AMERĠKA BĠRLEġĠK DEVLETLERĠ (ABD)‘NDE DENETĠMĠ

Amerika BirleĢik Devleti (ABD) elli eyalet ve bir bölgeden oluĢan, baĢkanlık sistemi ile yönetilen federal bir devlettir (CIA, 2014). ABD‘nin yönetim yapısı üç kademeli olup ilk düzey yönetim birimi federal devlet, ikinci düzey yönetim birimi eyaletler ve üçüncü düzey yönetim birimi ise yerel yönetimlerdir (Ayhan, 2008:

103). Buna bağlı olarak vergiler, federal, eyalet ve yerel bazda toplanmaktadır (Karyağdı, 2006: 13).

ABD‘de vergi kanunlarının yönetim nden ve uygulamasından Haz ne Bakanlığı‘na bağlı b r b r m olan Ġç Gel r Ġdares (IRS) sorumludur (Öz ve Akdem r, 2002: 100). IRS‘n n en öneml fonks yonlarından b r verg kanunlarının uygulanmasıdır. Bunun yanında mükellefler n beyannameler n doğru olarak vermeler ve verg yükümlülükler n yer ne get rmeler n ve tahakkuk edecek verg ler n doğru olarak ödemeler n tem n etmekle görevl d r. Bunun dıĢında verg kanunlarına uymayan mükellefler n nceleme ve soruĢturulmasıyla da yetk l ve görevlidir (Duran, 2004: 30).

1998 yılına gelinene kadar yaklaĢık yarım yüzyıllık dönem boyunca en geniĢ kapsamlı düzenlenme ve modernleĢme, IRS Yeniden Yapılanma ve ĠyileĢme Yasası

(The IRS Restructuring and Reform Act of 1998) ile 1998 yapılmıĢtır (www.irs.gov/about-irs/brief-history-of-irs, 23.06.2018). Yasa ile birlikte IRS mükellef türlerine göre 4 ana daire altında yeniden düzenlenmiĢtir. Bunlar; ücret ve yatırım gelirleri dairesi , küçük iĢletmeler ve bağımsız çalıĢanlar dairesi, büyük ve orta ölçekli iĢletmeler dairesi vergiden muaf kuruluĢlar ve kamu kuruluĢları dairesidir.

En önemli fonksiyonlarından biri vergi kanunların uygulanmasını sağlamak olan IRS, bu amaçla vergi incelemesi iĢlemini de gerçekleĢtirmektedir. ABD‘ de inceleme ile görevli olanlar ise Ģunlardır (Tekin ve Çelikkaya, 2014: 194):

 Vergi Denetçileri (Tax Auditors); seçilen gelir vergisi, istihdam vergileri ve tüketim vergileri konusunda görevlidirler.

 Vergi Uyum Yetkilileri (Tax Compliance Office); seçilen gelir vergisi mükellefleri ile iĢletmelere ait karmaĢık vergi konularını incelerler.

 Gelir Ajanları (Revenue Agents): ĠĢ yerinde inceleme yaparlar. Vergi denetçilerine göre daha eğitimli olan vergi uyum yetkilieri yüksek tutarlı matrahların incelemesinden sorumludurlar.

 Gelir Bürosu Denetçileri (Revenue Office Examiner): Ücretlilerden yapılan tevkifatlara yönelik beyanları inceler.

 Cezai SoruĢturma Birimi (Criminal Investigation): Hileli vergi suçlarını soruĢturur. Bu bölümün elemanları ―özel ajan‖ olarak adlandırılırlar.

Ġncelemeyle ilgili olan personelin dıĢında, 1998 yılındaki yeniden yapılanmayla birlikte beyanname doldurma uzmanı olarak adlandırılan poziyon oluĢturulmuĢtur. Bu pozisyonda görev alanlar beyanname doldurulmasına ve dosyalama öncesi süreçte vergi ve muhasebe tavsiyeleri vermektedir (Karyağdı, 2006: 45-46).

IRS inceleme yöntemi bakımından ele alındığında temel olarak beĢ farklı inceleme yöntemi bulunmaktadır. Bunlar; indirilemeyecek kalemler programı, mektupla yapılan inceleme, diarede yapılan inceleme, mükellefin iĢyerinde yapılan inceleme ve araĢtırma incelemesidir. Ġndirilemeyecek kalemler programı inceleme yöntemleri arasında basit bir inceleme yöntemidir. Mektupla incelemede ise

mükelleften istenilen bilgiler yazı ile talep edilir. Mükelleflere tek bir vergi konusunu içeren mektup gönderilerek inceleme karĢılıklı yazıĢma ile yapılır (Tekin ve Çelikkaya, 2014: 194-195). Bir diğer inceleme yöntemi olan dairede yapılan inceleme yönteminde mükelleflerin defter, kayıt ve belgeleri IRS tarafından istenmekte ve incelenme mükelleflere en yakın vergi dairesinde yapılmaktadır (Çavdar, 2016: 41). Mükellef iĢyerinde incelemede ise gelir ajanları adı verilen inceleme elemanları tarafından mükelleflerin defter, kayıt ve belgeleri ile diğer belgeler üzerinden mükelleflerin iĢyerinde yapılmaktadır (Hopkins, 2008. akt.

