan kaynakları yaklaşımı arasında ilişki kurulabileceği düşünülmektedir. Bu bağlamda, stratejik düşünce düzeyi yükseldikçe geleneksel personel yönetimi yaklaşımını tasvir eden ve operasyonel işlerin önceliğine vurgu yapan faaliyetlerin azaldığı ifade edilebileceği gibi, stratejik düşünce düzeyi yükseldikçe, uzun dönemli bütüncül bakış açısı ile sistemetik yapının önem kazanarak, stratejik bakış açısının arttığı söylenebilir. Buna bağlı olarak, stratejik düşünce düzeyi düşük olan işletmelerde personel yönetimi, düşünce düzeyi orta olan işletmelerde İKY ve yüksek stratejik düşünceye sahip işletmelerde stratejik İKY yaklaşımının olduğu varsayımına göre tasarlanan çalışmaya ilişkin araştırma modeli aşağıdaki şekilde ifade edilebilir:

Şekil 10. Araştırma modeli

4.3.2. Araştırma Soruları ve Hipotezleri

İşletmelerde stratejik düşünce düzeyi ile insan kaynakları yaklaşımının birlikte değişim gösterdiği düşünülmektedir. Bu bağlamda stratejik düşünce düzeyi yükseldikçe Personel

STRATEJİK DÜŞÜNCE DÜZEYİ Düşük Orta Yüksek İNSAN KAYNAKLARI YAKLAŞIMI Personel Yönetimi İKY Stratejik İKY

Yönetimi (PY) yaklaşımına katılım düzeyi azalırken, İKY ve stratejik İKY anlayışına katılım düzeyinin yükselmesi beklenir. Bu beklentiyle şekillenen yukarıdaki araştırma modeline dayanarak varsayılan çalışmanın araştırma soruları ve hipotezleri şu şekilde ifade edilebilir:

Araştırma Soruları:

1. Stratejik düşünce düzeyi ile İK yaklaşımı arasında ilişki var mıdır?

2. İşletmelerin İK yaklaşımları birbirinden farklılık göstermekte midir?

3. Stratejik düşünce düzeyine göre İK yaklaşımları arasında farklılık var mıdır?

4. Stratejik düşünce düzeyine göre İK yaklaşımları hangi açıdan ilişkilendirilebilir?

5. Stratejik düşünce düzeyi düşük olan işletmelerde hangi temel İKY uygulamaları vardır?

6. Stratejik düşünce düzeyi yüksek olan işletmelerde hangi temel İKY uygulamaları vardır?

Çalışmanın modeli ve yukarıdaki araştırma sorularına dayanarak test edilen hipotez ve alt hipotezleri ise şunlardır:

H1: Stratejik düşünce düzeyi ile insan kaynakları yaklaşımı arasında bir ilişki vardır. H1a: Stratejik düşünce düzeyi ile PY yaklaşımı arasında negatif yönlü bir ilişki vardır. H1b: Stratejik düşünce düzeyi ile İKY yaklaşımı arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır. H1c: Stratejik düşünce düzeyi ile stratejik İKY yaklaşımı arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır.

Yukarıda açıklanmaya çalışılan temel varsayımların bir başka açıdan ifadesi olarak, işletmelerin İK yaklaşımlarının stratejik düşünce düzeylerine göre farklılık göstereceği beklenmektedir. Bu bağlamda söz konusu beklenti aşağıda yer alan hipotezle ifade edilebilir:

4.3.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi

Araştırmanın evrenini İstanbul Sanayi Odası tarafından her yıl düzenli olarak belirlenen Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşunun yer aldığı 2009 listesinde yer alan işletmeler oluşturmaktadır (www.iso.org.tr, 2010).

Araştırma evreninin büyük sanayi işletmeleri olarak belirlenmesinin nedeni; bu işletmelerde ölçek sorunu olmaması, kurumsal kimliklerinin yeterince gelişmiş olması ve çoğunun profesyonel yönetime sahip oldukları, bu nedenlerden dolayı da insan kaynakları yönetiminin yeterince ve istenen düzeyde uygulama alanı bulduğu düşüncesidir.

Evren büyüklüğü 500 işletmeyi kapsadığından %95’lik güvenilirlik düzeyine göre alınması gereken örneklem büyüklüğü 217 işletmedir (Sekaran, 1992: 253; akt. Altunışık ve diğ, 2010). Bu nedenle kolayda örnekleme yöntemiyle geri dönüş oranları da düşünülerek 250 işletmeye elden ve e-mail yoluyla anket formları ulaştırılmış, ancak 135 anket geri dönmüştür. Ön değerlendirmeler sonucunda 8 anket uygun olmayan kişiler tarafından ve bazı anketler de yarım bir şekilde doldurulduğundan değerlendirmeye alınmamış ve böylece 127 işletme analize dahil edilmiştir.

4.3.4. Veri Toplama Aracı

Çalışmada, nicel analizlere dayalı uygulamanın daha iyi sonuç vereceği düşünülmüştür. Çünkü stratejik düşünce düzeyi ve insan kaynakları yaklaşımlarına ilişkin durumun, yöneticilerin algı ve değerlerini yansıtan ifadelerle daha doğru ölçülebileceği varsayılmıştır. Bu nedenle araştırmada veri toplama aracı olarak anket formundan yararlanılmıştır. Anketin geliştirilmesinde stratejik düşünce ve insan kaynakları yönetimi ile ilgili yerli ve yabancı, kuramsal ve uygulamaya yönelik akademik yayınlar üzerinde geniş bir literatür taraması yapılmıştır (Anket formu Ek 1 de yer almaktadır).

