Araştırma Örneklemi Ve Veri Toplama

Bu kesitsel ve analitik çalışma Türkiye’de Üniversite ve Eğitim Araştırma Hastanesinde Acil Tıp Alanında uzmanlık eğitimi alan asistanlarla yapılmıştır. 09.01.2018 tarihli 18-1/19

karar no’su ile Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurul izni alındıktan sonra, iletişim

kurulabilen 29 adet Üniversite Acil Tıp Kliniği, 12 adet Eğitim Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği olmak üzere toplam 41 Acil Tıp kliniğinde aktif çalışan acil tıp asistanlarına ulaşılarak anket ve veri toplama formları postalanmıştır. ATUDER’den (Acil Tıp Uzmanlığı Derneği) alınan veriye göre toplam acil tıp uzmanlık öğrencisi sayısının 01.11.2017 itibari ile 1031 olduğu öğrenildi. Ocak 2018 ve Haziran 2018 tarihleri arasında aktif çalışan 912 acil tıp asistanına ulaşıldı ancak çalışmayı kabul eden 708 acil tıp asistanı çalışmanın örneklemini oluşturdu. Toplam kapsayıcılık 708/1031 % 69 olarak hesaplandı. Anket gönderimi için ulaşılamayan eğitim kurumları çalışma dışı bırakıldı. Ulaşılan asistan sayısı hedeflenen asistan sayısından fazla olunca tez ile ilgili düzeltmeler etik kurula bildirildi ve 31.07.2018 tarihli,

18-7/75 karar no’su ile tekrar onay verildi.

Araştırmanın yapıldığı Üniversite ve Eğitim Araştırma Hastanelerinin listesi aşağıdadır.

1. Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Servis 2. Antalya, Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 3. Adana, Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Servis 4. Adana, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis

5. Ankara, Yıldırım Beyazit Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 6. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis

19 7. Ankara, Dışkapı Eğitim Araştırma Hastanesi Acil Servis

8. Ankara, Keçiören Eğitim Araştırma Hastanesi Acil Servis 9. Ankara, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 10. Bursa, Şevket Yılmaz Eğitim Araştırma Hastanesi Acil Servis 11. Bursa, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis

12. Diyarbakır, Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 13. Edirne, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 14. Eskişehir, Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 15. Erzurum, ATUÖtürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 16. Denizli, Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 17. Manisa, Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 18. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis

19. Rize, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 20. Trabzon, Eğitim Araştırma Hastanesi Acil Servis

21. Trabzon, Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 22. Van, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis

23. Zonguldak, Bülent Ecevit Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 24. Samsun, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 25. İstanbul, Ümraniye Eğitim Araştırma Hastanesi Acil Servis 26. İstanbul, Haseki Eğitim Araştırma Hastanesi Acil Servis

27. İstanbul, Sağlık Bilimleri Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 28. İstanbul, Samatya Eğitim Araştırma Hastanesi Acil Servis 29. Gaziantep Üniversitesi Hastanesi Acil Servis

30. İzmir, Tepecik Eğitim Araştıma Hastanesi Acil Servis 31. İzmir, Bozyaka Eğitim Araştırma Hastanesi Acil Servis 32. İzmir, Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 33. İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 34. İzmir, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis

35. Isparta, Süleyman Demirel Üniversitesi Acil Servis 36. Konya, Meram Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 37. Konya, Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 38. Kocaeli, Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis 39. Kocaeli, Derince Eğitim Araştırma Hastanesi Acil Servis 40. Aydın, Adnan Menderes Üniversitesi Acil Servis 41. Sivas, Cumhuriyet Üniversitesi Acil Servis

20 Ülkemizin yedi coğrafi bölgesinde de eğitim almakta ve çalışmakta olan acil tıp uzmanlık öğrencilerine ulaşıldığı geniş katılımlı bir çalışma yapıldı.

3.3.1 Anket Formu

Aliye Mandıracıoğlu ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş olan İş Doyum Ölçeği anketi ve WHOQOL-BREF anketinin Türkçe versiyonuna araştırmacı tarafından saptanan sosyodemografik, iş yaşamına ait ve özel yaşama ait sorular eklenerek toplam 105 sorudan oluşan anket formu oluşturulmuştur.

