BÖLÜM 3: ARAŞTIRMA YÖNTEMİ
3.3. Bulgular
3.3.1. AHP Analiz Sonuçları
Çalışmada uygulanan AHP yöntemi sonucunda elde edilen ana faktör gruplarının ağırlık değerleri Tablo 20’de yer almaktadır. Tablo 20’ye göre afet yönetiminde uzman kişilerce başarılı bir afet yönetimi için en önemli faktör ana grubu 0,19 ağırlık ortalamasına göre
130
Yasal Faktörler olarak tespit edilmiştir. Yasal Faktörler, Risk Faktörleri, Sosyo-Kültürel Faktörler, Politik Faktörler ve Örgütsel Faktörler’in diğer faktörler göre nispeten önemli olduğu katılımcıların yaptığı değerlendirmeler sonucunda görülmektedir.
Tablo 20
Ana Faktör Ağırlıkları
Ana Faktörler Ağırlıklar Yasal Faktörler 0,19 (%19) Risk Faktörleri 0,16 (%16) Sosyo-Kültürel Faktörler 0,15 (%15) Politik Faktörler 0,14 (%14) Örgütsel Faktörler 0,12 (%12) Operasyonel Faktörler 0,09 (%9) Teknolojik Faktörler 0,07 (%7) Çevresel Faktörler 0,05 (%5) Ekonomik Faktörler 0,04 (%4)
Alt faktör gruplarının ağırlık değerleri ise Tablo 21’de tutarlılık oranlarıyla birlikte veril-mektedir. Bu bağlamda alt faktör gruplarına ait tüm matrislerin tutarlılık oranı 0,10 değe-rinden küçük olduğundan dolayı katılımcıların her grup için yaptığı değerlendirmelerin tutarlı olduğu kabul edilmektedir. Ekonomik Ana Faktör Grubuna ait “Afet Öncesi Ha-zırlık Alt Faktör Grubu” 0,69 ağırlık oranı ile diğer iki alt faktör grubuna kıyasla oldukça ön plana çıkmaktadır.
“Çevresel Afet Önleme İşlemleri Alt Faktör Grubu” 0,74 ağırlık ortalaması ile katılımcı-lar tarafından diğer çevresel alt faktör grupkatılımcı-larına oranla büyük ölçüde önemli okatılımcı-larak de-ğerlendirilmiştir. Afetlerden mümkün olan en az şekilde etkilenmek için önleme çalışma-larının afet sonrası çalışmalara kıyasla daha önemli olduğu, uzman bakış açıları doğrul-tusunda elde edilen ağırlıklar ile de görülmektedir.
Sosyo-Kültürel Ana Faktör Grubu’na ait 0,50 ağırlık ortalaması ile “Eğitim Alt Faktör Grubu” en fazla öneme sahip olarak görülmektedir. “Toplumsal Katılım ve Birliktelik Alt Faktör Grubu”nun da yine büyük bir ağırlık ortalaması alarak katılımcıların değerlendir-meleri sonucunda önemli olduğu söylenebilir.
131 Tablo 21
Alt Faktör Gruplarına Ait Ağırlıklar Ana Faktör
Grupları Alt Faktör Grupları W
Ekonomik Faktörler
CI=0,003 CR=0,01
Afet Öncesi Hazırlık 0,69 (%69)
Afet Sonrası Tepki 0,11 (%11)
Makro Ekonomik Faktörler 0,20 (%20)
Çevresel Faktörler CI=0,003
CR=0,01
Çevresel Afet Önleme İşlemleri 0,74 (%74) Afet Sonrası Çevresel Tepkiler 0,13 (%13)
Afet Sonrası Yaşam 0,14 (%14)
Sosyo-Kültürel Faktörler CI=0,008 CR=0,02
Bireysel Faktörler (Nitelikler ve Beceriler) 0,11 (%11)
Eğitim 0,50 (%50)
Toplumsal Katılım ve Birliktelik 0,39 (%39) Teknolojik
Faktörler CI=0,06 CR=0,07
Afet Yönetimi Destek Sistemleri 0,30 (%30) Afet Anında ve Sonrasında Etkin İletişim 0,19 (%19)
Bilgi Yönetimi 0,22 (%22) Teknolojik Altyapı 0,30 (%30) Operasyonel Faktörler CI=0,06 CR=0,07
Afet Öncesi Planlama Faaliyetleri 0,52 (%52) Afet Anında Tepki Sistemleri ve Faaliyetleri 0,19 (%19) Afet Sonrası Telafi (Kurtarma) Faaliyetleri 0,16 (%16) Afet Öncesinde, Anında ve Sonrasında Lojistik
Faaliyetler 0,13 (%13)
Örgütsel Faktörler CI=0,01
CR=0,01
Organizasyonel Yapı 0,19 (%19)
Örgüt İçi İş birliği ve Katılım 0,32 (%32) Kurumsal Afet Yönetimi Planı 0,34 (%34)
Bireysel Yetkinlikler 0,14 (%14)
Politik Faktörler CI=0
CR=0
İletişim ve Bilgi Yönetimi 0,45 (%45)
Operasyonel Faktörler 0,55 (%55)
Yasal Faktörler CI=0
CR=0
Sınırlayıcı Yasal Düzenlemeler 0,19 (%19) Yasaların Uygulanması ile İlgili Faktörler 0,81 (%81) Risk Faktörleri
CI=0 CR=0
Afet Öncesi (Afet ile İlgili) Riskler 0,44 (%44) Afet Yönetimi ile İlgili Risk Faktörleri 0,56 (%56)
Teknolojik Ana Faktör Grubu’nda yer alan alt faktör gruplarına bakıldığında ağırlık or-talamaları arasında ciddi bir fark görülmemektedir. Bu nedenle katılımcıların teknolojik alt faktör gruplarının hepsini önemli bulduğu fakat “Afet Yönetimi Destek Sistemleri Alt
132
Faktör Grubu” ve “Teknolojik Altyapı Alt Faktör Grubu”nun 0,30 ağırlık ortalaması ile nispeten ön plana çıkmaktadır.
