Bu başlık altında Konya’da faaliyette bulunan banka işletmelerinde kurumsal yönetim entelektüel sermaye ilişkisinde toplanan veriler analiz edilecek ve sonuçları değerlendirilecektir. Elde edilen verilerin istatistiksel analizleri yapılarak, tablolar yardımıyla açıklanacaktır. Bu inceleme sırasında araştırmanın amaçlarına yönelik oluşturulan hipotezler test edilecektir.
3.6.1. Araştırmaya Katılan Banka İşletmelerinin ve Yöneticilerin Tanımlanması
Araştırma bulgularının değerlendirilmesinde ilk olarak, araştırmaya katılan banka işletmeleri ve yöneticiler hakkında genel bilgiler verilecektir.
1. Araştırmaya Katılan Yöneticilerin Yaş Durumu
Araştırmaya katılan yöneticilerin yaş durumu aşağıda Tablo 3.2’de gösterilmiştir.
Tablo 3.2 : Araştırmaya Katılan Yöneticilerin Yaş Durumu
YAŞ DURUMU YÖNETİCİ SAYISI (N) YÜZDE (%)
20-29 12 13,9 30-39 34 39,5 40-49 20 23,3 50-59 14 16,3 60 ve üzeri 6 7 Toplam 86 100,0
Tablo 3.2 incelendiğinde araştırmaya katılan yöneticilerin 6’sının (% 13,9) 20-29 yaş arası; 17’sinin (%39,5) 30-39 yaş arası; 10’unun (%23,3) 40-49 yaş arası; 7’sinin (%16,3) 50-59 yaş arası ve 3’ünün (%7) 60 yaşının üzerinde olduğu görülmektedir.
2. Araştırmaya Katılan Yöneticilerin Cinsiyeti
Araştırmaya katılan yöneticilerin cinsiyet durumu aşağıda Tablo 3.3’de gösterilmiştir.
Tablo 3.3 : Araştırmaya Katılan Yöneticilerin Cinsiyet Durumu
CİNSİYET YÖNETİCİ SAYISI (N) YÜZDE (%)
Erkek 60 72,1
Kadın 26 27,9
Toplam 86 100,0
Tablo 3.3 incelendiğinde araştırmaya katılan yöneticilerin 30’unun (% 72,1) erkek, 13’ünün (%27,9) ise kadın olduğu görülmektedir.
3. Araştırmaya Katılan Yöneticilerin Eğitim Durumu
Araştırmaya katılan yöneticilerin eğitim durumu aşağıda Tablo 3.4’de gösterilmiştir. Cevaplayıcıların konumu gereği en az ön lisans mezunu olduğu kabul edildiğinden anket formunda ön lisans, lisans ve lisansüstü olmak üzere üç seçenek sunulmuştur.
Tablo 3.4: Araştırmaya Katılan Yöneticilerin Eğitim Durumu
EĞİTİM DURUMU SAYI (N) YÜZDE (%)
Ön Lisans 7
Lisans 68 79,0
Lisansüstü 11 21
Toplam 86 100,0
Tablo 3.4 incelendiğinde araştırmaya katılan yöneticilerin büyük çoğunluğu %79,0’lık bir oranla lisans mezunu, geriye kalan %21’i ise lisansüstü eğitim mezunu olduğu tespit edilmiştir.
4. Araştırmaya Katılan Bankaların Yönetim ve Kontrol Yetkisi Sahipliği Türü
Araştırmaya katılan bankaların yönetim ve kontrol yetkisi sahipliği türü Tablo 3.5’de gösterilmiştir.
Tablo 3.5: Araştırmaya Katılan Bankaların Yönetim ve Kontrol Yetkisi Sahipliği Türü YÖNETİM VE KONTROL YETKİSİ SAYI (N) YÜZDE (%) Kamu 12 35,3 Özel 22 64,7 Toplam 34 100,0
Tablo 3.5 incelendiğinde araştırmaya katılan bankaların 12’sinın (%35,3) yönetim ve kontrol yetkisinin kamu sektörüne ait olduğu, 22’sinin (%64,7) ise yönetim ve kontrol yetkisinin özel sektöre ait olduğu görülmektedir. Bu durum; geçmişte neredeyse tamamen devlet tarafından yürütülen bankacılık hizmetlerine son yıllarda özel sektöründe önemli bir oranda girdiğini göstermesi bakımından önemlidir. Bu da, banka işletmelerinde artan rekabetin etkisiyle kurumsal yönetim- entelektüel sermaye ilişkisini önemli hale getirmiştir.
