Araştırma Metodolojis

2.1. Araştırmanın Önemi ve Amacı

Kadınların iş hayatında daha fazla yer almaya başlamasıyla birlikte her geçen gün daha fazla kadının iş- aile çatışması yaşadığı gözlenmektedir. Kadının evi ve işi ile ilgili ikili rolleri, kadına hem daha fazla yük yüklemekte, hem de daha yoğun çatışma yaşamasına sebep olabilmektedir (Çakınberk ve diğ., 2013). Yukarıda üzerinde durulan olumsuz durumlar, hem kamu personelinin verdiği hizmetin kalitesinde düşüşe sebep olabilmekte hem de çalışanların yaşam doyumlarını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Kamu personelinde meydana gelebilecek iş-aile çatışması durumu sadece bireyi değil; aynı zamanda ailesini, çalıştığı kurumu ve hizmet verdiği toplumun tüm kesimlerini ilgilendirebilmektedir.

Bu bağlamda araştırmanın amacı, kamuda görev yapan kadın çalışanların iş-aile çatışması ile yaşam doyum algılarının belirlenmesi ve iş-aile çatışması ile yaşam doyum algıları arasındaki ilişkiyi tespit etmektir.

2.2. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi

Araştırma evrenini; Tunceli il merkezinde kamuda (sağlık ve emniyet sektörü dışında) görev yapan kadın çalışanlar oluşturmuştur. Anket formu evrenin tamamına dağıtılmıştır. Araştırmaya katılmak istemeyen, raporlu, izinli vs olup işyerinde olmayan veya eksik doldurulan formlar elendikten sonra araştırma 116 kadın çalışandan toplanan veriler ile gerçekleşmiştir.

2.3. Araştırmanın Veri Toplama Tekniği ve Aracı

Araştırma ilişkisel tarama modelinde betimsel bir çalışmadır. Tarama modelindeki araştırmalarda mevcut bir durum, olduğu biçimiyle betimlenmeye çalışılır (Karasar, 2009). Tarama modeli, araştırma sırasında araştırma örneklemine alınan kurumlarda var olan süreçleri etkilemeden kullanılabilen bir modeldir. Tarama modelinin bir avantajı da, araştırma yapılan kurumda mevcut düzeni bozmadan ve kurum personeline yönetsel güçlük çıkarmadan kullanılabilmesidir (Kaptan, 1999).

Veriler geliştirilen bir anket formu yardımıyla yüz yüze anket yöntemi kullanılarak toplanmıştır. Anket formunun ilk bölümünde, katılımcıların demografik özelliklerini belirlemeye yönelik sorular bulunmaktadır.

İş-Aile Yaşam Çatışması Ölçeği: Netenmeyer ve arkadaşları (1996) tarafından geliştirilen “İş-Aile Yaşam

Çatışması Ölçeği” beş dereceli Likert tarzı bir ölçek olup (1) “Kesinlikle katılmıyorum” ve (5) “Kesinlikle katılıyorum” arasında değişmektedir. Ölçek çalışanların iş yaşamından kaynaklanan iş-aile çatışması ve aile yaşamından kaynaklanan aile-iş çatışması düzeylerini ölçmeyi amaçlayan iki alt boyuttan oluşmaktadır. Söz konusu her iki boyut ta çatışma durumunu belirlemeye yönelik 5 maddelik yargı cümlelerinden oluşmaktadır. Ölçeklerin güvenilirlik analizleri konusunda Netenmeyer ve arkadaşları (1996) iş yaşamı kaynaklı iş-aile çatışması ve aile yaşamı kaynaklı aile-iş çatışması boyutları için alfa değerlerini sırasıyla .88 ve .89 olarak tespit etmişlerdir. Öte yandan, geçerlilik konusu açısından bir

66

değerlendirme yapılırsa, her iki boyutun da adı geçen araştırmacıların seçtiği örneklem üzerinde yapılan sınamalarda yaşam doyumu değişkenleriyle ters yönde ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Yapılan faktör analizleri de her iki ölçeğin birbirlerinden ampirik olarak farklı olduklarını ortaya koymaktadır. Söz konusu bulgular her iki ölçeğin de güvenilirlik ve geçerlilik kriterleri açısından güçlü olduklarını göstermektedir (Efeoğlu, 2006). Ölçeğin Aycan ve Eskin (2005) tarafından Türkçe’ye uyarlanan formu kullanılmıştır.

