Araştırma Model

Bu kısımda nitel ve nicel araştırma yöntemleri tartışılarak, avantajları ve dezavantajları ele alınmaktadır. Bu tartışmaların ışığında araştırma deseninin nasıl oluşturulduğu açıklanmaktadır.

Sosyal bilimlerde araştırma yapmanın birçok yolu bulunmaktadır. Araştırma sorularının türüne, araştırmacının olaylar üzerindeki kontrolüne ve olayın odak noktasının ne olduğuna bağlı olarak bu yolların kullanımı söz konusu olmaktadır (Yin, 1994). Bu araştırmada nitel ve nicel araştırma yöntemleri, araştırma sorularına ve araştırmanın odak noktasına uygun olacak şekilde birlikte kullanılmıştır.

Nitel ve nicel araştırmanın farklı kuramsal temelleri vardır. “Nitel araştırma sosyal bir olayı anlama amacıyla yapılırken, nicel araştırma nedenleri, sonuçları, ilişkileri belirlemek için gerçekleştirilir… Her iki yaklaşım da değerlidir ve eğitimin ilerlemesinde katkıları vardır” (Wiersma, 2000:13). Nitel ve nicel araştırmanın felsefelerindeki farklılık aşağıdaki gibi belirtilmektedir:

Nitel ve nicel araştırma; araştırılan olayı anlamlandırmada kullanılan iki farklı yaklaşımdır. Nitel araştırma orijinini betimsel analizden almaktadır. Nitel araştırmada özel bir durumdan genel bir sonuca ulaşmayı sağlayan tümevarımsal süreç esastır. Diğer taraftan nicel araştırmada akıl yürüterek genel ilkelerden özel durumlara ulaşmayı sağlayan tümdengelimsel yaklaşım hâkimdir (Wiersma, 2000:12).

Nitel ve nicel araştırma yöntemleri arasındaki farklılıklardan bazıları aşağıdaki şekilde belirtilebilir (Yıldırım ve Şimşek, 2005):

• Nicel araştırmada asıl olan yöntemken, nitel araştırmada asıl olan durumdur. • Nicel araştırmada amaç genelleme yapmaktır. Nicel araştırmada ise amaç

derinlemesine betimlemedir.

• Nicel araştırmada standardize edilmiş veri araçları kullanılmaktayken, nitel araştırmada araştırmacının kendisi veri toplama aracıdır.

• Nicel araştırmada parçaların analizi yaklaşımı varken, nitel araştırmada örüntülerin ortaya çıkarılması gerekmektedir.

İzmir evreninde ilköğretim altı, yedi ve sekizinci sınıf öğrencilerinin matematiksel güçlerinin belirlenmesi, araştırmanın alt problemlerinden biridir. Nicel araştırma; nedenleri, sonuçları, ilişkileri belirlemek için gerçekleştirilir (Wiersma 2000). Bu nedenle bahsedilen alt problemin yanıtlanmasında nicel araştırmanın kullanımının uygun olduğu düşünülmektedir. Araştırma deseni bu yöntemler arasındaki farklılıklar dikkate alınarak oluşturulmuştur. Bu nedenle ilköğretim 6,7 ve 8. sınıf öğrencilerinin matematiksel güçlerini ve etki eden faktörleri belirlemede betimleme amacıyla tarama yöntemi kullanılmıştır.

Doğruluğun deneysel olarak kanıtlanabilir olması gereken durumlarda tarama araştırması (survey research) kullanılabilecek yollardan biridir (Babbie, 1990). Tarama yöntemi “eğitimsel, psikolojik ve sosyolojik değişkenler arasındaki ilişkiler, ayırımlar ve örneklerle ilgilenmektedir (Wiersma, 2000:14)”. Tarama metodu ile ‘belli bir zamanda mevcut koşulların doğasını açıklama maksadıyla veri toplanır’ (Cohen ve Manion, 1996: 83). Tarama araştırmasının üç genel amacını,

betimleme, açıklama ve keşif olarak belirten Babbie (1990) bu amaçları aşağıdaki şekilde açıklamaktadır:

Tarama araştırması bir topluluk hakkında belirli bir özelliğin yayılımını keşfetme gibi betimsel bir açıklamaya ulaşma amacıyla yapılabilir (s.51)... Ayrıca ek olarak bir topluluğa ait betimlemeleri açıklama gibi bir amaca da sahip olunabilir (s.52)... Tarama modeli belli bir konu üzerine araştırma yaparken aynı zamanda bir ‘araştırma aracı’ dır ki bu yönüyle keşif amacıyla kullanılabilir (s.53).