5. Araştırmaya Katılan Yöneticilerin Bankadaki Mevcut Pozisyonu
Araştırmaya katılan yöneticilerin bankadaki mevcut pozisyonu aşağıda Tablo 3.6’da gösterilmiştir.
Tablo 3.6: Araştırmaya Katılan Yöneticilerin Bankadaki Mevcut Pozisyonu YÖNETİCİNİN BANKADAKİ MEVCUT
POZİSYONU
YÖNETİCİ SAYISI (N) YÜZDE (%)
Banka Müdürü 20 23,2 Banka Müdür Yardımcısı 16 18,6 Şef 6 6,9 Yönetmen 4 4,7 Yönetmen Yardımcısı 30 34,9 Uzman 8 9,3 Diğer 2 2,4 Toplam 86 100,0
Tablo 3.6 incelendiğinde araştırmaya katılan yöneticilerin 20’si (%23,2) banka müdürü; 16’sı (%18,6) banka müdür yardımcısı; 6’sı (%6,9) şef; 4’ü (%4,7) yönetmen; 30’u (%34,9) yönetmen yardımcısı; 8’i (%9.3) uzman; 2’si (%2,4) diğer yöneticiler olarak tespit edilmiştir. Diğer seçeneğinde genellikle pazarlamacılar ve bireysel bankacı pozisyonunda olanların anketi cevapladıkları görülmektedir. Buna göre, anket formunu cevaplayanların; kurumsal yönetim ve entelektüel sermaye konularında yeterli bilgiye sahip üst ve orta kademe yöneticilerinden oluştuğu söylenebilir. Bu durum; toplanan verilerin, banka işletmelerinde konularının uzmanı kişiler tarafından sağlandığını ve bu anlamda elde edilen verilerin araştırmanın amacına uygun olduğunu göstermektedir.
3.6.2. Banka İşletmelerinde Kurumsal Yönetim-Entelektüel Sermaye İlişkisinin Rolü
1. Araştırmaya Katılan Bankalarda Kurumsal Yönetim ve Bilgi Departmanı
Araştırmaya katılan bankaların kendi bünyesinde kurumsal yönetim ve bilgi departmanı olup olmadığı sorusuna verilen cevaplar Tablo 3.7’de gösterilmiştir.
Tablo 3.7: Araştırmaya Katılan Bankalarda Kurumsal Yönetim ve Bilgi Departmanı YÖNETİM VE KONTROL YETKİSİ SAYI (N) YÜZDE (%) Evet 34 100,0 Hayır 0 0 Toplam 34 100,0
Tablo 3.7 incelendiğinde araştırmaya katılan bankaların tamamının (%100) kendi bünyelerinde kurumsal yönetim ve bilgi departmanına sahip oldukları görülmektedir.
2. Araştırmaya Katılan Bankalarda Kurumsal Yönetim Açısından Müşteri Memnuniyeti
Araştırmaya katılan yöneticilerin bankadaki kurumsal yönetim açısından müşteri memnuniyetini ölçmelerine ilişkin verilen cevaplar Tablo 3.8’de gösterilmiştir.
Tablo 3.8: Araştırmaya Katılan Bankalarda Kurumsal Açıdan Müşteri Memnuniyeti
Tablo 3.8 incelendiğinde araştırmaya katılan yöneticilerin 84’ünün kurumsal açıdan müşteri memnuniyetini ölçtüklerini belirtirken, sadece 2’si ölçmediklerini belirtmiştir. Bu durum entelektüel sermaye unsurlarından biri olan “müşteri sermeyesi” nin, bankalarda kurumsal yönetim açısından birlikteliğine işaret etmesi bakımından oldukça önemlidir. Bu durum “Banka işletmelerinde müşteri memnuniyetini sağlamak kurumsal yönetim açısından önemli bir etkendir” şeklindeki 1 numaralı hipotezimizi desteklemektedir.