Yaşam Doyumu Ölçeği: Diener ve arkadaşları (1985) tarafından geliştirilmiş, yedi dereceli Likert tarzı bir

ölçektir. Ölçek 5 ifadeden oluşan ve bireyin öznel iyilik durumunu ölçen bir ölçme aracıdır. Ölçeğin iç tutarlık katsayısı .80 ile .89 arasında değişmektedir ölçek Türkçe’ye Köker (1991) tarafından uyarlanmıştır. Ölçeğin güvenirlik çalışmaları sonucunda test tekrar test güvenirliği r=.85, madde test korelasyonları .71 ile .80 arasında bulunmuştur. Ölçeğin Aysan (2001) tarafından yapılan çalışmasında ise iç tutarlık katsayısı .85 olarak tespit edilmiştir (Aysan ve Harmanlı, 2003).

2.4. Veri Toplama Aracının Geçerlilik ve Güvenilirliği

Araştırma ölçeklerinin Cronbach Alfa değerleri iş-aile çatışması ölçeğinin (0,849), aile-iş çatışması ölçeğinin (0,865), yaşam doyumu ölçeğinin (0, 794) olarak hesaplanmış ve ölçeklerin güvenilir olduğu sonucuna varılmıştır.

Ölçeklerin geçerliliklerini ölçmek amacıyla faktör analizi yapılmıştır. Faktör analizi sonucunda ölçeklerin KMO değerlerine ve faktör yüklerine bakılmıştır. Ölçeklerin geçerlilikleri için KMO değerlerinin 0,60’ın üstünde olması ve faktör yüklerinin de 0,40’ın üzerinde olması beklenir. Ölçeklerinin tamamının KMO değerleri kabul edilebilir sınırın üzerinde olduğu ve ölçeklerin faktör yüklerinin de tamamının 0,40’ın üzerinde olduğu belirlenmiştir.

Tablo 2. Ölçeklerin Faktör Analizi Sonuçları

Değişkenler Faktör 1 Faktör 2 Faktör 3 KMO 1.İş sorumluluklarım aile ve ev yaşantımı

olumsuz olarak etkiliyor. ,739

0,744 2.İşimin aldığı zaman aileme karşı

sorumluluklarımı yerine getirmemi zorlaştırıyor. ,746 3.İşimin gereksinimleri nedeniyle evde yapmak

istediğim şeyleri yapamıyorum. ,817 4.İşimin yarattığı gerginlik ve yük nedeniyle aile

yaşantımla ilgili yapmak istediğim şeyleri yapamıyorum.

,824 5.İş sorumluluklarım nedeniyle ailemle ilgili

planlarımı değiştirmek zorunda kalıyorum. ,706 6.Ailemin gereksinimleri iş yaşamımı olumsuz

etkiliyor. ,582

0,783 7.Ev yaşantımın gereksinimleri nedeniyle işimle

ilgili çalışmalarımı sonraya bırakmak zorunda kalıyorum.

,867 8.Aileme karşı sorumluluklarım nedeniyle işimle

ilgili yapmak istediğim şeyleri yapamıyorum. ,810 9.Aile yaşantım işe zamanında gitmek, günlük iş

gereklerini yerine getirmek, iş dışı etkinlikler yapmak gibi sorumluluklarımı olumsuz olarak etkiliyor.

,850 10.Aile yaşantımın yarattığı gerginlik ve yük,

işimle ilgili görevlerimi yapma becerimi olumsuz

67 11. Birçok yönden hayatım ideale yakındır. ,608

0,724

12. Hayat koşullarım mükemmeldir. ,567

13. Hayatımdan memnunum. ,731

14. Şimdiye kadar hayattan istediğim önemli

şeyleri elde etmiş durumdayım. ,525

15. Hayatımı tekrar en baştan yaşama şansım

olsaydı, neredeyse hiçbir şeyi değiştirmezdim. ,513 Toplam Varyans: %65,419

Approx. Chi-Square: 729,455 df: 45 Sig. ,000 N:116

2.5. Araştırmanın Bulguları

2.5.1. Katılımcılara Ait Demografik Bulgular

Katılımcıların demografik bilgilerinin sunulduğu Tablo 2 aşağıda yer almaktadır. Tablodaki bulgulardan katılımcıların özellikleri şöyle görülmektedir:

➢ Katılımcıların %25,9’u 21 ve 30 yaş arası, %43,1’i 31 ve 40 yaş arası ve %22,4’ü 41 ve 50 yaş ve %8,6’sı 51 yaş ve üstündedir.

