Alan Çalışmasının Üçüncü Bölümünün Değerlendirilmesi

Bu bölümde çocuklara Pertev Naili Boratav’ın “Az Gittik Uz Gittik” ve “Zaman

Zaman Đçinde”, Sabahatin Ali’nin “Sırça Köşk” ve Tahir Alangu’nun “Billur

Köşk” adlı masal kitaplarında yer alan toplam 19 adet masaldan, mekansal içeriği zengin olan 21 adet bölüm çocuklara okunmuş ve onlardan sadece anket sorularına cevap vermeleri (bkz. Ek 5) istenmiştir.

Çocukların, bir masal üzerinden mekanı hangi nitelikleri ile tanımladıkları, öncelikli olarak fiziksel ve sosyal özelliklerinden hangisine göre algıladıkları, masal mekanları ile gerçek mekanlar arasında kurdukları ilişki, mekanı hangi parametreler ile algıladıkları, bir mekanın kullanım amacı, mekanı oluşturan yapı malzemeleri, mekanın temel işlevleri, mekanın sosyal yönü, mekan-insan ilişkisi, masal bütününde geçen mekanlar, mekan-çevre ilişkisi, masal mekanlarının günümüz karşılığı, mekan ile kullanıcının sosyal statüsü arasındaki ilişki, gerçek ve hayali mekanların çocuklar tarafından ayrımı üzerine, masal metinleri üzerinden bir değerlendirme yapılmıştır. Çocukların masalda geçen mekanları algılama düzeylerinden, gerçek yaşamda deneyimledikleri mekanları algılama düzeylerine ilişkin bilgiye ulaşılmaya çalışılmıştır.

Çocukların masal metni üzerinden mekanı değişik parametrelerin yardımı ile nasıl algıladığı üzerine (bkz. Tablo 5.18) cinsiyet, yaş ve sosyo-ekonomik düzeye bağlı olarak yapılan genel değerlendirmede; kızların mekansal algı düzeylerinin erkeklerden fazla olduğu; yaş ve sosyo-ekonomik seviyenin artması ile mekan algısının arttığı görülmüştür (bkz. Tablo 5.19). Amacı, bir mekanın fiziksel özellikleri, kültürel değerleri, toplumsal kriterlerinin çocuklardaki algısına yönelik izlenimler elde etmek olan 3. anket çalışması ile ilgili Tablo 5.18 üzerinden yapılan değerlendirmeler:

• “Masalda geçen mekanın farklı yönleri ile algılanması” (bkz. Tablo 5.25) dağılımında erkeklerin, diğer tüm dağılımların değerlendirmelerinde ise kızların yüzdelik oranı daha yüksek çıkmıştır. Kızlar mekanın algılanması konusunda

kendilerini daha iyi ifade etmektedirler. Ancak kızların mekana bakış açısı daha sıradan ancak algısal düzeyi yüksektir. Erkekler ise; mekanı farklı bakış açıları ile algılama noktasında daha başarılı bulunmuştur.

• “Masalda geçen mekanın fiziksel yönünün algılanması” (bkz. Tablo 5.20), “Masalda geçen mekanın fiziksel ve sosyal yönünün birlikte algılanması” (bkz. Tablo 5.21), “Masalda mekan-insan ilişkisinin kurulabilmesi” (bkz. Tablo 5.23), “Masalda geçen mekanların algılanması” (bkz. Tablo 5.24), “Masalda geçen

mekanın malzemesinin algılanması” (bkz. Tablo 5.27) ve “Masalda geçen hayali

ve gerçekçi mekanların ayırt edilmesi” (bkz. Tablo 5.28) dağılımlarında yaş

ayrımı dikkate alındığında; 1. sınıf ile 2. sınıf arasındaki yüzdelik farkın, 2. sınıf

ile 3. sınıf arasında farktan daha büyük olduğu görülmüştür. Bu nedenle; çocuklarda 7 yaşından 8 yaşına geçiş bir kırılma yaşı olduğundan, çocukların gelişimi açısından iyi değerlendirilmelidir.