3. Araştırmaya Katılan Bankalarda Entelektüel Birikimi Artırmak İçin Verilen Stratejilerin Önemi
Tablo 3.9: Araştırmaya Katılan Bankalarda Entelektüel Birikimi Artırmak İçin Verilen Stratejiler
STRATEJİLER ORTALAMA STANDART
SAPMA
Çalışanlara Sürekli Eğitim Verilmesi 3,90 0,96
Yetki Devrine Dayalı Organizasyon 4,30 0,92
Eğitimli Kişilerin İstihdamı 4,20 1,03
Sanat, Spor ve Kültüre Önem Verme 2,80 1,53
Bilişim Teknolojilerine Yatırım 3,70 1,07
Müşteri İlişkileri Yönetimi 4,20 0,96
Öğrenmeyi Teşvik Etme 3,90 1,03
Ar-Ge’ye Önem Verme 4,10 1,08
Diğer……… 2,20 0,46
Not: (i) n=86; (ii) ölçekte 1-hiç önemli değil, 2-az önemli, 3-kısmen önemli, 4-yüksek düzeyde önemli, 5-çok yüksek düzeyde önemli anlamındadır. (iii) Friedman çift yönlü Anova testine göre (x²=26,135 ve p<0,01) sonuçlar istatiksel bakımdan anlamlıdır.
Hayır Evet Her gün Haftalık Aylık Yıllık Diğer
Tablo 3.9 incelendiğinde araştırmaya katılan banka işletmelerinin entelektüel bilgi birikimini artırmak için verilen stratejilerin önem dereceleri; yetki devrine dayalı organizasyon, eğitimli kişilerin istihdamı, müşteri ilişkileri yönetimi, Ar- Ge’ye önem verme, çalışanlara sürekli eğitim verilmesi, öğrenmeyi teşvik etme, bilişim teknolojilerine yatırım, sanat, spor ve kültüre önem verme ve diğer olarak sıralanmaktadır. Bu sonuçlara göre banka işletmelerinin entelektüel birikim stratejilerinin düzeyi tespit edilmeye çalışılmıştır. Yetki devrine dayalı organizasyon ve müşteri ilişkileri yönetiminin en yüksek seviyede gerçekleşmesi, banka işletmelerinde kurumsal yönetim ve entelektüel sermaye ilişkisinin stratejiler açısından verdikleri önemi göstermektedir.
Bu sonuç; “Banka işletmelerinde yetki devrine dayalı organizasyon ve müşteri ilişkileri yönetimi entelektüel bilgi birikimini artırmak için önemli bir etkendir” şeklindeki 2 numaralı hipotezimizi desteklemektedir.
4. Araştırmaya Katılan Bankalarda Kurumsal Yönetim-Entelektüel Sermaye Unsurlarının Kullanım Düzeyinde Yaşanan Değişim
Araştırmaya katılan banka işletmelerinde, kurumsal yönetim-entelektüel sermaye unsurlarının kullanım düzeyi, beş yıl öncesi ve şu andaki kullanım düzeyleri 5’li likert ölçeğiyle değerlendirilmiştir. Bu durum Tablo 3.10’da görülmektedir.
Tablo 3.10: Araştırmaya Katılan Bankaların Kurumsal Yönetim-Entelektüel Sermaye Unsurlarının Kullanım Düzeyinde Yaşanan Değişim
KURUMSAL YÖNETİM- ENTELEKTÜEL
SERMAYE UNSURLARI
BEŞ YIL ÖNCE ŞU ANDA WİLCOXON
TESTİ Ortalama Standart Sapma Ortalama Standart Sapma Z P
Adillik 3,35 0,84 3,93 0,26 -4,017 <0,001 Eşitlik 1,56 1,24 2,49 1,67 -4,008 <0,001 Şeffaflık O,81 1,00 1,84 1,64 -3,659 <0,001 Sorumluluk 1,39 1,55 2,51 1,86 -4,252 <0,001 Hesap Verilebilirlik 2,17 1,19 3,88 0,40 -5,217 <0,001 Yapısal Sermaye 1,40 1,12 2,43 1,60 -4,184 <0,001 Müşteri Sermayesi 3,77 0,53 3,75 0,26 -2,646 <0,001 İnsan Sermayesi 3,51 0,86 3,37 0,85 -0,832 <0,001 Bilgi Teknolojileri 0,57 0,92 1,71 1,66 -3,777 <0,001 Not: (i) n=86; (ii) ölçekte hiç kullanılmıyor, 4 çok yüksek düzeyde kullanılıyor anlamındadır.
