ALMANYA‘DA VERGĠ DENETĠMĠ UYGULAMASI

Almanya‘da vergilendirme sürecini yasaya uygun ve eĢit bir Ģekilde gerçekleĢtirmek için kullanılan vergidenetimi yöntemlerinden biri ve en aönemlisi olan vergi incelemesi (auβenprüfung),vergi ödevlisinin hukuki ve fiili bütün vergisel durumlarının ve vergisel iliĢkilerinin kapsamlı ve birbirleriyle bağlantılı Ģekilde araĢtırıldığı ve tespit edildiği bir müessese olarak kullanılmaktadır (Soydan, 2015:

164). Almanya‘da teftiĢ ve vergi incelemesi kavramları birbirinden farklı olup teftiĢ nitelikli denetim SayıĢtay tarafından yapılırken vergi incelemesi vergi dairesinde bulunan inceleme elemanlarınca gerçekleĢtirilmektedir (Can, 2004: 63).

Vergi denetimi, Almanya‘da Yüksek Maliye Dairesine bağlı az sayıda ve vergi dairesi kadrolarında bulunan çok sayıda denetim elamanlarınca yürütülmektedir. Asıl vergi incelemeleri vergi dairesi kadrolarında yer alan inceleme elemanları tarafından yapılmaktadır. Yüksek Maliye Dairesine bağlı vergi kaçakçılığı takip memurları diğer inceleme elemanlarına göre daha farklı ve geniĢ yetkilere sahiptirler. Bu arada eyaletlerin inceleme elemanları dıĢında Federal Maliye Bakanlığının da eyaletler arası incelemeleri yürütmek üzere denetim elamanları mevcuttur (Can, 2004: 65).

Almanya‘da vergi denetimi yapanlar belirli sektörlerde uzmanlaĢmıĢ denetim elemanlarından oluĢmaktadır. Denetim elemanları uzmanlaĢtıkları alanda faaliyet

gösteren mükellefleri incelemektedirler. (ġin, 2005: 138).

Almanya‘da vergi incelemesinin ABD ve Ġngiltere‘de olduğu gibi uzmanlaĢma kriterlerine dayalı olması incelemenin etkinliğini arttırmaktadır. Bunun yanı sıra inceleme elemanlarının seçim ve yetiĢtirilmesi ile görev değiĢimleri objektif esaslara dayanmaktadır. Bu durum da motivasyonu artırıcı niteliktedir (Bakır, 2009:

102).

Beyana dayanan vergilerde yürütülen vergi incelemelerinde mükellefler ciro, kar ve aktif toplamı gibi ölçütler altında büyük, orta, küçük ve en küçük ölçekli iĢletme olmak üzere dört gruba ayrılmaktadırlar. Büyük iĢletmeler azami 5 yıl içinde tüm dönemler itibarıyla incelenirken, ortalama iĢletmeler için bu süre 13 yılı bulmaktadır (Konukcu Önal, 2011: 119).

Gelir Vergisi beyannamelerinin tahakkuku üst derecede vergi denetmeni (Sachgebietsleiter) tarafından incelenmeden önce orta dereceli bir vergi denetmeni tarafından kontrol edilmek zorundadır. Bu sıra denetim temel olarak beyannamelerin makul olmasıyla bağlantılıdır. Yani farklı gelir gruplarındaki mükelleflerin nasıl yeniden inceleneceği önceki yıllarla olduğu kadar aynı iĢi ve mesleği yapan mükelleflerin de karĢılaĢtırılmasıyla geliĢtirilmiĢtir (ġin, 2005: 138).

Vergi incelemesinin iĢyerinde yapılması zorunludur. Nezdinde inceleme yapılan mükellefin incelemenin baĢka bir yerde yapılmasına yönelik talebi, idarenin ölçülülük ve uygunluk kriterleri açısından yapacağı değerlendirmeye bağlıdır (Değirmendereli, 2014: 37).

Almanya‘da mükelleflerin yaklaĢık yarısı her yıl denetlenmektedir.

ĠĢyerlerinde yapılan vergi denetimleri sonucunda vergi kaçakçılığının yapılmıĢ olduğunun tespit edilmesi durumunda çok sert cezalar uygulanmaktadır. Bu durum, gelir vergisinde mükelleflerin vergi kanunlarında belirtilen görev ve sorumluluklarını ileri düzeyde yerine getirmelerine yol açmaktadır (Organ, 2008: 68).

