Bu araştırmanın temel amacı, İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı programındaki Çevre Bilimi Dersi Çevre Sorunları Ünitesinde, eleştirel düşünme becerilerini içeren öğretimin, öğretmen adaylarının, eleştirel düşünme becerilerini kazanmalarına, erişilerine ve çevre tutumlarına etkisini belirlemektir.
Bilgiyi olduğu gibi kabullenen, sadece öğreticiyi dinlemeye ve söylenenlerin doğruluğuna şüphe duymadan almaya alışmış olan ve öğrenmeyi bu şekilde tanımlayan öğrenci davranışlarını kabullenen eğitim anlayışlarından; bilgiye ulaşmaya çabalayan, sorgulayıcı, katılımcı, verilen bilgilerin doğruluğunu araştırmadan kabullenmeyen, yaratıcı, eleştirel, kazanılan bilgileri yaşamına yansıtma çabası içerisinde bulunan aktif öğrencilerin var olduğu eğitim anlayışlarına geçilen bu günlerde tüm değerler ile birlikte insanlara sadece bilgi bütünlüğünü değil aynı zamanda bilginin doğasını da düşünmelerini sağlayan beceriler kazandırmak amaçlanmaktadır.
Eğitim sistemi içerisinde öğrencilerin nasıl düşündükleri ve nasıl öğrendikleri, birçok tartışmaya konu olmuştur. Özellikle “bilgi toplumu” olarak
adlandırılan çağımızda, bireylerin araştırma yapabilme, sorun çözebilme, yaratıcı düşünme, eleştirel düşünme gibi çeşitli düşünme yollarını bilme ve uygulayabilme, öğrenme sürecinde etkin olma gibi birçok niteliğe sahip olmaları gerektiği düşüncesi, düşünme ve öğrenmenin nasıl gerçekleştiği konularını ön plana çıkarmıştır (Güven ve Kürüm, 2006). Bu konulardan biri de eleştirel düşünme becerileridir. Eleştirel düşünme becerilerini temel alan eğitim, etkili öğrenme ürün ve sonuçlarının ortaya çıkmasını sağlar. Paul ve Elder’ e (2005) göre eleştirel düşünme öğrenciler için eğitim sistemi içerisinde yerini algılamak, kendi görüşlerine sıklıkla başvurmak, fikirlerini daha etkili bir şekilde değerlendirmek ve analiz etmek için gerekli bir beceridir. Geleceğimize yön verecek yeni nesillerin, eğitim sürecinde eleştirel düşünme becerilerine sahip bireyler olarak yetiştirilmesi ilköğretimden yüksek öğretime kadar eğitimin bütün kademelerinde önemli bir amaç olarak görülmektedir (Yıldırım ve Yalçın, 2008). Eleştirel düşünme becerileri bu özellikleri ile tüm etkili öğrenme çevreleri ve tüm eğitim seviyeleri için gereklidir.
Öğrencinin üst düzey düşünme becerilerine sahip, araştırmacı, girişimci, öğrenmeyi öğrenmeye gayretli olması istenilen çağdaş eğitim anlayışlarında en önemli rol bu becerilerin kazanılmasında onlara rehberlik edecek, gerekli güdülemeyi sağlayacak ve bu yeterlilikleri kendisinde de bulunduran öğretmenlere düşmektedir. Sönmez (1993), eğitim öğretim sürecinin öğrencilerde üst düzey düşünme becerilerini geliştirebilecek şekilde düzenlenmesi gerekliliğine ve bu şekilde bir öğrenme ortamını sağlayacak en önemli unsurun öğretmenler olduğunu vurgulamıştır.
Toplumsal bir sistem olarak düşünülen eğitimin önemli öğelerinden birisi de öğretmenlerdir (Yılmaz, ve diğer., 2004). Yetim ve Göktaş (2000) bir ülkenin kalkınması ile toplumsal gelişimin öğretmenlerin iyi yetiştirilmesine ve görevlerini en iyi şekilde yerine getirebilecek mesleki ve kişisel niteliklere sahip olmasına bağlı olduğunu belirtmiş, ayrıca eleştirel düşünme becerilerini ve kendine güveni öğretmenin kişisel ve mesleki nitelikleri arasında saymışlardır.