Tablo 3.10 incelendiğinde ortalama değerlerden anlaşılacağı gibi banka işletmelerinde kurumsal yönetim-entelektüel sermaye unsurlarının beş yıl öncesine göre daha çok kullanıldığı görülmektedir. Bu durum Wilcoxon testine göre istatiksel bakımdan anlamlıdır.
Son beş yıl içerisinde yaşanan bilgi temelli gelişmeler özellikle bilgi yoğun hizmet üretimini gerçekleştiren banka işletmelerinde etkili olmuştur.
Sonuç olarak beş yıl öncesine göre banka işletmelerinde kurumsal yönetim- entelektüel sermaye unsurlarının kullanımında artış olması “Banka işletmelerinde son beş yılda kurumsal yönetim-entelektüel sermaye unsurlarının kullanım düzeyinin artması önemli bir etkendir” şeklindeki 3 numaralı hipotezimizi desteklemektedir
5. Araştırmaya Katılan Bankalarda Çalışanlarla İlişkili Olarak Kurumsal Yönetim-Entelektüel Sermaye Kriterleri
Araştırmaya katılan bankalarda çalışanlarla ilişkili olarak kurumsal yönetim- entelektüel sermaye kriterlerinin önem dereceleri Tablo 3.11’de gösterilmiştir.
Tablo 3.11: Araştırmaya Katılan Bankalarda Çalışanlarla İlişkili Olarak Kurumsal Yönetim-Entelektüel Sermaye Kriterleri
KRİTERLER ORTALAMA STANDART
SAPMA
Çalışanların yetkinlik düzeyi 4,48 0,67
Yönetim kadrosunun liderlik becerileri 3,36 1,11
İş sonuçlarının başarısı 2,14 1,34
Hedefleri kendilerinin belirlemesi 3,61 1,01
Çalışanların zeki ve yaratıcı olmaları 3,89 0,89
Çalışanların konularında "en iyi" olmaları 3,08 1,35
Çalışan tatmini 2,78 1,13
Uzmanlık alanlarında yüksek yetkinliğe sahip olma 2,65 1,29
Üstün çaba harcama 2,14 1,34
Risk alma 2,12 1,17
Stratejiler hakkında bilgi sahibi olma 3,08 1,35
Bilgi paylaşımına istekli olma 2,78 1,13
Fikirlerin özgürce söylenmesi 2,65 1,29
Çalışanlara yatırımın etkinliği 2,14 1,34
Kaynak paylaşımına istekli olma 2,12 1,17
Bilgiyi kullanarak sonuç yaratma 3,81 0,89
Bilgiyi raporlamaları ve paylaşmaları 3,36 1,11
Not: (i) n=86; (ii) ölçekte 1-hiç önemli değil, 2-az önemli, 3-kısmen önemli, 4-yüksek düzeyde önemli, 5-çok yüksek düzeyde önemli anlamındadır. (iii) Friedman çift yönlü Anova testine göre (x²=279,281 ve p<0,01) sonuçlar istatiksel bakımdan anlamlıdır.
Tablo 3.11’de görüldüğü gibi, araştırmaya katılan banka işletmelerinde çalışanlarla ilgili olarak kurumsal yönetim-entelektüel sermaye kriterlerinin önem dereceleri incelendiğinde; çalışanların yetkinlik düzeyi (4,48), çalışanların zeki ve yaratıcı olmaları (3,89) ve bilgiyi kullanarak sonuç yaratma (3,81) ve diğerleri şeklinde sıralandığı görülmektedir. Bu sonuç: “Banka işletmelerinde çalışanların yetkinlik düzeyi kurumsal yönetim-entelektüel sermaye ilişkisi içerisinde önemli bir etkendir” şeklinde ki 4 numaralı hipotezimizi, “Banka işletmelerinde çalışanların zeki ve yaratıcı olmaları kurumsal yönetim-entelektüel sermaye ilişkisi içerisinde önemli bir etkendir” şeklinde ki 5 numaralı hipotezimizi ve “Banka işletmelerinde çalışanların bilgiyi kullanarak sonuç yaratması kurumsal yönetim-entelektüel sermaye ilişkisi içerisinde önemli bir etkendir” şeklindeki 6 numaralı hipotezimizi desteklemektedir.