Operasyonel Ana Faktör Grubu’na ait “Afet Öncesi Planlama Faaliyetleri Alt Faktör Grubu” diğer gruplara kıyasla 0,52 ağırlık ile oldukça yüksek bir oranda en önemli olarak değerlendirilmiştir. Bu da bir afet meydana gelmeden önce hazırlık aşamasında yapılan faaliyetlerin afetin etkisini azaltmakta önemli olduğunu afet yönetiminde uzman kişilerce göstermektedir. Diğer faktör grupları arasındaki ağırlık değerlerine bakıldığında ise kü-çük oranda farklar (%3) ile bir sıralama saptanmıştır.
Örgütsel alt faktör grupların ağırlıklarına bakıldığında “Kurumsal Afet Yönetim Planı Alt Faktör Grubu”nun 0,34 ve “Örgüt İçi İş Birliği ve Katılım Alt Faktör Grubu”nun 0,32 ağırlık ortalaması sahip olarak aralarındaki küçük oran farkı ile diğer gruplara kıyasla ön plana çıktıkları görülmektedir. Bu da afet yönetiminde büyük role sahip olan örgütlerin planlı ve iş birliği içinde çalışmasının önemini göstermektedir.
Afet yönetiminde uygulamaların politik aktörler tarafından desteklenmesini içeren ve 0,55 ağırlık ortalamasına sahip olan “Operasyonel Faktörler Alt Faktör Grubu”nun; hü-kümetin afet yönetim paydaşları ve diğer ülkeler ile bağlantı kurulmasına yönelik faktör-leri içeren ve 0,45 ağırlık ortalamasına sahip olan “İletişim ve bilgi Yönetimi Alt Faktör Grubu”na göre katılımcıların değerlendirmeleri sonucunda yüksek bir fark olmamasıyla birlikte nispeten önemli olduğu söylenebilir.
Yasal Ana Faktör Grubu’na ait “Yasaların Uygulanması Alt faktör Grubu”, katılımcıların değerlendirmeleri sonucunda 0,81 ağırlık ortalaması ile Sınırlayıcı Düzenlemeler’e göre oldukça önemli olduğu tespit edilmiştir. Bu konuda uzmanların afet yönetiminde yasal düzenlemelerin var olduğu, afet yönetiminde başarılı olmak için bu yasal düzenlemelerin uygulanmasına yönelik çalışmalarda bulunulması gerektiği yönünde bir değerlendirme yapılabilir.
Katılımcılar tarafından 0,56 ağırlık ortalaması ile risklerin yönetilmesinde gerekli olan faktörlerden oluşan “Afet Yönetimi ile İlgili Risk Faktörleri Alt Faktör Grubu”nun, risk-lerin yönetilmesi için hangi riskrisk-lerin bulunduğuna yönelik faktörleri bir araya getiren “Afet Öncesi (Afet ile İlgili) Riskler Alt Faktör Grubu”na göre nispeten daha önemli ola-rak değerlendirildiği görülmektedir.