Eğitim sürecinin her kademesinde; öğrendiği yeni bilgileri sorgulayan, problemleri hissedip bunlara kısa sürede çözüm bulan, düşüncelerinden sonuçlar çıkarabilen, kendi düşünce sistemlerinin farkında olup başkalarının düşünme sistemlerini de anlamaya gayretli, farklı görüşlerin niteliğini irdeleyerek kalıplara bağlı kalmadan kendisini yenileyebilen öğretmenlere ihtiyaç duyulmaktadır (Cüceloğlu, 2001; Paul, 2005). Öğretmenler, öğrencilerinin üst düzey düşünme becerilerine sahip olması için onların ön öğrenmelerini, bireysel farklılıklarını, ilgi ve ihtiyaçlarını ve kazanımların farklı yapılarını düşünerek uygun model, strateji, yöntem ve tekniği öğrenme ortamında kullanabilmelidirler.
Öğretmenlik görevinin mesleki rolleri farklı boyutlar göstermektedir. Karacaoğlu (2006) bu rolleri; mesleki standartlar, etik standartlar, kendine yetme, analitik ve yansıtmacı stratejiler, üst düzey yeterlilik, üst düzey okur-yazarlık ve matematik bilgisi şeklinde sınıflamıştır. Ülkemizdeki sınıf öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının, eğitim sürecinde çok sayıda sorunla karşılaştıkları; öğretecekleri dersler konusunda kavram yanılgılarına sahip oldukları, etkili öğrenme öğretme sürecini oluşturabileceklerine ilişkin yeterliliklerine inanmadıkları, öğretim hizmetini istenilen seviyede gerçekleştiremedikleri yönünde bulgular mevcuttur (Arslan, 2000). Yapılan araştırmalar, bütün eğitim kademelerinde saptanan bu sorunların İlköğretim Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı programında yer alan Çevre Bilimi dersi kapsamında da yer aldığını ve çevre eğitiminin istenilen düzeyde etkili olmadığını ortaya koymakta ve dersin ezberden kurtarılması gerektiğini vurgulamaktadır (Webb ve Boltt, 1990; Yücel ve Morgil,1998; Haktanır ve Çabuk, 2000; Özkan, Tekkaya ve Geban, 2001; Şahin ve diğer., 2004). Bu da çevre eğitimi verecek öğretmenlerin yüksek öğretim düzeyinde iyi bir eğitim alması gerektiğini ön plana çıkarmaktadır. Ancak duyarlı ve bilinçli öğretmenler çevre konusunda öğrencilere gerekli bilinci ve sorumluluğu kazandırabilir. Bununla birlikte dersin etkililiğini artırmak için; öğrenciyi aktif hâle getiren, bilgi hamallığından kurtaran ve beyin gücünü geliştiren, problemlerin çözümlerinde üst düzey düşünme becerilerini kullanabilmeyi sağlayan öğretim yaklaşımlarının kullanılması gerekli hâle gelmektedir (Şahin, ve diğer., 2004).
Ayrıca öğretmen yetiştirme programında yer alan çevre konulu derslerin amaçlarından biri de öğretmen adaylarına, çevre sorunlarının ortaya çıkmasının en büyük nedeni olan insanoğlunun bu sorunların giderilmesinde de düşünme yetisini kullanarak sorumluluklarının farkına varmasını sağlamaktır. Bunun sağlanabilmesi, ancak düşünme becerilerinin geliştirilmesine önem veren etkin bir çevre eğitimi ile mümkün olacaktır (Şahin ve diğer., 2004; Erol, 2005; Yavuz, 2006; Öznur, 2008).
İlköğretim Sınıf Öğretmeni yetiştirme programı Çevre Bilimi dersi kapsamında geleneksel öğretimin yöntem ve teknikleri kullanılarak öğretmen merkezli eğitim uygulamalarına yer verilmektedir. Bu derslerin konusu olan çevre sorunlarına karşı çevre duyarlığı geliştirme de geleneksel öğretimin yöntem ve tekniklerinin yeterli olamayacağı varsayımından ve yapılan bütün bu araştırmalardan yola çıkarak “Çevre Bilimi Dersinin Sınıf Öğretmeni Adaylarının Eleştirel Düşünme Becerileri, Erişileri ve Tutumlarına Etkisi” başlıklı çalışmanın sınıf öğretmeni adaylarında çevre sorunlarına ve eleştirel düşünme becerilerine ilişkin olumlu tutumlarının geliştirmesi konularında fark edilen önemli bir gereksinime karşılık vereceği düşünülmektedir.