3.3.2 İş Doyumu Ölçeği

Bu çalışmada kullanılan İş Doyum Ölçeği Mandıracıoğlu ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş olup 9 ayrı faktörden oluşmaktadır. Bu faktörlerden alınan puanların toplamı, toplam iş doyumu puanını oluşturur. Araştırmamızda kullanılan İş Doyum Ölçeği Mandıracıoğlu ve arkadaşları tarafından, Şahin ve arkadaşlarının Türkçe’ye uyarladığı ‘‘Genel İş Ölçeği’’ ve JIG’nin orijinali ile ‘‘Job Content Index’’ ve hemşirelik mesleğinde iş doyumunu ölçmekte kullanılan diğer iki anketten çeviri yaparak oluşturulmuştur. Araştırmacılar her bir madde üzerinde iş yeri, çalışanlar ve toplumun geneli düşünülerek, empatik yaklaşım kullanmaya çalışmışlardır. Maddelere işyeri terimlerini katmamaya özen göstermişlerdir.

Ölçeğin tümü Likert türü ve 5 dereceli yanıt sistemine göre düzenlenmiş 47 sorudan oluşmaktadır. Geçerlilik çalışması sonucunda ve yapılan faktör analizi sonucunda elde edilen faktörler ve içerikleri şöyledir:

Faktör 1: Yönetimin Tutumu, Madde 2, 3, 4, 5, 6, 10, 13, 14, 15 Faktör 2: İşin Kişiye Uygunluğu, Madde 11, 16, 17, 25, 26, 31, 32 Faktör 3: Ekip Çalışması, Madde 7, 8, 28, 29, 40, 41, 43, 44 Faktör 4: İşin Niteliği, Madde 33, 34, 35, 36, 37

Faktör 5: Kendini Gerçekleştirme Ve Fırsat Algısı, Madde 21, 22, 23, 24, 39 Faktör 6: Fiziksel Koşullar, Madde 9, 19, 20

Faktör 7: İşin Güvenliği Ve Yeterlilikle İlgili Algı, Madde 42, 45, 46, 47 Faktör 8: Alınan Ücrete Ait Algı, Madde 1, 12

Faktör 9: İş Yükü Ve Dağılımı İle İlgili Algı, Madde 18, 27, 30, 38

2. faktör, 5.faktör, kısmen 6.faktör ve 7. Faktör Herzberg’in terimleriyle güdüleyici faktörler; Maslow ve ERG kuramı terimleriyle de kendini gerçekleştirme/büyüme ile ilgili faktörler olarak dikkati çekmektedir.89 _{Cronbach Alpha analiz değeri (0.9116) bulunmuş ve tutarlılık}

21

3.3.3 Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği-Kısa Form (WHOQOL-BREF)

Dünya Sağlık Örgütü’nün 100 sorudan oluşan Yaşam Kalitesi Ölçeği (WHOQOL- 100) ve kısa formu WHOQOL-BREF kültürler arası karşılaştırmalara olanak verecek biçimde geliştirilmiştir. Her iki ölçek te birbiriyle yüksek korelasyon göstermektedir. WHOQOL-100, 24 bölüm ve 6 alan içermektedir. Her alan genel bir kavramı, her bölüm çevre içindeki davranışı, bir durumu, bir kapasiteyi veya öznel bir deneyimi tanımlar. Ölçüt kapsam, test- tekrar test güvenilirliği ve 24 bölümün iç tutarlılığı yüksek bulunmuştur. 89

WHOQOL-BREF, pratik kullanım amacıyla WHOQOL-100’ün alan çalışması verileri dikkate alınarak geliştirilmiştir. WHOQOL-BREF’in Türkçe versiyonu ikisi genel sorular olmak üzere dört alan ( 26 soru ) ve bir ulusal alandan (1 soru ) oluşmaktadır. Türkiye’de odak grup görüşmeleri sonucu ortaya çıkan iç ulusal soru WHOQOL-100 ölçeğinde ‘‘Sosyal Baskı’’ alanı olarak kabul edilmiştir. WHOQOL-BREF’de ise bu alandan alınan bir soru, en yüksek korelasyonu çevre alanı ile gösterdiği için 27.soru olarak çevre TR adı ile isimlendirilmiştir. 89

WHOQOL-BREF ölçeğinde yer alan alanlar ve sorular Şekil 3’de gösterilmiştir. Ölçekte yer alan 26 sorudan ikisi yaşam kalitesini genel olarak değerlendirmektedir. Bu soruların biri bütün olarak sağlık puanı, diğeri bütün olarak yaşam kalitesi puanını vermektedir. Sorular son 15 gün dikkate alınarak yanıtlanmaktadır. Ölçekler Likert tipi kapalı uçlu yanıtlar içermektedir. WHOQOL-BREF ölçeğindeki sorular, aşağıdaki dört yanıt skalasından oluşturulmuştur.