‘Tarama araştırması birçok sosyal konunun incelenmesinde, özellikle diğer yöntemlerle birleştirildiğinde yararlı olabilir’ (Babbie, 1990: 40). Bu nedenle açık uçlu problemler ve çoktan seçmeli sorulardan oluşan bilgi ölçeği birlikte kullanılarak veri toplanmıştır. Altıncı sınıf öğrencilerinden on tane açık uçlu problem ve 25 tane çoktan seçmeli soru ile, yedinci sınıf öğrencilerinden dokuz tane açık uçlu problem ve 24 çoktan seçmeli soru ile, sekizinci sınıf öğrencilerinden on tane açık uçlu problem ve 22 çoktan seçmeli soru ile veri toplanmıştır.

Araştırmada farklı matematiksel güce sahip öğrencilerin matematiksel düşünme ve bilgi oluşturma süreçlerinin kendi bağlamları çerçevesinde nasıl gerçekleştiğini anlamaya çalışmak amaçlandığından örnek olay çalışması araştırma metodu olarak belirlenmiştir. Örnek olay çalışması “karmaşık sosyal olayları anlama arzusundan ortaya çıkmıştır ve gerçek yaşam olaylarının bütünsel ve anlamlı özelliklerini araştırmaya olanak tanımaktadır” (Yin, 1994:3). Burada öğrencilerin düşünsel süreçlerine ilişkin bir genellemeye varmak değil, bu süreci oluşturan bileşenleri derinlemesine incelemek amaçlanmaktadır. Öğrencilerin düşünsel süreçlerini etkileyen ilişkiler ağını, belirli bir sistematik yaklaşımla açıklamak ve yorumlamak hedeflenmektedir.

Yin, (1994:13) örnek olay çalışmasının doğasını aşağıdaki gibi belirtmektedir:

Örnek olay çalışması; özellikle olay ve bağlam arasındaki sınırların açık olmadığı güncel olayları kendi gerçek bağlamında incelemektedir. Örnek olay çalışması çoklu kanıt kaynağına dayanmakta, veri toplamaya ve analiz etmeye

rehber olmak için daha önceki teorik önerilerden faydalanmakta ve birbirinden teknik olarak farklı olan durumlarla da ilgilenmektedir.

Wiersma (2000:206) örnek olay çalışmasını “belirli olay, sistem gibi bir şeyin detaylı olarak incelenmesi” olarak tanımlanmaktadır. Yıldırım ve Şimşek’e (2000:191) göre örnek olay çalışması “nasıl ve niçin sorularını temel almaktadır ve araştırmacının kontrol edemediği bir olgu ya da olayı derinliğine incelemesine imkân vermektedir”.

Örnek olay çalışması ile ilgili eleştirilerden biri, tek bir durumdan genellemeye ulaşılamayacağı düşüncesidir (Yin, 1994). Yıldırım ve Şimşek (2000:192) bu duruma şöyle açıklık getirmektedir:

…“Bir tek durumun çalışılmasından nasıl genellemeye varılabilir?” sorusu… deneysel çalışma için de geçerli olabilir. “Tek bir deneyden yola çıkarak genelleme yapmak mümkün olabilir mi?”…Deneysel çalışmalarda olduğu gibi, örnek olay çalışmasının sonuçları belirli bir evrene değil, ancak kuramsal önermelere genellenebilir... örnek olay çalışmalarında araştırmacının amacı, bir evrene istatistiksel genellemeler yapmak yerine analitik genellemeler yapmak, kuram oluşturmak veya kuramsal önermelerde bulunmaktır. Bu anlamda deneysel ve örnek olay çalışmaları arasında teknik olarak herhangi bir temel farklılık yoktur.

