Amaç ve Metodoloji

İşletmelerin firma değerini maksimum yapma amacına yönelik olarak yatırımlar ve yatırımların finansmanı büyük önem arz etmektedir. Bu noktada işletme faaliyetleri ve yatırımlar ile finansman politikaları ilişkisi ve yatırım finansman kararlarını etkileyen makro, sektörel ve mikro faktörlerin incelenmesi ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde küresel rekabette stratejik davranabilmek ve pay sahibi olabilmek için günümüz dinamik hayatında stratejik finansal yönetim gerekmektedir. 2000’li yıllara kadar Türkiye yüksek enflasyon, yüksek borç gibi olumsuz makro faktörler içeren ve sistematik riskleri çok olan bir ekonomik görünüm sergilemiştir. 2001 sonrasında Türkiye ekonomisi hem büyüme trendine girmiş hem de 2000’lerden önceki finansal disiplinsizlikten kaynaklanan pek çok sistematik problem, gerekli düzenleme ve denetleme mekanizmasının özellikle 2001 ekonomik krizi sonrasında geliştirilmesiyle birlikte çözülmüştür. Dolayısıyla işletmelerin yeni sistematik etmenlerle oluşan ekonomik yapıda kendi sektörlerinde özellikle sistematik olmayan, işletmenin kendine özgü özellikleri olan yatırım kararları, finansman kararları ve bunların birbirlerine olan etkilerinin tespit edilmesi anlamlı olabilecektir.

Bu çalışmanın amacı Türkiye Muhasebe Standartlarının finansal tablolarda uygulanmaya başlanma tarihi olan 2005 ve sonrası yıllarda Türk imalat sektöründe faaliyet gösteren ve Borsa İstanbul’a kote olmuş belli büyüklükteki işletmelerin, yatırım ve finansman kararları arasındaki ilişkileri incelemek, yatırım finansman kararlarını etkileyen faktörleri analiz etmek ve bu faktörlerden yatırımların, çalışma sermayesinin, kârlılık durumunun, temettü dağıtımının ve risksiz faiz oranının finansman kaynak tercihine olan etkisini ortaya koyabilmektir. Ele alınacak olan değişkenlerden hangilerinin yatırım finansman tercihlerinde ve politikalarına etkili ve anlamlı olduğu tespit edilmeye çalışılacak ayrıca kısa vadeli fon ihtiyacı yani çalışma sermayesi, sabit sermaye harcamaları yani uzun vadeli yatırımlar, iç kaynak sağlayabilme durumu yani kârlılık, temettü dağıtımı ve temel

96

ekonomik gösterge olan risksiz faiz oranının işletmelerin finansman kaynak tercihlerini nasıl etkilediği de araştırılacaktır. Bu noktada işletmelerin finansman ihtiyacı gerektiren kalemlerini ne tür kaynaklar ile finanse ettiğine ve finansman politikalarında trend etkisi olup olmadığına da bakılacaktır.

Çalışmada genel olarak işletmenin yatırımları ile finansman politikaları arasındaki ilişki aranmaktadır. Bu bağlamda çalışma sermayesi ihtiyacının, sermaye yatırımlarının, işletme kârının, dağıtılan temettülerin ve sistematik riskin temsilcisi olarak risksiz faiz oranının finansman kaynakları olarak ele alınan kısa vadeli yabancı kaynaklara, uzun vadeli yabancı kaynaklara, öz kaynaklara ve nakit ve nakit benzerleri üzerine olan etkilerine bakılacaktır. Bu çerçevede kısa ve uzun dönemli olarak ayrılmış olan yatırımlar ve temettü fon ihtiyacını yani fon kullanım yerlerini ifade etmekte iken, kısa vadeli yabancı kaynaklar, uzun vadeli yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar ise fon kaynağı olarak ele alınmaktadır. Nakit ve nakit benzerleri ise finansal tablolarda dönen varlıklar altında yer almasına karşın, işletmenin nakit akışını ve likidite gücünü ifade etmesi ve aynı zamanda finansmanda kullanıldığı için finansman kaynağı olarak ele alınmaktadır. Ayrıca işletmenin kârlılık durumu hem yatırımlarını hem de finansman politikalarını etkileyebilen ve literatürde işletmeye hem içsel hem de dışsal olarak ele alınabilen bir kalemdir. Kârlılık durumu bu çalışmada bağımsız değişken olarak ele alınmaktadır.