Anket formu altı bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde işletmeyle ilgili genel bilgiler yer almaktadır. İkinci bölümde işletmelerin stratejik yönetim ve stratejik planlama sürecinin varlığını belirlemeye yönelik yönetici tutum ve algılarından ziyade gerçek durumu yansıtan ifadeler yer almaktadır. Üçüncü bölüm; stratejik düşünce düzeyini belirlemeye yönelik olarak hazırlanan toplam 7 değişkene ait 42 ifadeden oluşmaktadır. Dördüncü bölümde, insan kaynakları yaklaşımını belirlemeye ilişkin olarak yönetici tutum ve

algılarını tesbit etmeye yönelik, 5’li Likert tipi ölçekle hazırlanan “İnsan Kaynakları Yaklaşımı” ölçeği yer almaktadır. Beşinci bölüm İK biriminin genel yapısı ve faaliyetleri ile ilgili, altıncı ve son bölüm ise yanıtlayıcı ile ilgili bilgileri içeren sorulardan oluşmaktadır.

4.3.4.1. Ankette Yer Alan Ölçekler

4.3.4.1.1. Stratejik Düşünce Düzeyi Ölçeği

Anket formunda 3. bölümde yer alan stratejik düşünce düzeyini ölçmeye yönelik anket Barca ve diğ (2006a) tarafından gerçekleştirilen çalışmada yer alan anketin uzman görüşlerine dayanarak, pilot çalışma akabinde revize edilmesi ile oluşturulmuştur. Sözkonusu ölçek, 7 değişken ve her bir değişkene ilişkin 6 ifade olmak üzere toplam 42 ifadeden oluşmaktadır.

Stratejik düşünme derinliği her bir bilgi kategorisi için ayrı ayrı farklılılar gösterir. Dolayısıyla stratejik düşünme derinliğini derecelendirmek mümkündür (Barca ve diğ., 2006). Çalışmanın üçüncü bölümünde açıklandığı üzere olaylar, maksimizasyon ve reaktif düşünme eğilimi gösterenler “üçüncü derece”; trendler, hedefler ve proaktif düşünme eğilimi gösterenler “ikinci derece”; ve en üst düzeyde yani, yapılar/sistemler, vizyon ve üretken düzeyde düşünme yetkinliği sergileyenler “birinci derece” stratejist niteliklerine sahip oldukları ifade edilmektedir (a.g.e.). Bu noktadan hareketle çalışmada düşünce düzeyleri uzman görüşlerine de alınarak olaylar bazında düşünenler “Düşük”, trendler bazında düşünenler “Orta” ve yapılar/sistemler düzeyinde düşünenler ise “Yüksek” düşünce düzeyine sahip olarak değerlendirilmiştir.

Stratejik düşünce düzeyinin değerlendirilmesi ile ilgili örnek ve açıklama EK-2’de yer almaktadır.

4.3.4.1.2. İnsan Kaynakları Yaklaşımı Ölçeği

Anket formunun dördüncü bölümünde yer alan insan kaynakları yaklaşımını belirleyebilmek için oluşturulan ölçek genel olarak mevcut İK yazınına dayanmaktadır. Personel yönetimi, insan kaynakları yönetimi ve stratejik İKY ile ilgili temel farklılıklara değinen çalışmalar arasında Guest 1987, Guest 1997, Storey 1992 ve Legge 2005a’e ait temel ayrımlar esas alınarak burada yer alan her bir kriterden ölçek maddeleri oluşturulmuştur. Maddeler oluşturulurken basit, anlaşılabilir, değişik

anlamlara yol açmadan, yalın bir biçimde ifade edilmesine dikkat edilmiş, 17 soru ve her bir soruya ilişkin 3 kategorili tek seçimli ifadeden oluşan anket formu hazırlanmıştır. Hazırlanan ön deneme ölçeği, 11 işletmenin üst düzey yöneticisi tarafından yanıtlanmış, verilen cevapların yanıtlayıcıları yönlendirici şekilde doldurulduğu tespit edildiğinden Likert tipi ölçek olarak hazırlanmasına karar verilmiştir. Gelen pilot çalışma sonuçları ve uzman görüşleri doğrultusunda personel yönetimi, İKY ve stratejik İKY’nin temel özeliklerine değinen ve yönetici algılarını da kapsayacak tarzda toplam 24 madde belirlenmiş, “Hiç Katılmıyorum”, “Katılmıyorum”, “Kararsızım”, “ Katılıyorum”, “ Tamamıyla Katılıyorum” biçiminde beşli Likert tipi ölçek oluşturulmuştur.

• İnsan Kaynakları Yaklaşımı Ölçeğinin Geçerlilik ve Güvenilirliği

Toplam 24 maddeden oluşan ölçeğin güvenililirlik düzeyi için elde edile cronbach alpha değeri 0,555’dir. Analizde İK yaklaşımı olarak ele alınan personel yönetimi, insan kaynakları yönetimi ve stratejik insan kaynakları yönetimi ana faktörünün alt faktörlerini belirlemeye yönelik olarak keşfedici faktör analizi (Exploratory Factor Analysis- EFA) yapılmıştır. Analiz sonucunda insan kaynakları yönetimi boyutu için cronbach alpha değeri 0,829; personel yönetimi için 0,803 ve stratejik İKY boyutu için 0,832 olarak bulunmuştur. Bu değerler ışığında kullanılan ölçeğin her bir boyut itibariyle içsel tutarlılığının yüksek olduğu ifade edilebilir.