Yin (1994) sonuçlarına göre keşfetmeye yönelik, açıklayıcı ve betimsel olmak üzere üç tip örnek olay çalışması olduğunu belirtmiştir. Bu araştırma açıklayıcı örnek olay çalışmasıdır çünkü farklı matematiksel güce sahip öğrencilerinin bilgi oluşturma süreçleri arasındaki benzerlik ve farklılıkları açıklamak amaçlanmaktadır. Örnek olay çalışmasında görüşme ve gözlem veri toplama teknikleri kullanılmıştır.

Görüşme, örnek olay çalışmasında veri toplama amacıyla en yaygın olarak kullanılan yöntemlerden biridir. Örnek olay çalışmasının doğasında sosyal bir olguyu anlamak olduğundan, görüşme ile kaynaktan durumu anlamayı ve açıklamayı sağlayacak bilgiler alınabilir. Görüşme birkaç şekilde gerçekleşebilir. Bunlardan biri odaklanmış görüşmedir (Yin, 1994). Odaklanmış görüşme,

görüşülen kişi ile bir saat gibi kısa sürede gerçekleşir. Görüşmede açık uçlu sorular kullanılır ve görüşme konuşma şeklinde gerçekleştirilir. Görüşme örnek olay protokolünde yer alan soru grupları çerçevesinde oluşur (Yin, 1994: 83).

Öğrencilerin matematiksel bilgiyi nasıl oluşturduğunu anlamak amaçlandığından örnek olay çalışmasında odaklı görüşme kullanılmıştır. Örnek olay çalışmasında açık uçlu matematiksel problemler kullanılmıştır. Öğrenciler bu problemleri çözerken görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşme sırasında “neden önce elindeki çubuğu seçtin?”, “noktayı üçgenin ortasından seçmenin nedeni var mı? gibi öğrencilerin düşünme şekillerini yansıtmalarını ve açıklamalarını sağlayıcı yönde yapılandırılmamış sorular yöneltilmiştir.

Öğrencilerin bir problemi doğal ortam içerisinde çözmeleri sürecinde gözlemlenmesi, matematiksel düşünmelerini ve bilgi oluşturmalarını anlamlandırmada katkı sağlayabilir. Bu nedenle örnek olay çalışmasında katılımcı gözlem yoluyla da veri toplanmıştır. Öğrencilerin verilen problemleri çözmeleri sürecinde sergiledikleri kayıt edilemeyen davranışları gözlemlenmiştir. Adler ve Adler (1994) teorik kaynakların etkileşimle birleşmesini sağlamasından ötürü nitel araştırmacıların katılımcı gözlemi daha çok kullanmaya meyilli olduğunu belirterek gözlem ile katılımcı gözlemi birbirinden ayırmıştır (akt. Mertens, 1998). Katılımcı gözlem, araştırmacının sadece pasif olarak gözlem yaptığı gözlem türü değil, örnek olay çalışması içinde çeşitli rollerin de oynandığı bir gözlem türüdür (Yin, 1994).

Örnek olay çalışması verilerinin toplanmasında katılımcı gözlemin kullanımının yarattığı fırsatlar ve neden olduğu zararlardan bahsedilebilir. Yin (1994: 88) bunları şöyle belirtmektedir:

Bilimsel araştırma ile ulaşılamayan olaylara, katılımcı gözlemle ulaşılabilir. Ayrıca örnek olay çalışmasının içinde olan birinin bakış açısıyla gerçekliğin algılanması da avantajlarından bir diğeridir… Bununla birlikte katılımcı gözlemcinin not alma ve farklı perspektiflerden sorular yöneltme için yeterli zamana sahip olamaması olumsuz yönlerinden biridir.

Özetle tarama modeli ve örnek olay çalışması, araştırma modelini oluşturmaktadır.