Almanya‘da uygulanan vergi yöntemleri beĢ farklı Ģekilde sınıflandırılmaktadır. Bunlar Ģu Ģekildedir ( Övet, 2010: 62-63; Çavdar, 2016: 60);

şyeri denetimi; bu denetim türünde vergi beyannamelerinde herhangi bir eksikliğin olup olmadığı veya verilen beyannamelerin doğrulu kontrol edilir.

Bütün Defter Kayıt ve Belgelerin ncelenmesi; genellikle defter, kayıt ve belgeler üç yıllık dönemleri kapsamaktadır. Bu defter, kayıt ve belgelerin pek çoğu gelir vergisi, kurumlar vergisi, katma değer vergisi ve belediyeye ait iĢletmelerin vergileri ile ilgili dokümanlardır.

Defterlerin ncelenmesi Kayıt ve Belgelerin Ö et Teftişi; vergi idaresi tarafından bütün defter ve kayıtların incelenmesine gerek duyulmadığı hallerde özet bir inceleme gerçekleĢtirilmektedir. Ancak, bu özet inceleme sadece bir vergilendirme dönemini kapsamaktadır.

Defterlerin ncelenmesi Kayıtlar ve Diğer Belgelerin Ö et Teftişi; bu denetim türü diğer denetim türlerinden farklı olup, literatürde özel inceleme, kısmi denetim olarak da adlandırılmaktadır. Söz konusu denetim türünde sigorta vergisi, Ģans oyunları üzerinden alınan vergiler, satıĢ ve tüketim vergileri, ücret gelirleri üzerinden alınan vergiler ile katma değer vergisi incelenmektedir.

Diğer Vergi Denetimleri; farklı vergi denetim türlerini içermektedir.

Cezalandırılabilir mali kanunları içeren incelemeler, bir Ģirketteki belgelerin denetimi, yerinden denetim, katma değer vergisi için yerinde doğrulama ile kayıt, defter ve belgelerin incelenmesi diğer vergi denetimleri arasında yer almaktadır.

Alman verg dares , yapılan ncelemey tek b r verg türü üzer nden yürüteb leceğ g b ; b rden fazla verg türünü tek b r ncelemen n kapsamına da alabilir. Ġncelemenin hangi vergi türlerini ve hangi vergi dönemlerinin kapsayacağı tamamen idaren n takd r yetk s nded r. Ġncelemen n ―daraltılmıĢ (sınırlı)‖ veya ―kısa inceleme‖ yapılması da mümkündür. Kapsam ve içerik bakımından daraltılmıĢ olan bu inceleme türünde incelenecek vergisel durumlar ve matrah sadece belli yönleriyle sınırlıdır. Ayrıca ―çapraz nceleme‖ kapsamında d ğer lg l k Ģ ler de, çapraz kontrol amacıyla, incelenebilmektedir (Andrascek- Peter vd. akt. Değirmendereli, 2014: 34-35)

Alman Federal Maliye Bakanlığı‘nın yayınladığı resmi istatistik rakamlarına göre 2000-2013 rakamları baz alınarak iĢletmelerin büyüklük dağılımı, iĢletmelerin sayısı, incelenen iĢletmelerin sayısı ve inceleme oranları aĢağıdaki Ģekildedir.

Tablo 4. şletme Grupları tibariyle Mükellef Sayıları ve nceleme Oranları arasında yaklaĢık olarak %2,5 ile %3,5 arasında değiĢkenlik göstermektedir.

Denetim oranı en yüksek yıl %3,46 ile 2000 yılı iken denetim oranının en düĢük olduğu yıl %2,28 ile 2012 yılıdır. Denetim oranı yıllar itibarıyla azalan bir seyir izlemekle birlikte incelenen iĢletme sayısındaki azalıĢ vergi inceleme oranındaki azalmanın nedeni olarak görülmektedir. 2013 yılı dikkate alınmadığında toplam iĢletme sayısı yıllar itibarıyla artarken denetim oranı azalmaktadır. Buna dayanarak Almanya‘daki iĢletmeler arasında her geçen yıl daha az mükellef incelenmektedir.