Şiddet yanıt skalası, kişinin belli bir durumu, örneğin ağrı belirtisini ne derece veya yaygınlıkta yaşadığını araştırır. Sorular ayrıca bir davranışın ne derece güçlü ya da sağlam olduğunu da ifade edebilir. Burada şiddetli biçimde yaşanan deneyimlerin kişinin yaşam kalitesini etkileyeceği varsayılmıştır.9

22

Şekil 3 - WHOQOL-Bref Alan Ve Bölümleri

Alan Bölüm Soru _Sayısı

Bedensel Alan

Gündelik işleri yürütebilme 1

İlaçlara veya tedaviye bağımlılık 1

Canlılık ve bitkinlik 1 Hareketlilik 1 Ağrı ve rahatsızlık 1 Uyku ve dinlenme 1 Çalışabilme gücü 1 Ruhsal Alan Beden imgesi ve dış görünüş 1 Olumsuz duygular 1 Benlik Saygısı 1 Olumlu duygular 1

Maneviyet, din, kişisel inançlar 1

Düşünme, öğrenme, bellek ve dikkatini toplama 1

Sosyal Alan

Diğer kişilerle ilişkiler 1

Sosyal destek 1

Cinsel yaşam 1

Çevre

Maddi Kaynaklar 1

Fiziksel güvenlik ve emniyet 1

Sağlık Hizmetleri ve sosyal yardım: ulaşılabilirlik ve nitelik 1

Ev ortamı 1

Yeni bilgi ve beceri edinme fırsatları 1

Dinlenme ve boş zaman değerlendirme fırsatları ile bunlara

katılabilme 1

Fiziksel çevre ( kirlilik , trafik , gürültü ve iklim ) 1

Ulaşım 1

Ulusal Soru (Sosyal baskı ) 1

Genel Sorular ( Algılanan genel sağlık ve yaşam kalitesinden hoşnutluk ) 2

23

3.3.3.1 WHOQOL-BREF’in Türkçe Versiyonunun Güvenilirliği

İç tutarlılık; WHOQOL-BREF (TR)’nin bölüm ve alanlarının iç tutarlılığı oldukça yüksek düzeyde bulunmuştur. Gerek hasta gerekse sağlıklı bireylerde en yüksek iç tutarlılık bedensel alanda ( 0.83 ve 0.79), en düşük iç tutarlılık ise sosyal alanda (ikisinde de 0.58) bulunmuştur. Global çalışmada alfa değerleri 0.67-0.82 arasında, Hong-Kong çalışmasında ise 0,67-0.79 arasında bulunmuştur. 90

3.3.3.2 Test-Tekrar Test Güvenilirliği

45 sağlıklı üniversite öğrencisine ortalama üç hafta arayla yinelenen WHOQOL_BREF (TR) ölçümlerinin karşılaştırılması sonucu bulunan korelasyon katsayıları 0.57 ile 0.81 arasında değişmektedir.Global verilerle karşılaştırıldığında ölçeğin iyi düzeyde test tekrar test güvenilirliği olduğu söylenmiştir. 90

3.3.3.3 WHOQOL-BREF’in Yeterliliği

WHOQOL-100’ün alan puanlarının, ilgili WHOQOL_BREF alan puanlarıyla korelasyon katsayıları 0.82 (Bedensel alan) ile 0.92(Çevre alanı) arasında değişmektedir. WHOQOL-BREF soru puanları ile WHOQOL-100’ün ilgili bölüm puan ortalamalarının korelasyon katsayıları ise 0.52( Fiziksel çevre ) ile 0.90 (iş görebilme) arasında değişmektedir. Bu sonuçlar, WHOQOL-BREF’in WHOQOL-100 yerine kullanılabileceğini göstermektedir.

Bireylerin öznel görüşünü yansıtan bu ölçek toplam puana sahip değildir. Bütün alanların puanını toplayıp tek bir yaşam kalitesi puanı ortaya konamaz. Her bir alanın puanı kendi başına önem taşımaktadır.1997’te Lepzig’te toplanan 1.Avrupa WHOQOL Sempozyumunda alınan karar gereğince, kullanıcıların kendi verilerini, çalışmalarını tanıtan özet bir raporla birlikte WHOQOL-Türkiye Grubu’na iletmeleri kararlaştırılmıştır. Bölüm puanlarının hesaplanması WHOQOL-Türkiye Grubu tarafından yapılmıştır. 90