Çavdar, 2016: 42). Bu inceleme türü genellikle ticari ticari iĢletme beyannameleri ile daha büyük ve karmaĢık bireysel beyannamelerde uygulanır. Son inceleme yöntemi olan araĢtırma incelemesinde mükelleflerin vergi kimlik numaralarından (sosyal güvenlik numarası) hareketle istatistiki örnekleme yöntemiyle seçilen beyannameler dikkate alınır (Tekin ve Çelikkaya, 2014: 195).

Vergi denetimi konusunda diğer ülkelere örnek olarak gösterilen ABD‘de vergi denetim oranları düĢüktür. Denetim oranlarının düĢük olmasına karĢın vergi uyumunun yüksek olduğu ABD‘ de, IRS‘nin yapmıĢ olduğu bir çalıĢmada vatandaĢların %88 gibi önemli bir çoğunluğu vergilemede hile yapmanın kabul edilemez olduğunu beyan ettikleri ortaya çıkmıĢtır. Yine aynı çalıĢmanın baĢka bir sonucu ise vergi kanunlarının uygulanması konusunda IRS‘ye duyulan güvenin 2014 yılından bu yana artıyor olmasıdır. Ayrıca, mükelleflerin %80‘inden fazlası, IRS‘nin kurumların ve yüksek gelirli mükelleflerin vergi konusunda daha dürüst olmalarını sağlayan bir unsur olduğunu kabul etmektedir. Diğer bir önemli sonuç ise vergi uyumunun yaĢ ile olan iliĢkisidir. Dürüst bir Ģekilde beyanda bulunmak ve vergi ödeme davranıĢlarının etkisinin 35 yaĢından daha küçük olan mükelleflerde daha güçlü olduğudur (IRS, 2017: 6).

ABD‘ deki vergi incelemesi, yeniden incelemeler, inceleme sonuçlarına yapılan itirazlar ve denetim oranları aĢağıdaki tabloda gösterilmektedir.

Tablo 3. ABD’de 2006-2013 Yılları Arasında Gerçekleşt r len Verg ncelemeler

Kaynak: IRS Data Book, SOI Tax Stats - Collections and Refunds, by Type of Tax, 2006-2013, http://www.irs.gov/uac/SOI-Tax-Stats-Collections-and-Refunds,-by-Type-of-Tax-IRS-Data-Book-Table-1 akt. (Çavdar, 2016: 40.)

Tablo 3‘ten de görüldüğü gibi ABD‘ de vergi inceleme oranları oldukça düĢüktür. 2006-2013 yılları dikkate alındığında incelemenin en düĢük olduğu yıl

%0,87 ile 2006 yılıdır. ABD‘de, nezdinde inceleme yapılan vergi mükelleflerinin tekrardan incelenmesi söz konusudur. Tablodaki yeniden inceleme sayısına bakıldığında oldukça yaygın olduğu görülmektedir. GerçekleĢtirilen tekrar incelemelerle vergi denetiminin etkinliği arttırılmaktadır (Çavdar, 2016: 40).

ABD‘de denetim oranlarını düĢük olması yapılan denetimin etkinliğini olumsuz etkilememekte aksine daha etkin hale getirmektedir. Bunun en önemli sebebi incelenecek mükelleflerin doğru bir Ģekilde seçilmesidir. Öte yandan yukarıda da bahsedildiği üzere vergi uyumunun yüksek olması vergi kanunlarının uygulanmasını daha da kolaylaĢtırmaktadır. ABD‘deki vergi uyumunun baĢlaması Birinci Dünya SavaĢı‘na dayandığı söylenebilir. Vergilerin savaĢın finansmanında ne kadar önemli olduğuna iliĢkin yapılan yoğun çalıĢmalar, vatandaĢların vergi ödemeyi bir yurtseverlik görevi olarak görmesini sağladı ve kendilerine bildirilecek vergi tutarlarını beklemeden kendi beyannamelerini doldurarak vergilerini kendileri belirlemiĢlerdir (Karyağdı, 2006: 27).

Dünyadaki baĢarılı vergi idareleri arasında olan IRS‘in vergi inceleme fonksiyonundaki baĢarısının nedenlerini Ģöyle sıralamak mümkündür (Karyağdı,

2006: 87-88):

 Modern teknolojinin sürekli takip edilmesi ve en üst düzeyde kullanımı,

 Denetim elemanlarının mükellef büyüklüğüne göre gruplandırılarak uzmanlaĢmanın sağlanması,

 Mükellef ile mükelleflere gelir ödemesinde bulunanlar arasında çapraz kontrollerin yapılması,

 Mükellefler için belirli kıstaslar dikkate alınarak veri tabanı oluĢturulması,

 Mükellef grupları itibarıyla risk analizlerinin yapılması,

 Gönüllü uyumu sağlamak için idarenin birçok yetkiye sahip olması ve bunların tarafsızca kullanılması,

 Cezaların oldukça ağır olması ve bunun istisnasız bir Ģekilde uygulanması, ekonomik suça ekonomik ceza ilkesinin benimsenmemiĢ olması (vergi kaçakçılığı en ağır suçlar arasından yer almaktadır),

 Normal (Direkt) inceleme yöntemiyle tespit edilemeyen beyan dıĢı gelirin tespitinde Endirekt Ġnceleme Yöntemleri³³ kullanılmasıdır.