133 Tablo 22
Alt Faktör Grupları Normalize Edilmiş Ağırlık Değerleri Ana Faktör
Grupları Alt Faktör Grupları
Ana FGw Alt FGw Normalize Alt FGw Ekonomik Faktörler
Afet Öncesi Hazırlık
0,04
0,69 0,028
Afet Sonrası Tepki 0,11 0,005
Makro Ekonomik Faktörler 0,20 0,008
Çevresel Faktörler
Çevresel Afet Önleme İşlemleri
0,05
0,74 0,039 Afet Sonrası Çevresel Tepkiler 0,13 0,007
Afet Sonrası Yaşam 0,14 0,007
Sosyo- Kültürel Faktörler
Bireysel Faktörler (Nitelikler ve Beceri-ler)
0,15
0,11 0,015
Eğitim 0,50 0,074
Toplumsal Katılım ve Birliktelik 0,39 0,058
Teknolojik Faktörler
Afet Yönetimi Destek Sistemleri
0,07
0,30 0,02 Afet Anında ve Sonrasında Etkin
İleti-şim 0,19 0,013
Bilgi Yönetimi 0,22 0,015
Teknolojik Altyapı 0,30 0,02
Operasyonel Faktörler
Afet Öncesi Planlama Faaliyetleri
0,09
0,52 0,045 Afet Anında Tepki Sistemleri ve
Faali-yetleri 0,19 0,016
Afet Sonrası Telafi (Kurtarma)
Faali-yetleri 0,16 0,013
Afet Öncesinde, Anında ve Sonrasında
Lojistik Faaliyetler 0,13 0,012 Örgütsel Faktörler Organizasyonel Yapı 0,12 0,19 0,023 Örgüt İçi İş Birliği ve Katılım 0,32 0,037
Kurumsal Afet Yönetimi Planı 0,34 0,04
Bireysel Yetkinlikler 0,14 0,017
Politik Faktörler
İletişim ve Bilgi Yönetimi
0,14 0,45 0,064
Operasyonel Faktörler 0,55 0,077
Yasal Faktörler
Sınırlayıcı Yasal Düzenlemeler
0,19
0,19 0,035 Yasaların Uygulanması ile İlgili
Faktör-ler 0,81 0,153
Risk Faktörleri
Afet Öncesi (Afet ile İlgili) Riskler
0,16 0,44 0,071 Afet Yönetimi ile İlgili Risk Faktörleri 0,56 0,089 AHP hiyerarşisinin ikinci seviyesindeki bütün alt faktör gruplarının önceliklendirilmesini sağlayacak olan normalize edilmiş değerleri göstermek amacıyla Tablo 22 oluşturulmuş-tur. Bu değerler, her alt faktör grubu içerisinde yer aldığı ana faktör grubu ağırlığı ile çarpılması ile elde edilmiştir. Yapılan çarpım sonucu alt faktör gruplarına ilişkin değer-lerin toplamı 1’e eşittir.
134
Tablo 22’de yer alan AHP sonuçları genel olarak değerlendirildiğinde çalışma hiyerarşi-sinin ikinci seviyesini oluşturan alt faktör gruplarına yönelik uzman görüşleri sonucunda, “Yasaların Uygulanması ile İlgili Faktörler Alt Faktör Grubu”nun 0,153 ağırlık değeri oldukça önemli olarak değerlendirildiği görülmektedir. Türkiye’de afet yönetimi alanında yasaların uygulanmasının gerekliliğini ön plana çıkaran bu durum, iki şekilde yorumla-nabilir. Birincisi görüşleri alınan afet yönetim uzmanlarınca afet yönetiminde yer alan yasaların direkt olarak uygulanmasında eksikliklerin bulunduğu söz konusu olabilir. İkin-cisi ise Türkiye’de afet yönetiminde yasaların yeterli olduğu görülerek odağın söz konusu yasaların uygulanmasına daha fazla kayması gerektiği şeklinde bir değerlendirme yapıla-bilir.
Risk Ana Faktör Grubu’na ait her iki alt faktör grubunun da yine önemli ağırlık değerle-rine sahip olması, günümüzde risk yönetimi çalışmalarının önemini alan uzmanlarının görüşleri doğrultusunda da sunmaktadır. Bu durum afet risklerinin azaltılması ve olası zarar görebilirlik durumunun azaltılması için bu alanda gereken çalışmalara ağırlık veril-mesi gerektiğini göstermektedir. Bunun dışında 0,077 ağırlık ortalaması ile Politik Ana Faktör Grubu’na ait “Operasyonel Faktörler”; 0,074 ağırlık ortalaması ile “Eğitim Alt Faktör Grubu” ve 0,064 ağırlık ortalaması ile Politik Ana Faktör Grubu’na ait “İletişim ve Bilgi Yönetimi Alt Faktör Grubu” sırasıyla önemli olarak değerlendirilen alt faktör gruplarıdır. Afetlere hazırlık kültürünün yerleşmesi bakımından bu noktada eğitimin önemi ortaya çıkmaktadır. Sonuç olarak ise Alt faktör grupları baz alındığında Yasal Ana Faktör Grubu’ndan sonra Risk Ana Faktör Grubu ve Politik Ana faktör grubunun ön plana çıktığı görülmektedir.