AraĢtırmanın Önemi

Turizm endüstrisindeki iĢgücünün önemli bir bölümünü oluĢturan turist rehberlerinin tur süresince nasıl davranıĢlar sergilemesi gerektiği turizm sosyolojisinin konusu olmasının yanısıra turist rehberinin kendi kiĢilik özelliklerinin de bir fonksiyonudur (AhipaĢaoğlu, 2001). Rehberlerin en önemli görevleri olan kültür elçiliği, iĢletmelerin birbirleri ile olan iliĢkilerindeki arabuluculuk faaliyetlerinin baĢarıyla yürütülebilmesi için kiĢilik özelliklerinden biri olan uyumluluk özelliklerini taĢımaları gerekmektedir (Köroğlu, 2014). Gergin, endiĢeli, öfkeli kiĢilik özelliklerine sahip olan bir turist rehberinin tur süresince karĢılaĢabileceği sorunları çözüme kavuĢturaması ve tur katılımcıları ile olumsuz bir etkileĢimde bulunması geniĢleyen bir çember gibi daha büyük sorunlara yol açabilecektir.

Turist rehberi tur operatörü veya seyahat acentası adına tur süresince birçok sorumluluk üstlenmekte ve turun baĢarı ile tamamlanabilmesi için planlı hareket etmek durumundadır. Örneğin paket turun gerçekleĢtirilmesinden sorumlu turist rehberi, tur süresince konaklama iĢletmelerini varıĢ saati ile bilgilendirerek kiĢi-oda durumunu kontrol etmelidir. Turist rehberi tur programındaki çekimyerinin havadurumu, ziyaret noktalarının özellikleri ve bu noktalarda dikkat edilmesi gereken konular hakkında tur katılımcılarını bilgilendirmelidir. Turist rehberi paket tur programında yer alan vadi yürüyüĢüne yönelik, güneĢ kremi, su, Ģapka ve tercih edilmesi gereken ayakkabı türü gibi ihtiyaç duyulabilecek unsurlar hakkında tur katılımcılarını bilgilendirerek hareket etmelidir. Tur katılımcılarının bilgilendirilmemesi durumunda ise memnuniyetsizlik ortaya çıkabilecek ve bu durum tatil deneyimini olumsuz yönde etkileyebilecektir. Bu bakımdan turist rehberlerinin kiĢilik özelliklerinin meslekteki baĢarının sağlanması konusunda önemli bir rol üstlendiği söylenebilir.

Bireyin kiĢilik özelliği mesleğe iliĢkin bağlılık yapısı üzerinde önemli bir etmendir. Hayal gücü kuvvetli, yeni fikirlere açık, anlayıĢlı bireyler mesleklerine iliĢkin duygusal nitelikte bir bağlılık geliĢtirmektedir (Fosu & Delle, 2015). Misafir memnuniyeti ve ülke tanıtımında büyük bir role sahip turist rehberlerinin, meslek odaklı bağlılıklarının arttırılmasında kiĢilik özelliklerinin dikkate alınması gerekmektedir. Mesleki bağlılık, seyahat acentaları ve tur operatörleri tarafından ayrı bir önem arz etmektedir. Çünkü mesleğine bağlılık duyan turist rehberi kiĢisel ve mesleki geliĢim sağlamak için gerçek bir adanmıĢlık duygusu ile bilgilerini

güncelleyerek katılımcılarının tur deneyimi üzerinde olumlu etki yaratabilecektir. Olumlu tur deneyimi ise bir baĢka turun satınalınmasına yön veren önemli bir etmen olarak değerlendirilebilir.

Bireyin pozitif psikolojik geliĢimini ifade eden psikolojik sermaye ise kiĢilik özelliklerine göre değiĢtirilebilir ve geliĢtirilebilir yönü bulunan durumsal eksenli bir sermaye türüdür (Luthans et al., 2007). Bu yönü ile psikolojik sermaye dikkate alındığında rehberlik mesleğine yeni baĢlayan ve/veya mesleğini sürdüren bireylerin olumlu yönlerinin geliĢtirilmesi ve desteklenmesinin genel iĢ davranıĢları bakımından önem arz ettiği ifade edilebilir. Güzel ve Köroğlu (2015) tarafından, rehberlik mesleğinin icra edilmesinde sarfedilen duygusal emeğin göz önüne alındığında turist rehberlerinin, birtakım negatif yönleri barındıran rehberlik mesleğinde belirli dönemlerde psikolojik testlerden geçirilmeleri ve pozitif yönlerinin desteklenmesi gerektiği önerilmektedir.

Psikolojik sermayenin ağırlıklı olarak örgütsel bağlılık, iĢ performansı, iĢ doyumu, mutluluk ve tükenmiĢlik değiĢkenleri ile iliĢkilerinin incelendiği gözlenmektedir. Günümüzde giderek önemi artan konular arasında yer alan psikolojik sermeyenin çeĢitli içeriklerle bir iliĢkisi olabileceğini saptamaya yönelik çalıĢmaların yapılmasının konuya farklı perspektifler kazandıracağı düĢünülmektedir.