➢ Katılımcıların % 77,6’sını evliler, % 22,4’ünü ise bekarlar oluşturmaktadır.

➢ Katılımcılar arasında eğitim düzeyi açısından ağırlık % 71,6 ile üniversite mezunlarındadır. Bunun yanında %21,6 ile lise mezunu ve %6 yüksek lisans mezunu bulunmaktadır.

➢ Katılımcıların % 29,3’ü 1-5 yıl arası çalışmakta iken, %28,4’ü 6-10 yıl arası ve %24’i 21 yıl ve daha fazla yıldır çalışmaktadır.

➢ Katılımcıların %63,8’i memur olarak çalışmaktadır. ➢ Katılımcıların %61,2’sinin çocuğu vardır.

➢ Katılımcıların %87,9’unun ev işlerine, çocuk ve hasta bakımına yardımcı birisi bulunmaktadır.

2.5.2. Ankete Katılanların Ölçeklere Katılma Düzeyleri

Katılımcıların iş-aile çatışması, aile-iş çatışması, işe tutkunluk, işten ayrılma niyeti ve iş doyumu ölçeklerine katılma düzeylerine ilişkin bulgular, aşağıdaki Tablo.1.’de aktarılmaktadır.

Tablo.1. Ankete Katılanların Ölçeklere Katılma Düzeyleri

Buna göre katılımcıların iş-aile çatışması algıları orta düzeyde iken aile-iş çatışması algıları ve yaşam doyumu algıları ise düşük düzeyde olarak belirlenmiştir.

Ortalama Standart Sapma

İş- Aile Çatışması 2,9890 0,9761

Aile-İş Çatışması 2,2379 0,8719

68

2.5.3. Katılımcıların İş-Aile Çatışması, Aile-İş Çatışması, Yaşam Doyumu Ölçekleri

Arasındaki İlişkiler

Katılımcılara uygulanan ölçekler arasındaki ilişkiler incelendiğinde,

Tablo. 2. İş-Aile Çatışması, Aile-İş Çatışması, Yaşam Doyumu Ölçekleri Arasındaki İlişki

İş -Aile Çatışması Ölçeği Aile -İş Çatışması Ölçeği Yaşam Doyumu Ölçeği

r p r p r p

İş Aile Çatışması Ölçeği 1 -

Aile İş Çatışması Ölçeği ,419 .000** 1 -

İş Doyumu Ölçeği ,348 .000** .127 .175 1 -

*p<0,05 ; **p<0,01

Tablo.2’de de görüldüğü üzere, iş-aile çatışması ölçeği ile aile- iş çatışması arasında doğru yönlü orta düzeyde bir ilişki mevcuttur. Aynı şekilde iş aile çatışması ile yaşam doyumu ölçeği arasında da doğru yönlü zayıf düzeyde bir ilişkinin mevcut olduğu görülmektedir.

2.5.4. İş-Aile Çatışması Bağımlı Değişkeni ile Aile-İş Çatışması ve Yaşam Doyumu

Ölçekleri Arasındaki Lineer Regresyon Analizi Sonuçları

Kamu sektöründe görev yapan kadın çalışanların iş-aile çatışması, aile-iş çatışması ve yaşam doyumları arasındaki ilişkilere yönelik olarak belirlenen hipotezi sınamak için regresyon analizinden yararlanılmıştır. Yukarıda elde edilen bulgular, bağımlı ve bağımsız değişken arasında anlamlı bir ilişkinin varlığını ortaya koymaktadır.

Tablo.3. İş-Aile Çatışması, Aile-İş Çatışması ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkiye İlişkin Regresyon İlişkisi Bağımlı Değişken Bağımsız Değişkenler B Standart Hata β t p R 2 İş-Aile Çatışması Aile-İş Çatışması İş Doyumu Sabit 1,267 ,283 4,476 ,000 0,264 Aile-İş Çatışması ,427 ,091 ,381 4,687 ,000 İş Doyumu ,362 ,098 ,300 3,687 ,000

Yapılan regresyon analizi sonucunda iş-aile çatışması ölçeği bağımlı değişkeni üzerinde aile-iş çatışması ve yaşam doyumu ölçekleri bağımsız değişkenlerinin istatistiksel olarak anlamlı etkisinin olduğu görülmektedir (F:20,300, p:0,000). Aile iş çatışması ölçeğinin etkisi yaşam doyumu ölçeğinin etkisine göre daha fazladır.