6.Araştırmaya Katılan Bankaların Faaliyet Gösterdikleri Hizmet Sektöründe Rekabet Düzeyi
Araştırmaya katılan bankaların faaliyet gösterdikleri hizmet sektöründeki rekabet düzeyi Tablo 3.12’de gösterilmiştir.
Tablo 3.12: Araştırmaya Katılan Bankaların Faaliyet Gösterdikleri Hizmet Sektöründe Rekabet Düzeyi
REKABET DÜZEYİ SAYI (N) YÜZDE (%)
Düşük 4 12
Normal 10 29
Yüksek 20 59
Toplam 34 100,0
Tablo 3.12 incelendiğinde araştırmaya katılan bankaların faaliyet gösterdikleri hizmet sektöründeki rekabet düzeyi, banka işletmelerinin 4’si (%12) tarafından düşük, 10’u tarafından (% 29) tarafından normal ve 20’si (%59) tarafından yüksek düzeyde algılanmaktadır. Bu durum; araştırmaya katılan bankaların faaliyet gösterdiği hizmet sektöründe yoğun bir rekabet ortamının yaşandığını göstermektedir. Tabloda yer alan sonuçların istatiksel bakımından anlamlılığı “Banka işletmelerinin faaliyette bulunduğu hizmet sektöründe ulusal rekabet düzeyi yoğunluğu önemli bir etkendir” şeklindeki 7 numaralı hipotezimizi desteklemektedir. Hizmet sektöründe faaliyet gösteren banka işletmelerinin günümüz küresel rekabet ortamında faaliyetlerini başarıyla sürdürebilmeleri, kurumsal bir yönetime sahip olmalarına ve bilgiyi en iyi şekilde kullanabilmelerine bağlıdır. Araştırmaya katılan bankaların yalnızca 4 tanesi, faaliyet gösterdiği hizmet sektöründe rekabet düzeyinin düşük olduğunu belirtmiştir. Bunun dışında kalan bankalar, faaliyet gösterdikleri hizmet sektöründe rekabet düzeyini orta ve yüksek olarak nitelendirmişlerdir.
7. Araştırmaya Katılan Bankalarda Rekabette Başarı Sağlayacak Olan Kurumsal Yönetim-Entelektüel Sermaye Unsurlarının Önem Derecesi
Araştırmaya katılan bankaların rekabette başarı sağlayacak olan kurumsal yönetim-entelektüel sermaye unsurlarının önem derecesi Tablo 3.13’de gösterilmiştir.
Tablo 3.13: Araştırmaya Katılan Bankalarda Rekabette Başarı Sağlayacak Olan Kurumsal Yönetim-Entelektüel Sermaye Unsurlarının Önem Derecesi
KURUMSAL YÖNETİM-ENTELEKTÜEL SERMAYE UNSURLARI ORTALAMA STANDART SAPMA Adillik 2,65 1,29 Eşitlik 3,89 0,89 Şeffaflık 3,81 0,89 Sorumluluk 3,61 1,01 Hesap Verilebilirlik 3,36 1,11 Yapısal Sermaye 3,08 1,35 Müşteri Sermayesi 2,78 1,13 İnsan Sermayesi 4,48 0,67 Bilgi Teknolojileri 2,14 1,34
Not: (i) n=86; (ii) ölçekte 1-hiç önemli değil, 2-az önemli, 3-kısmen önemli, 4-yüksek düzeyde önemli, 5-çok yüksek düzeyde önemli anlamındadır. (iii) Friedman çift yönlü Anova testine göre (x²=329,311 ve p<0,01) sonuçlar istatiksel bakımdan anlamlıdır.