AraĢtırma konusunu oluĢturan kavramlar çerçevesinde, turist rehberlerinin pozitif psikolojik geliĢimleri, kiĢilik özellikleri ve mesleğe yönelik olumlu tutum ve davranıĢlarının önem arz ettiğini vurgulamak gerekmektedir. Buna karĢın kiĢilik özellikleri, psikolojik sermaye ve mesleki bağlılık değiĢkenlerini içeren bütüncül bir modele rastlanılmamıĢ olması bu alanda çalıĢılması için önemli bir fırsat sunmaktadır. Turizm yazınında araĢtırma konusunu oluĢturan kavramlar ele alındığında, bu kavramların genellikle otel iĢletmesi çalıĢanları ve seyahat acentası çalıĢanları etrafında Ģekillendiği gözlenmektedir. Bu bağlamda turizm endüstrisinde stratejik bir öneme sahip turist rehberlerini konu alan ilgili kavramlar özelinde araĢtırmaya rastlanılmaması ve buradan hareketle araĢtırmanın eylemli turist rehberleri örnekleminde gerçekleĢtirilmesi, araĢtırmaya farklı bir önem kazandırmaktadır.

AraĢtırma, psikolojik sermayenin kiĢilik özellikleri ile mesleki bağlılık arasındaki etkileĢimde aracılık rolünün var olup olmadığının belirlenmesinin yanı

sıra farklı açılardan da önem taĢımaktadır. Öncelikle araĢtırma sonuçlarının turist rehberlerinin kiĢilik özelliklerindeki farklılıkların anlaĢılmasına yardımcı olacağı düĢünülmektedir. Bazı turist rehberlerinin baĢarılı olurken diğerlerinin baĢarılı olamadığı ve/veya birbirlerinden farklı tutum ve davranıĢlar sergiledikleri konusu bireyin tutum ve davranıĢlarını Ģekillendiren kiĢilik özellikleri temel alınarak ortaya konulacaktır. Diğer taraftan araĢtırma, alanyazında konu ile ilgili çalıĢmaların sınırlı sayıda olması ve özellikle ulusal alanda bu eksikliğin oldukça yoğun hissedilmesi, bilimsel bilgi açısından eksikliğin giderilmesi ve turizm alanına katkı sağlaması açısından önem arz etmektedir. Bu çerçevede elde edilecek bulguların özellikle turist rehberlerine, Turist Rehberleri Birliği (TUREB) bünyesinde faaliyet gösteren ve turist rehberlerinin kayıtlı olduğu meslek odalarına, turist rehberlerini istihdam eden seyahat acentalarına, turist rehberliği eğitimi veren fakülte/yüksekokullara sistematik bilgiler sağlaması beklenmektedir. Bir turist rehberinin olumlu yönlerinin geliĢtirilmesi, mesleği ile uyumlu kiĢilik niteliklerine sahip olması ve mesleğe yönelik geliĢtirdiği bağ doğrultusunda mesleğini icra etmesinin seyahat acentaları için önemi yadsınamaz. Seyahat acentaları istihdam edilen turist rehberlerinin değiĢik yetenek ve kiĢilik özelliklerine odaklanabilmektedir. Bazı seyahat acentaları rehberleri bir animasyon uzmanı olarak görmek isterken bazı seyahat acentaları ise anlatım kabiliyeti yüksek olan rehberleri tercih edebilmektedir. Her iki durumda da seyahat acentaları istekli ve verimli bir Ģekilde hizmet üretim sürecine katılan turist rehberlerini yeğleyecektir. Çünkü seyahat acentalarını ayakta tutan unsurlardan biri de mesleğini, iĢini seven turist rehberlerinin istihdam edilmesidir. Bu noktada seyahat acentaları; turist-rehber, rehber-seyahat acentası, rehber-diğer turizm iĢletmeleri arasındaki çatıĢma düzeyinin en aza indirilmesi, kar elde edilmesi, acentanın baĢka turlarının satın alınmasının sağlanması gibi çok yönlü çıktılara yol açan meslek ile uyumlu kiĢilik özelliklerine önem vermelidir.

Bir diğer taraftan, seyahat acentaları açısından kiĢinin performansında ayrı bir değer taĢıyan psikolojik sermayenin vurgulanması gerekir. Çünkü daha yüksek seviyedeki psikolojik sermayeye sahip kiĢiler, probleme iliĢkin birden fazla çözüm üretebilir, sonuçlarla ilgili olumlu beklentilere sahip olabilir veya zorluklara karĢı dayanıklılık gösterebilir. Yıldız vd. (1997)’nin belirttiğine göre olağandıĢı durumlar karĢısında sorumluluk üstlenen turist rehberlerinin teknik ve sağlık gibi bilgilerinin yanı sıra dayanıklılığı ve soğukkanlılığını ön plana çıkararak bu durumlarla baĢedebilmesi gerekir. Bu doğrultuda ele alınan konular itibariyle

araĢtırmanın turist rehberleri özelinde gerçekleĢtirilecek baĢka araĢtırmalara alt yapı oluĢturarak örnek teĢkil edeceği ve elde edilen bulguların rehberlik mesleğine yönelik eğitim ve ilerlemeye katkıda bulunacağı düĢünülmektedir.