• “Masalda geçen mekanın fiziksel yönünün algılanması” (bkz. Tablo 5.20), “Masalda geçen mekanın fiziksel ve sosyal yönünün birlikte algılanması” (bkz. Tablo 5.21), “Masalda geçen mekanın farklı yönleri ile algılanması” (bkz. Tablo 5.25) ve “Masalda geçen mekanın fiziksel özellikleri ile tanımlanması”(bkz. Tablo 5.29 ) dağılımlarında sosyo-ekonomik ayrım dikkate alındığında; yüksek sosyo- ekonomik çevrede olan çocukların, düşük ve orta sosyo-ekonomik çevrede öğrenim gören çocuklara, yüzdelik olarak ciddi farklarının olduğu görülmüştür. Bu yönü ile; nitelikli masal kitapları okuyan ve nitelikli çevreler de yaşayan çocukların, mekanın fiziksel ve sosyal yönünü algılamada ve tanımlamada, mekanı değişik parametrelerle algılama biçimlerinde daha bilinçli oldukları görülmüştür.

• “Masalda geçen mekanın malzemesinin algılanması”(bkz. Tablo 5.27) konusunda; her yaş ve her sosyo-ekonomik çevre arasındaki oran, belirgin farklarla düzenli bir artış göstermektedir. Küçük yaşlarda mekanın malzemesine yönelik bilinç yeterince oluşmamışken, yaşın artması, çocukta zamanla bu düzeyde bir farkındalık yaratmaktadır. Ayrıca; yüksek sosyo-ekonomik çevrede bulunan çocuklar, daha nitelikli çevrelerde yaşadığından farklı yapı malzemelerinin farkına varma düzeyleri de daha yüksektir.

• “Masalda geçen mekanın fiziksel yönünün algılanması” (bkz. Tablo 5.20), “Masalda geçen mekanın fiziksel ve sosyal yönünün birlikte algılanması” (bkz. Tablo 5.21), “Masalda mekan-insan ilişkisinin kurulabilmesi” (bkz. Tablo 5.23) ve “Masalda geçen hayali ve gerçekçi mekanların ayırt edilmesi” (bkz. Tablo 5.28) dağılımlarında cinsiyet ayrımı dikkate alındığında; kız ve erkek öğrenciler arasındaki farkın çok daha fazla olduğu görülmüştür.

• Bunların dışında; çocuklar, küçük yaşlarda mekanı fiziksel özellikleri ile algılarken, yaşın artması ile fiziksel algılamanın yanı sıra, mekan sosyal bileşenler yardımı ile de algılanmaktadır (bkz. Tablo 5.20 ve Tablo 5.21).

• Özellikle 3. sınıfa gelindiğinde mekanın fiziksel ve sosyal özelliklerinin algılanma gelişimi birden bire yükselmektedir.

• Kızlar mekanın fiziksel ve sosyal özelliklerini algılamada, mekanın kullanım amacının farkına varmada, mekanın temel özelliklerinin, mekan- malzeme, mekan-kullanıcı ilişkilerini algılamada erkeklerden daha bilinçlidirler.

• Özellikle 1. sınıf öğrencileri arasında mekanı fiziksel ve sosyal yönden algılama düzeylerinde henüz cinsiyet ayrımı söz konusu değil iken; ilerleyen yaşlarda bu fark artmaktadır.

• Mekanın algılanmasında, cinsiyetler arası ayrım küçük yaş grubu öğrenciler arasında çok fazla değil iken; ilerleyen yaşlarda kız ve erkekler arası algılama seviyeleri farklılaşmaktadır.

• Sosyo-ekonomik düzeyi yüksek olan öğrenciler arasında mekanın sosyal yönünün algılanması daha fazladır.

• Düşük sosyo-ekonomik çevredeki çocuklarda görsel algılama dışındaki diğer duyu organları ile algılama düzeyi, diğer sosyo-ekonomik çevrelerdeki öğrencilerin düzeyi kadar gelişmemiştir.

• Mekanın algılanmasında kızlar; mekan-çevre, mekan-insan ilişkilerini erkeklerden daha iyi kurmaktadırlar.

• Genel olarak sosyo-ekonomik seviye, mekanın algılanmasında etkin ve belirleyici rol oynamaktadır.