Tablo 3.13’de görüldüğü gibi, araştırmaya katılan banka işletmelerinde rekabette başarı sağlayacak olan kurumsal yönetim-entelektüel sermaye unsurlarının önem dereceleri incelendiğinde; kurumsal yönetim açısından, eşitlik (3,89), şeffaflık (3,81) ve diğerleri şeklinde sıralandığı görülmektedir. Bu sonuç: “Banka işletmelerinde sorumluluk, rekabette başarı sağlayan kurumsal yönetim ilkesi olarak en önemli etkendir” şeklindeki 8 numaralı hipotezimizi desteklememektedir. Bu yüzden 8 numaralı hipotezimiz reddedilmiştir. Araştırmaya katılan banka işletmelerinde rekabette başarı sağlayacak olan kurumsal yönetim-entelektüel sermaye unsurlarının önem dereceleri incelendiğinde; entelektüel sermaye açısından, insan sermayesi (4,48), yapısal sermaye (3,08) ve diğerleri şeklinde sıralandığı görülmektedir. Bu sonuç: “Banka işletmelerinde insan sermayesi, rekabette başarı sağlayan entelektüel
sermaye ilkesi olarak en önemli etkendir” şeklindeki 9 numaralı hipotezimizi desteklemektedir.
SONUÇ
Araştırmanın ana kütlesini oluşturan banka işletmeleri, Konya’nın merkez ilçeleri olan Meram, Selçuklu ve Karatay bölgesinde faaliyet gösteren özel ve kamu bankalarıdır. Konya ilindeki bankaların müdürleri, müdür yardımcıları, şefler, yönetmenler, yönetmen yardımcıları ve uzmanlarından oluşan yöneticiler araştırmanın evrenini oluşturmaktadır.
30 Aralık 2007 tarihi itibari ile değerlendirmeye uygun 86 anket formu yüz yüze anket doldurma yoluyla elde edilmiştir.
Araştırma bulguları ışığında aşağıdaki değerlendirmeler yapılmıştır:
1. Araştırmaya katılan banka yöneticileri üst düzey banka yöneticisi ve kurum tecrübesi yüksek olan kişilerdir.
2. Araştırmaya katılan banka yöneticileri konularında uzman kişilerdir. Bu anlamda elde edilen veriler, araştırmanın amacına uygun olduğunu göstermektedir.
3. Araştırmaya katılan banka işletmelerinin önemli bir çoğunluğu sektörlerinde geçmişi olan ve sektörlerini tanıyan işletmelerdir.
4. Araştırmaya katılan banka işletmelerinin büyük bir çoğunluğu özel sektöre aittir. Bu durum geçmişte neredeyse tamamen devlet tarafından yürütülen banka hizmetlerine son yıllarda özel sektöründe önemli bir oranda girdiğini göstermesi bakımından önemlidir.
5. Araştırmaya katılan bankaların tamamının kendi bünyelerinde kurumsal yönetim ve bilgi departmanına sahip oldukları görülmektedir.
6. Araştırmaya katılan banka işletmelerinde son beş yıl içerisinde yaşanan kuramsal yönetim-entelektüel sermaye kullanım düzeyindeki gelişmeler etkili olmuştur.
7. Araştırmaya katılan banka işletmelerinde entelektüel bilgi birikimi artırma stratejileri önem kazanmıştır.
8. Araştırmaya katılan banka işletmelerinin önemli bir çoğunluğu faaliyet gösterdikleri sektörlerdeki rekabet düzeyini yüksek olarak nitelendirmektedirler. Bu durum; araştırmaya katılan işletmelerin faaliyet gösterdikleri sektörlerde yoğun bir rekabet ortamının yaşandığını göstermektedir.
9. Araştırmaya katılan banka işletmelerinde kurumsal yönetim ve entelektüel sermaye unsurlarının rekabette başarı sağlaması bankacılık sektörünüm olma günümüzde bulunduğu yeri göstermesi bakımından önemlidir.
Bu çalışmanın, kuramsal bilgilerin yanında, pratikte bu uygulamaların nasıl değerlendirildiğini alan araştırması ile sunması ve elde edilen verilerin istatistiksel yöntemlerle yorumlanması açısından ileride yapılacak çalışmalar için yararlı bilgiler sunacağına inanılmaktadır.
KAYNAKÇA
Andrei Shleifer, Robert W. Vıshny, “A Survey of Corporate Governance”, The
Journal of Finance, vol:52 number: 2, June 1997.
