Amerika Deneyimleri

Amerika deneyimleri başlığı altında kamusal mekânların zorunlu hallerde tercih edilen ortak kullanma mekanı olmaktan öte, tercih edilen toplanma mekanlarına dönüşümünü sağlamak üzere belirlediği yer oluşturma ilkeleri ile, yeni kentsel mekan oluşumunda öncelikle ele alınması gereken mekan’ı yer’e dönüştürme çabalarını içeren “yeni kentleşme ilkeleri”ne yer verilecektir.

3.3.2.1.1 Kamusal Mekânların Mükemmel Toplanma Alanlarına Dönüşümü için Yer Oluşturma İlkeleri.Kamusal mekânların karmaşıklığını anlamak oldukça güç ve

etkin mekânlar oluşturmak zorlaşmakta olduğundan, PPS ( Project for Public

Spaces) kamusal mekânların, yaşayan toplanma alanlarına dönüşümünü sağlamak

üzere 11 anahtar ilke tanımlamaktadır. Bu anahtar ilkeler, toplumsal yapılanma,

16 _{Project for Public Spaces (PPS); çevre tasarım uzmanları, mimarlar, kentsel tasarım uzmanları,}

çevresel psikoloji uzmanları, peyzaj mimarları, sanat yönetmeni gibi mekânsal tasarım ölçeğinde aktif olarak rol alması gereken her uzmanlık alanından teknik personeli bünyesinde barındırarak, kamusal mekânlar özelinde projeler üreten profesyonel bir çalışma grubudur. Park alanları, ulaştırma birimleri, şehir merkezleri, kamusal marketler, karma kullanım alanları, kampüsler, meydanlar, su elemanı tasarımları gibi kamusal mekânda yer alan her türlü kullanım için “yer oluşturma ilkeleri” belirleyerek “yer”e dönüşen “mekan”lar tasarlamayı hedeflemektedirler.

birlikte planlama/ tasarlama ve uygulama başlıkları altında gruplanarak tasarım sürecinde izlenilmesi gereken rotayı tariflemektedirler.

Tablo 3.2 Kamusal Mekanların Mükemmel Toplanma Alanlarına Dönüşümü İçin Yer Oluşturma İlkeleri (www.pps.org)

İLKELER YAPILANMA - TASARIM

İlke1: Toplum Uzman’dır:

(The Community is the expert)

Tasarımın gelişiminde en önemli başlangıç noktası, mekânın topluluk içindeki kimliğini, değerini ve yeteneklerini tanımlayabilmektir. Her toplumda tarihsel değerleri, geçmişin izlerini mekânlara taşıyan ve bu mekânlarda yaşatan kişiler yardımıyla, mekânı tanımlamak, eskiyle bütünleşen tasarımlar yaratmak mümkündür.. Bu süreçten tüm toplum faydalanabilecektir.

İlke 2: TasarımDeğil, Yer Oluştur

(Create a Place, not a Design)

Esas amaç, toplum bilincini ve rahatlık duygusu kullanıcıya hissettirmek olmalıdır.

i. çevre ve kamusal aktivite arasında verimli ilişkiler kurulmalı ii. fiziksel elemanlalar konfor sağlamalıdır.

İlke 3: Ortaklık

(Look for Partners)

Ortak seçimi, gelecekteki proje başarısı ve kamusal alanın imaj tasarımında etkindir. Yeni fikir üretimi, tartışma ortamı oluşumu, senaryo gelişimi iyi bir ortaklık gerektirir.

F ELS EF İK YAKLA Ş IM L A R İlke 4: Tecrübe (Experiment)

En iyi tecrübe, kısa dönem gelişmelerini test etmek ve zamanla ayrıştırmaktır. Oturma elemanları, açık alanda yeralan kafeler, yol ve yürüyüş aksları, kamusal bahçeler, duvar resimleri kısa süreli gelişmeleri test etmede en iyi araçlardır..

İlke 5: Gözlem

( You Can See a Lot Just by Observing)

Kullanıcıların kamusal mekânlardaki eylemleri gözlenerek, alanın uygulama sonrası kullanılabilirliği değerlendirilebilir.. Böylelikle işleyen ve işlemeyen tasarımlar birbirinden ayrılır ve unutulan parçalar eklenir. Uygulama sonrasında da gözlemleme devam ettirilmelidir. TOP L U M İ LE B İRL İK TE PL ANL A MA İlke 6: Vizyon

(Have a Vision) Vizyon, her kamusal mekânda gerçekleştirilen aktiviteye yönelik olarak şekillenmeli, mekân rahat ve iyi imaja sahip olmalı ve kullanıcı isteklerine yanıt verebilecek mekânlar tercih edilmelidir.

