Özdüzenlemeli öğrenme modellerinden Zimmerman‘ın (2002) üçlü döngüsel modeline (öngörü, performans ve özyansıtma evrelerine) göre geliĢtirilen özdüzenlemeli öğrenmenin altıncı sınıf öğrencilerinin matematik dersi baĢarılarına, tutumlarına ve özdüzenleme becerilerine etkisini deneysel olarak inceleyen bu araĢtırmada, aynı zamanda, uygulama baĢlangıcında, uygulama sürecinde ve uygulama sonunda öğrencilerin görüĢlerinin belirlenmesi ve bu görüĢler yoluyla daha derinlemesine bilgiler elde edilmesi amaçlanmıĢtır. Dolayısıyla, bu amaçlar doğrultusunda bu çalıĢma, nicel ve nitel araĢtırma yöntemlerinin bir arada kullanıldığı karma yöntemde tasarlanmıĢtır. Karma yöntemde yürütülen araĢtırmalar; araĢtırmacının tek bir çalıĢma veya araĢtırma programında hem nitel hem de nicel yaklaĢımlar kullanarak verileri topladığı ve analiz ettiği, bulguları bütünleĢtirdiği ve çıkarımlarda bulunduğu araĢtırmalar olarak tanımlanmaktadır (Tashakkori ve Creswell, 2007; Teddlie ve Tashakkori, 2009).
Karma yöntem araĢtırmalarında yakınsayan paralel desen, açımlayıcı sıralı desen, keĢfedici sıralı desen ve iç içe karma desen olmak üzere dört temel desen bulunmaktadır (Creswell ve Plano Park, 2011). Yakınsayan paralel desende, nitel ve nicel yaklaĢımlar eĢ zamanlı olarak uygulanarak desenlere eĢit öncelik verilir, verilerin toplanması ve çözümlemesi birbirinden ayrı olarak gerçekleĢtirilir, ancak genel yorumlama yapılırken sonuçlar birleĢtirilir. Açımlayıcı sıralı desende, öncelikli olarak nicel verilerin toplanması ve çözümlenmesi ve daha sonra da nitel verilerin toplanması ve çözümlenmesi söz konusudur. KeĢfedici sıralı desende ise nitel verilerin toplanmasına çözümlenmesine öncelik verilir ve daha sonra da nicel araĢtırma yoluyla nitel bulgular test edilir. Ġç içe karma desende, nicel veya nitel
araĢtırma yöntemleri araĢtırmanın temel desenini destekleyici bir aĢama olarak kullanılır. Bu araĢtırma, yakınsayan paralel karma desende tasarlanmıĢtır.
Son yıllarda nicel ve nitel araĢtırma yöntemlerinin birlikte kullanılması sosyal bilimler alanında önemli hale gelmiĢ olup, bu yolla verilerin bütüncül ve daha derinlemesine analiz edilmesine olanak sağlanmaktadır. Bu yolla, ayrıca, geniĢ çaplı veya alternatif bakıĢ açılarına yer verilmesi, araĢtırmaya katılanları destekleyici olunması ve çalıĢılan olgunun daha derinlemesine anlaĢılması amaçlanmaktadır (Baki ve Gökçek, 2012).
ġekil 3.1 bu araĢtırmanın modelini görselleĢtirmektedir.
ġekil 3.1‘e göre, bu araĢtırmada nicel yöntem (deneysel desen) kullanılmıĢ olup, araĢtırma süresince nicel araĢtırma sonuçlarını desteklemek için de nitel yöntemden (görüĢme, odak grup görüĢmesi ve doküman analizinden) faydalanılmıĢtır.
AraĢtırmanın nicel boyutu deneysel araĢtırma modelinde yürütülmüĢtür. Deneysel araĢtırmalar ―araĢtırmacı tarafından oluĢturulan farkların bağımlı değiĢken üzerindeki etkisini test etmeye yönelik çalıĢmalardır‖ (Büyüköztürk, Kılıç-Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2012, s. 195). Deneysel araĢtırmalarda gerçek deneysel desen, yarı deneysel desen ve zayıf deneysel desen olmak üzere üç farklı model yer almaktadır. Bu araĢtırmada yarı deneysel desenlerden ―öntest-sontest eĢleĢtirilmiĢ kontrol gruplu desen‖ benimsenmiĢtir. AraĢtırmada yarı deneysel modelin benimsenmesinin temel nedeni, araĢtırma sürecinin gerçek deneme modellerinin varsayımlarını (özellikle seçkisiz/yansız atama varsayımını) tam olarak karĢılayamamasıdır. öntest-sontest eĢleĢtirilmiĢ kontrol gruplu desende ―yansız atama kullanılmaz. Desende hazır gruplardan ikisi belli değiĢkenler üzerinden eĢleĢtirilmeye çalıĢılır. EĢleĢtirilen gruplar iĢlem gruplarına seçkisiz atanırlar‖ (Büyüköztürk vd., 2012, s. 208).
Bu araĢtırma NevĢehir ili TOKĠ 125. Yıl Ortaokulu‘nda bulunan 6/B ve 6/C Ģubelerinden biri deney biri de kontrol grubu olarak yansız atanmıĢ ve her iki grupta da deney öncesi (öntest) ve deney sonrası (sontest) ölçümler yapılmıĢtır. AraĢtırmada öntestlerin kullanılmasının amacı grupların deney öncesi denklik derecelerini ve bulundukları düzeyleri belirlemektir. Sontestlerin kullanılmasının amaçları da her iki gruptaki öğretimin ne kadar etkili olduğunu, aynı zamanda deney grubunda yapılan özdüzenlemeli öğrenmeye dayalı öğrenmenin MEB öğretim programına dayalı öğretime kıyasla ne kadar etkili olup olmadığını tespit etmektir.