Andrew Stone,K. Hurley, R.S. Khemani, “The Business Environment and Corporate Governance: Strengthening Incentives for Private Sector Performance”, Business
Environment Group, Private Sector Development Department, The Worldbank
Group, 1998.
Annie Brooking, "The Management of Intellectual Capital", Long Range Planning. Cilt: 30, 1997.
Annie Brooking, Intellectual Capital, Thomson Bussıness Pres, England, 1996. Asian Pacific Economic Corporation Forum, “Comments on Behalf of the Institute of Internal Auditors”, (Çevrimiçi) http://www.theiia.org/iia/index.cfm, 13.03.2004. Basel Bankacılık Denetim Komitesi, “Bankalarda Kurumsal Yönetimin Güçlendirilmesi”, Çeviren: Gül Açıkel, Bankacılar Dergisi, Sayı:57, 2006.
Basel Bankacılık Gözetim Komitesi, “Bankalarda Kurumsal Yönetim”, Türkiye
Bankalar Birliği Bankacılık ve Araştırma Grubu, Eylül 1999.
Başak Ataman Akgül, “Entelektüel Sermaye Kavramının Ölçülmesi, Yönetilmesi ve Raporlanması, MÖDAV, Cilt:5, Sayı:2, Haziran 2003.
Bengü Çapar, “Bilgi Yönetimi: Nasıl Bir İnsangücü?”,
http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=257
Bernadette Lynn, Intellectual Capital, CMA, Hamilton, Vol.72., No:1, February1998.
Coşkun Can Aktan ve İstiklal Yaşar Vural, Bilgi Çağı Bilgi Yönetimi ve Bilgi Sistemleri, Çizgi Kitabevi, http://www.canaktan.org/yeni-trendler/bilgi- yonetimi/bilgi-nedir.htm, 2005.
Coşkun Can Aktan, “Kurumsal Şirket Yönetim”,
http://www.canaktan.org/yonetim/kurumsal-yonetim/aktan-kurumsal.pdf, 2005.
D. Kaufman ve T. Vishwanath, “Towards Transparency in Finance and Governance” , The World Bank Working Paper, 1999.
Dave Ulrich, “Intellectual Capıtal”, Sloan Management Review, Wınter, 1998. David H. Luthy, Intellectual Capital and its Measurement, 2002.
Ömer, Dinçer, Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası, Beta Yayınları, İstanbul, 1998.
Durmuş Acar ve Hüseyin Dalğar, “Entelektüel Sermayenin Ölçülmesinde Muhasebe Bilgi Sisteminin Katkısı ”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Ocak 2005. E. E. Charles Grantham, Larry D. Nıchols, Marilyn Schonberner, “A Framework For The Management Of Intellectual Capital In The Health Care Industry”, Journal Of
Health Care Finance, Gathersburg, Vol. 23, Issue 3, Spring 1997.
Emerging Markets Committee, “Causes, Effects And Regulatory Implications of Financal and Economic Tirbulance in Emerging Markets - Interim Report” , IOSCO, 1998.
Famil Şamiloğlu, Entelektüel Sermaye,Gazi Kitabevi, Ankara, 2002.
Federico Ghızoni, “The Role of Corporate Governance in Foreign Investment Flow to Turkey”, Corporate Governance Conference, Koç University, İstanbul, 07- 08.11.2003.
G. Özer, R. Yücel, “Yeni Ekonomide Bilgi Dönüşümleri ve Bilgi Şirketlerinin Artan Önemi”, Bilgi Teknolojileri Kongresi, Toplum, Ekonomi, Sanayi, Organizasyon, Tıp ve Eğitim Uygulamaları, Pamukkale Üniversitesi, Denizli, 6-8 Mayıs 2002. Grantham, Larry D. Nıchols, Marilyn Schonberner, “A Framework For The Management Of Intellectual Capital In The Health Care Industry”, Journal Of
Health Care Finance, Gathersburg, Vol. 23, Issue 3, Spring 1997.
Gürcan Papatya, “Entelektüel Sermaye Asimetrisi: Yönetim İdeolojisine Düşülebilecek Bazı Notlar”, Long Range Planning, Vol. 30, June 1997.
H. Patrick Sullivan, “Profiting From IntellectualCapital”, Journal of Knowledge
Manegement, Vol.3, No:2, 1999.
http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=452, 21/05/2008. http://www.gpronline.com/intellectualcapital/methodology.html., 20/01/2007.