İlke7: Form

Fonksiyonu Destekler

(Form Supports Function)

Öncelikli olarak mekânda yer alan fonksiyonlar saptanmalı form fonksiyonlara göre belirlenmelidir. Tasarım önemli olsa da, mekânın gelecek vizyonunu yakalamada, mevcut fonksiyonlar gerekli olan formu tarif edeceklerdir.

TOP L U M İ LE B İRL İK TE TASA RLAMA İlke 8: Üçgen Oluşturma (Triangulate)

Kamusal mekânlarda, birbirleri ile ilintili olan farklı elemanların seçimi ve düzenlenmesi durumunda, üçgen yöntemini kullanmak mekâna hareket kazandırır. Örneğin; bank, çöp kutusu ve telefon kabininin birbirleri ile bağlantılı konumlandırılması.

İlke 9: Engeller Yıldırmamalı ( They

Always Says” It Can’t Be Done)

İyi kamusal mekân yaratmak için birçok engeli de aşmak gerekir. Çünkü hiçbir disiplin doğrudan kamusal mekân tasarlamak üzere özelleşmemiştir. Hiçbir disiplin bir bütün olarak kamusal mekânı yaratmada yeterli olmaz. Bu nedenle uygulama aşamasına gelindiğinde, her disiplin kendi alanında küçük ama hızlı ve görünür başarı elde edecek adımlarla başlamalıdır. Disiplinlerarası uyuşmazlıklar yıldırmamalıdır.

İlke10: Maddi Boyut

(Money Is not the Issue)

Yapılan yatırımlar kullanıcı tarafından beğeni kazandığında, daha çok yatırımcının o alana ilgi duymasına neden olunur. Her yeni gelen yatırımcı ile toplam maliyet paylaşıldığında, harcamalar giderek düşer. Mekânın sahip olduğu vizyonu ve canlılığı parayı beraberinde getirir. Yatırım maliyetleri böylelikle kendini amorti etme şansı bulur.

U Y G UL AM A İlke11: Bitmeyen Süreç (You Are Never

Finished)

İyi kamusal mekân devamlı kendini yenilemek, değişimlere açık olmak durumundadır. Bu nedenle mekânlar değişebilir ve yenilenebilir kavramlar üzerinden tasarlanmalıdır.

Mekân oluşturma sürecinde tabloda yer alan ilkesel yaklaşımları benimsemek, plan yapma sürecinde birçok mekânsal özelliğin ortaya konmasına ve bu özellikler paralelinde gereksinimlere uygun planlar geliştirilmesine yardımcı olmakta aynı zamanda araştırma, planlama ve uygulama sürecinin temel bazı ilkeler üzerinden takip edilmesi ile de estetik ilkelerin yer oluşturma sürecine katılmasını olanaklı hale getirmektedir.

3.3.2.1.2 Yeni Kentleşme İlkeleri.Kentsel tasarım ölçeğinde, kullanıcı kitlesinin benimsediği yeni kentsel yaşama mekânları oluşturmak üzere geliştirilen ilkelerle, günümüz kentlerinin gereksinim duyduğu yaşamsal ve mekânsal kalite arayışları karşılıklı olarak değerlendirilmek istenmektedir. Bu değerlendirme kapsamında da ele alınacak Kanada-Toronto kenti özelinde geliştirilen ilkeler aşağıdaki gibi sıralanmıştır.

Tablo 3.3 Kanada Toronto Kenti Özelinde Geliştirilen İlkeler17

İLKELER YAPILANMA - TASARIM

İlke1: Yürüyüşe Elverişli Olma

(Walkability)

Sokak tasarımların, yapı mesafelerinin, otopark alanlarının uygun konumlandırılması

İlke 2: Bağlantılar

(Connectivity) Taşıt ve yaya akslarının sürekliliği.