Analizlerimizde öncelikli olarak çalışma sermayesinin, uzun vadeli yatırımların, kârın ve temettü dağıtımının nakit ve nakit benzerleri ile ilişkisine bakılacaktır. Sonrasında aynı etmenlerin kısa vadeli dış kaynaklar, uzun vadeli dış kaynaklar ve öz kaynaklar üzerine olan etkileri araştırılacaktır. Ayrıca sistematik riskin temsilcisi olarak ele alınan risksiz faiz oranı da bağımsız değişken olarak analizlerimize eklenerek ilgili şartlarda nakit ve nakit benzerleri, kısa vadeli borçlanma, uzun vadeli borçlanma ve öz kaynakla finansman politikaları da test edilecektir. Son olarak işletme faaliyetlerinde ve yatırımlarda gerçekleşen yıllık değişimlerin hangi kaynaklarındaki yıllık değişimlerle finanse edildiği ve yıllık değişimlerin bir önceki yılın finansman kararlarından etkilenip etkilenmediği araştırılacaktır.

Çalışma kapsamına Borsa İstanbul’a kote imalat sektöründe faaliyet gösteren işletmeler dâhil edilmiştir. 2013 yılı itibariyle Borsa İstanbul’a kote 192 imalat sektörü

97

işletmesi mevcut olup, bu işletmelerden 2005 - 2012 yılları arasında kesintisiz faaliyet gösteren ve finansal tablolarına ulaşılabilen ve bütün yıllar için verisi bulunan 119 işletme bulunmaktadır. Çalışmada yer alan değişkenlerin oransal değişkenler olmaması sebebiyle analiz sonuçlarında anlamlı katsayılar elde edebilmek için doğal logaritmaları alınarak normalize edilmiştir. Bu noktada negatif değerler içeren çalışma sermayesi ve kâr gibi değişkenlerin doğal logaritmaları anlamsız olduğundan 59 işletme analize dâhil edilerek diğerleri örnekten çıkarılmıştır.

Çalışmada ele alınan değişkenlerin hem zaman boyutu “t”, hem de yatay kesit boyutu “i” olmak üzere iki boyutu mevcut olduğundan, veri panel verisi olarak dikkate alınmaktadır. Zaman boyutu örnekteki değişkenlerin yıldan yıla değişimlerini, yatay kesit boyutu ise işletmeden işletmeye değişimlerini ifade etmektedir. Dolayısıyla kullanılacak regresyon analizinde zaman içinde ve işletmeler arası olmak üzere iki farklı boyutta ilişki ortaya konulmaktadır. Panel veri analizinin yatay kesit verisi olarak imalat sektöründe faaliyet gösteren BIST’e kote 59 Türk işletmesi dikkate alınırken, zaman serisi olarak ise 2005 - 2012 yılları dâhil 2005 sonrası 8 yıllık dönem analize dâhil edilmiştir. Çalışmada amaçlanan analizleri gerçekleştirmek amacıyla panel veri analiz yöntemlerinden olan Sabit Etkiler Modeli, Arellano-Bover/Blundell-Bond Dinamik Panel Veri Analizi ve Görünüşte İlişkisiz Regresyon (SUREG) yöntemleri kullanılmıştır.

Yürütülecek olan ampirik çalışma ile imalat sektörü işletmelerinin finansman kaynak tercihleri ile yatırımlarının, kârlarının, temettü dağıtım kararları ve risksiz faiz oranının finansman karar ve politikalarında etkili olup olmadığı ve etkiliyse ne yönde etkili olduğu araştırılacaktır. İşletme yatırımları, yatırımların finansman kaynakları ve de özellikle sermaye yapıları üzerine finans literatüründe birçok çalışma mevcuttur. Ancak ilgili çalışmalar ya dengeleme ve finansal hiyerarşi teorisini test etmiş ya da nakit akışlarının ve finansman kaynaklarının finansal kısıtlar altında yatırımlara olan etkisini incelemiştir.

Bunlardan farklı olarak çalışmamızda, finansman gerektiren işletmeye özgü işletme ve yatırım kararlarının işletme finansman kararlarına olan etkileri her bir finansman kaynağı için ayrı ayrı bakılmakta, anlamlı bir ilişki olup olmadığı ampirik olarak test edilmektedir. Bunlara ek olarak 2000’li yıllar sonrası makro ekonomik şartları temsil eden risksiz faiz oranı etkisi altında işletme yatırımlarının finansman kaynaklarına olan etkisine

98

bakılmaktadır. Dolayısıyla çalışma sonuçlarının imalat sektörü işletmelerine sektörün yatırım ve temettü politikaları ile çalışma sermayesi ihtiyacı ve kârlılıklarının finansman durumunu ve tercihini genel olarak nasıl etkilediğine dair bilgi vermekte yararlı olabileceği ve ilgili teorisyenlere de işletme faaliyetleri ve yatırım politikaları ile finansman kararları arasındaki ilişkiyi ampirik olarak ortaya koymaya çalışarak faydalı olabileceği düşünülmektedir.