AraĢtırmanın deneysel deseni Tablo 3.1‘de verilmektedir. Tablo 3.1 incelendiğinde, araĢtırmanın bir deney ve bir kontrol grubuyla birlikte yürütüldüğü görülmektedir. AraĢtırma kapsamında yer alan deney ve kontrol gruplarına ―tamsayılar‖, ―cebirsel ifadeler‖ ve ―alan‖ konularına iliĢkin baĢarı öntestleri uygulanmıĢ, ayrıca araĢtırmanın diğer bağımlı değiĢkenleri olan öğrencilerin
matematik dersine yönelik tutumlarını, hedef yönelimlerini ve özdüzenlemeli öğrenme becerilerini ölçen öntestler uygulanmıĢtır.
Deneysel iĢlem 12 hafta sürmüĢtür. Deney grubundaki öğrencilere özdüzenlemeli öğrenme modellerinden Zimmerman‘ın (2002) döngüsel modeline göre geliĢtirilen öğretim etkinlikleri uygulanmıĢ, kontrol grubunda ise dersler MEB‘in mevcut öğretim programına göre iĢlenmiĢtir. Uygulama sonunda deney ve kontrol gruplarına ―tamsayılar‖, ―cebirsel ifadeler‖ ve ―alan‖ konularına iliĢkin baĢarı sontestleri uygulanmıĢtır. Ayrıca araĢtırmanın diğer bağımlı değiĢkenleri olan öğrencilerin matematik dersine yönelik tutumlarını, hedef yönelimlerini, matematik dersi özyeterliklerini ve özdüzenlemeli öğrenme becerilerini ölçen sontestler uygulanmıĢtır.
Tablo 3.1. AraĢtırmanın Deneysel Deseni
Konular Gruplar Öntest Deneysel ĠĢlem Sontest
Tamsayılar (4 hafta) Deney MBT1 MÖÖ1 ÖÖÖ1 MTÖ1 MHYÖ1 Özdüzenlemeli öğrenmeye dayalı öğretim MBT2 MÖÖ2 ÖÖÖ2 MTÖ2 MHYÖ2
Kontrol MBT1 MÖÖ1 MEB öğretim
programına dayalı öğretim MBT2 MÖÖ2 Cebirsel Ġfadeler (4 hafta) Deney MBT1 MÖÖ1 Özdüzenlemeli öğrenmeye dayalı öğretim MBT2 MÖÖ2
Kontrol MBT1 MÖÖ1 MEB öğretim
programına dayalı öğretim MBT2 MÖÖ2 Alan (4 hafta) Deney MBT1 MÖÖ1 Özdüzenlemeli öğrenmeye dayalı öğretim MBT2 MÖÖ2
Kontrol MBT1 MÖÖ1 MEB öğretim
programına dayalı öğretim
MBT2 MÖÖ2
MBT: Tamsayılar, Cebirsel Ġfadeler ve Alan Konusu Akademik BaĢarı Testleri MÖÖ: Tamsayılar, Cebirsel Ġfadeler ve Alan Konusu Özyeterlik Ölçekleri ÖÖÖ: Özdüzenleyici Öğrenme Ölçeği
MTÖ: Matematik Tutum Ölçeği
MHYÖ: Matematik Hedef Yönelimi Ölçeği 1: Öntest Uygulaması
2: Sontest Uygulaması
Bu araĢtırmada, ayrıca, nitel veri toplama tekniklerinden görüĢme ve doküman analizi teknikleri kullanılmıĢtır. ―Nitel araĢtırma gözlem, görüĢme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araĢtırma türüdür‖ (Yıldırım ve ġimĢek, 2006, s. 39). Bu araĢtırmada üç
çeĢit nitel veri toplanmıĢtır. Ġlk olarak araĢtırmanın uygulama süreci baĢlangıcında öğrencilerin ders esnasında ve evde özdüzenlemeli öğrenme stratejilerini ne kadar kullandıkları ve bu stratejileri kullanmalarının önemine ve kendilerinde farkındalık oluĢturmalarına iliĢkin 5-6 kiĢilik gruplarla oluĢturulan odak grup görüĢmeleri yapılmıĢ ve bu tartıĢma ortamlarının sonuçları ile ilgili öğrencilerin görüĢleri alınmıĢtır. Ġkinci olarak, uygulama süreci boyunca öğrencilerin yazmıĢ oldukları öğrenme ve ödev günlükleri de sürekli incelenip ve dönütler verilerek eĢ zamanlı olarak toplanmıĢtır. Son olarak, uygulama sonucunda tüm bu deneysel çalıĢmayla ilgili öğrenci görüĢleri görüĢme yoluyla toplanmıĢ ve öğrencilerin araĢtırma sürecine yönelik görüĢleri alınmıĢtır. Öğrenci görüĢlerinin alınmasındaki amaç, matematik dersinde kullanılan özdüzenlemeli öğrenme yönteminin kullanıldığı sınıfta, ortam, bireyler, olaylar ve süreçlerin bütüncül bir yaklaĢımla ele alınıp, uygulama sürecinden nasıl etkilendiklerini belirlemektir.