İlke 3: Karma Kullanım &

Çeşitlilik ( Mixed Use

&Diversity)

Çeşitli büyüklüklerde ve farklı gelir gruplarına yönelik konut tasarlama

İlke 4: Karma Konut Kullanımı

(Mixed Housing)

Çeşitli büyüklüklerde ve farklı gelir gruplarına yönelik konut tasarlama

İlke 5: Mimari Kalite ve Kentsel Tasarım ( Quality of

Architecture and Urban Design)

Yapılar mekâna, güzellik, estetik ve konfor getirilmesi ve kamusal mekânların çekicilik kazanması

İlke 6: Geleneksel Komşuluk Yapısı ( Traditional

Neighborhood Structure)

Yapıları birbiri ile ilişkilendirme, belirli bir yürüme mesafesinde tasarlama

İlke7: Yoğunluğu Artırmak

(Increase Density)

Yaşama alanının daha eğlenceli bir mekâna dönüşümünü sağlamak üzere, tüm kullanımları ve servisleri birarada tasarlama, mekânı ekonomik kullanma ve yürüme mesafesini kısaltma

İlke 8: Ulaşım ( Smart

Transportation)

Kentler ve komşuluk birimleri arasındaki taşıt ulaşım ağını güçlendirmenin yanısıra, bisiklet, kaykay vb. ulaşım araçlarının belirli bir aks üzerinde kullanımını tanımlı hale getirme, yürüyüş alanları ile birlikte tasarlama

İlke 9: Verimlilik Tasarımın ekolojik çevreye duyarlı bir şekilde gelişimine yön

17 Tablo, Kanada/ Toronto kenti için Project for Public Spaces (PPS)’den alınan bilgiler doğrultusunda T.D.Coşkun tarafından hazırlanmıştır.

(Sustainability) verme, olumsuz etkileri minimize etme

İlke10: Yaşamsal Kalite

(Quality of Life) İnsan ruhuna uygun, yaşanabilir mekânlar tasarlama

Gelişmiş ülke deneyimlerini örnekleyen bu iki yerleşmenin benzeşen ve farklılaşan ilkeleri ele alındığında (Tablo 3.3) yer oluşturma ilkeleri oluşumunda öncelikli benimsenen kavramlar ve ülkesel politikalarla göre değişiklik gösteren yönler ortaya konmuş olacaktır.

Tablo 3.4. ABD ve Kanada Ülkeleri Özelinde Yer Oluşturma İlkeleri Karşılaştırması18

ABD KANADA İLKELER

Minesota- Duluth East Downtown

Principles of New Urbanism- Toronto

Ulaşım Sistemi • Durgun trafik + güçlü bağlantılar oluşturma,

• Bağlantılar • Ulaşım

Konut-Ticaret

Kullanımı • Karma kullanımı geliştirmek

• Karma Kullanım & Çeşitlilik • Karma Konut Kullanımı BENZE Ş EN İ LKELER Kültürel Değerler

• Kentin doğal oluşumlarını koruyarak kentliliği ve komşuluğu artırmak • Yerel kültürü teşvik etmek

• Geleneksel Komşuluk Yapısı FARKLILA ŞAN İ LKELER

• Yatırımları teşvik etmek, desteklemek

• Kamu güvenliği sağlamak, • Mimari mirası korumak ve

artırmak

• Kamusal alana yatırım yapmak

• Yüksek kalite, düşük maliyette yeni yaşama mekânları oluşturmak, • İlkeler doğrultusunda form

temelli yapılaşma tasarlamak. • Yürüyüşe Elverişli Olma • Mimari Kalite ve Kentsel Tasarım • Yoğunluğu Artırmak • Verimlilik • Yaşamsal Kalite

Tablo 3.4’de yapılan karşılaştırmada ABD ve Kanada ülkelerinde ilkesel olarak ortak yaklaşımın ulaşım kararları, karma kullanım oluşturma ve geleneksel komşuluk yapısını geliştirme özelinde yoğunlaştığı gözlenmektedir. Amerika ülkelerinde yer oluşturma kavramı güçlü ulaşım ağları oluşturarak kamusal alanları zorunlu kullanılan alanlar olmaktan öte, tercih edilen mekânlar olarak özelleştirmek üzere

18 Tablo, Kanada/ Toronto kenti için Project for Public Spaces (PPS)’den alınan bilgiler ve Miami Mimarlık Üniversitesi “Kamusal Alanlar Programı”( The Knight Program at The University of

kurgulanmaktadır. Karma kullanıma verilen bu önemle hem mekânın kamusal alan olarak tercih edilen bir mekân, hem de güçlü komşuluk ağları oluşturularak her zaman canlı, yaşayan alanlar olarak işlev kazanmasına olanak sağlanmaktadır.