Hubert Ooghe, Tine De Langhe, “The Anglo-American Versus the Continental European Corporate Governance Model: Empirical Evidence of Board Composition in Belgium”, European Bussiness Review, vol:14 number:6, 2002.
I. Nonaka, H. Takeuchi, The Knowledge Creating Company:How Japanese
Companies Create The Dynamics of Innovation, Oxford University Press,
Newyork, 1995.
Inahi Pena, “Intellectual Capital and Busıness Start-up Success”, Journal of
Intellectual Capital, Vol:3, No:2, 2002.
Ira Millstein, Corporate Governance : The Role of Market Forces, OECD Observer, Summer, (221/222), 2000.
İ. Özlem Koç, Nur Yavuz ve Pınar Yalın, “AB’ne Entegrasyon Sürecinde Kurumsal Yönetim ve Öncü İki Sektör Üzerine Uygulama”, Geleneksel Finans Sempozyumu
2004, Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü & Bankacılık ve Sigortacılık Yüksek Okulu, 27-28 Mayıs 2004, İstanbul.
İlhami Fındıkçı, Bilgi Toplumunda Yöneticilerde Kendini Geliştirme, Kültür Koleji Eğitim Vakfı Yayınları, İstanbul. 1996.
İsmet Barutçugil, "Bilgi Yönetimi", Active Finans, Yıl:2, Sayı:12,1999. İsmet Barutçugil, Bilgi Yönetimi, Kariyer Yayınları, İstanbul, 2001.
J. Weımer ve J. Pape, “A Taxonomy of Systems of Corporate Governance”,
Corporate Governance, vol:7, number:2, 1999.
K. T. Huang, “Capital on Intellectual Assets”, IBM System Journal, Vol. 37, No: 4, 1998.
Kadir Tuna, “Basel II Çerçevesinde Bankalarda Kurumsal Yönetim ve Türk Bankacılık Sektörünün Analizi”, http://www.iubam.org/bky.pdf., Ocak 2008. Kurt, www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=452, 04/02/2008.
Kübra Şehirli, “Kurumsal Yönetim Araştırma Raporu (Yeterlik Etüdü)”, Sermaye
Piyasası Kurulu Denetleme Dairesi, Ankara, 1999.
Larry Long, Management Information Systems, Prentice-Hall Ltd, New Jersey, 1989.
Leif Edvinson, “Developing Intellectual Capital at Skandıa”, Long Range Planing, Vol. 30, June 1997.
Leif Edvinsson and M.S Malone, Intellectual Capital: Realizing Your Company's
True Value by Finding Its Hidden Brainpower, HarperBusiness Press, New York,
NY, 1997.
M. Arcan Tuzcu, “Halka Açık Şirketlerde Kurumsal Yönetim Anlayışı İMKB-100 Örneği”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2003.
M. Ertuğrul, Entelektüel Sermayenin İşletme Değeri Üzerine Etkisi ve Bir Uygulama, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, Eylül 2000.
M. Kamil Ercan, M. Başaran Öztürk ve Kartal Demirgüneş, Değere Dayalı Yönetim
ve Entelektüel Sermaye, Gazi Kitabevi, 2003.
Magdi R. Iskander, Nadereh Chamlou, Corporate Governance: A Framework for
Implementation, The International Bank for Reconstruction and Development / The
World Bank Group , Washington DC , 2000.
Mahmut Tekin, H. Kürşat Güleş ve Tom Burgess, Değişen Dünyada Teknoloji
Yönetimi, Damla Ofset, Konya, 2000.
Mark McElroy, “Social Innovation Capital,”, Journal of Intellectual Capital,Vol.3, No:1. 1999.
Martensson, http://www.canaktan.org/yeni-trendler/bilgi-yonetimi/sureci.htm, 2000. McKinsey & Company, Global Investor Opinion Survey: Key Findings, July 2002.
Murat Doğu, “Kurumsal Yönetim Düzenlemeleri”, SPK Meslek Personeli Derneği
Dergisi, Temmuz-Ağustos Sayı:8, 2003.
Mustafa Doğan, Kurumsal Yönetim, Siyasal Kitabevi Yayınları, Ankara, 2007.