Kaynak: Baltacıoğlu, (Sfenks), s. 26.
435 Baltacıoğlu, (Akrobatlar), ss. 5-6. 436 Darga, (Sanat), s. 144. res. 150.
a- Figürlerin Genel Duruşları: Sfenksli Kapı’nın batı kulesine, ait ilk
kabartma dizisinde, girişe göre beşinci sırada in situ durumda bulunmuş olan ortostat üzerinde üç kişinin bulunduğu bir kompozisyon oluşturulmuştur (Ek 1 Res. 86). Kompozisyonun sağ tarafında üst bölümü tahrip olmuş yirmi basamaklı bir merdiven üzerinde, baş ve ayakları profilden, gövdesi cepheden gösterilmiş bir erkek figürü bulunmaktadır. Kısa kollu, önden yırtmaçlı, kalçaların hemen altın inen, kemerli bir elbise giymiştir. Bu tip kemerli elbise Amasya Heykelciğinde de görülmektedir437. Ayakkabıları uçları yukarıya doğru kalkık şekilde betimlenmiştir438.Merdivendeki adamın elleri yumruk yapılmış, sol kolu öne doğru uzatılmış, sağ kolu dirsekten kıvrılarak dik açı oluşturmuştur. Sağ ayağı merdivenin alttan yedinci, sol ayağı ise dokuzuncu basamağı hizasındadır439. Elleriyle merdiveni tutmamış olması, sanata, zamana ve mekana bağlı bir kuralın olmayışındandır (Çiz. 84)440. Yazılı kaynaklardaki törenlerde müzik, dans, eğlence, akrobatik etkinliklerin yer alması ve aynı blok üzerinde kılıç yutan bir figürün bulunması, merdiven üzerindeki adamında olasılıkla akrobat olduğunu göstermektedir. Metinlerde Merdiven Adam (LU GİS KUN5) veya Cambaz LU ALAN.ZU9) olarak geçen kişinin bu figürü kapsaması olasıdır441.
Merdivenin yanında sağ tarafa doğru dönmüş olan ikinci figürün belden aşağısı cepheden, başı, ayakları, kolları profilden verilmiştir. Elleri dua pozisyonunda yumruk yapılarak baş parmağını kaldırmış pozisyonda betimlenmiştir. Bir ayağı önde olan figür merdivendeki figür gibi sağa yönelmiştir. Merdivendeki akrobatla ölçüleri hemen hemen yakındır. Ortostat üzerinde bulunan üçüncü figüre sırtını dönmüştür, bu duruş pozisyonundan figürün merdiven üzerindeki figürle bağlantılı olduğu, diğer figürle ayrılmak istenmesi sonucu sırtı dönük işlendiği düşünülmektedir. Merdivendeki adamın akrobat olması durumunda bu figürde
437 Sedat Alp, ‘Amasya Civarında Zara Bucağında Bulunan Hitit Heykeli ile Diğer Hitit Eserleri’,
Anadolu VI, 1961, (Amasya), s. 195.
438 Baltacıoğlu, (Akrobatlar), s. 1. 439 Baltacıoğlu, (Akrobatlar), s. 4. 440 Baltacıoğlu, (Akrobatlar), s. 5. 441
Baltacıoğlu, (Akrobatlar), s. 9. Darga’ya göre de figür bir cambazdır (bknz. Darga, (Sanat), s. 137). Figürün duvarcı ustası olduğu, çivi çaktığına dair farklı düşüncelerde bulunmaktadır. Bize göre de bulunduğu blokta başka bir gösteri figürünün (kılıç yutan adam) bulunması bu figüründe akrobat olmasını desteklemektedir.
akrobat olması olasıdır442. Merdiven üzerindeki akrobatla elbiseleri aynı işlenmiştir. Ucu yukarı doğru kalkık ayakkabılarla tasvir edilmiştir (Çiz. 84).
Sahnenin üçüncü figürü diğer iki figürden daha uzun işlenmiş kılıç yutan bir akrobattır443. Sol tarafa yönelmiş olan figürün başı, gövdenin üstü, bacakları ve ayakları profilden, belden aşağı kalan kısmı cepheden gösterilmiştir. Diğer iki figürle aynı, kemerli, önden yırtmaçlı, kalçaların hemen altına inen bir elbise giymiştir. Yukarı doğru kaldırdığı, iki eliyle kavramış olduğu hançeri ağzına sokmak üzere iken tasvir edilmiştir (Çiz. 84)444. Darga’ya göre kılıcı dudakları üzerinde tutarak bir denge hareketi sağlamaktadır445. Sağ kolunda dirseğin altında kol kenarı belirtilmiş, solda bu ayrıntı işlenmemiştir. Figürün parmak detayları işlenmiş fakat iki kol arası kalan bölümün işçiliği bitirilmemiştir. Bileklerinde HAR.SU=halka bilezikler bulunmaktadır. Hançeri kavrayan iki elde yanlış betimlenmiştir. Sol elin dıştan görünmesi gerekirken iç kısmının verilmesi, başparmağın ters tarafta işlenmesi sanatçının stili olmalıdır. Sanatçı için önemli olan elin ayrıntıları değil hançerin tutulmasıdır. Elbisenin kemerinin dış hatlarının yapılıp ayrıntılarının gösterilmemesi de sanatçının isteği olmalıdır446. Figürlerin uzun veya kısa yapılmaları, belli bir ölçü içerisinde olmaları, onların seyirciye yakın veya uzak oluşlarını göstermek içindir447. Bu yorumu, Eski Hitit Krallık Çağı kabartmalı vazolarından İnandıktepe vazosunda, birinci bezeme bandında yer alan 10. figürün, yanındaki büyük liri çalan 11. ve 12. figürden daha büyük yapılmasında da görmekteyiz448.
b- Figürlerin Portreleri: Merdiven üzerinde bulunan adamın traş edilmiş
başının ortasından iki parça halinde inen saçının, bir parçası ön tarafa gelerek, alın üzerinden yukarıya kıvrılıp incelerek son bulmaktadır, diğer parça ise arkaya devam ederek ensesine doğru uzamaktadır. Göz ayrıntısı işlenmemiştir. Kulağında küpe yoktur. Dar alın ve düz olarak alnıyla birleşen burun, geniş kanatlı olarak iri bir
442 Baltacıoğlu, (Akrobatlar), ss. 12-13. 443 Baltacıoğlu, (Akrobatlar), s. 14. 444 Baltacıoğlu, (Akrobatlar), s. 13. 445
Darga, (Sanat), s. 142. Res. 146. 446 Baltacıoğlu, (Akrobatlar), s. 13. 447 Baltacıoğlu, (Akrobatlar), s. 16. 448 T. Özgüç, (İnandık), ss. 18-19. Res. 64.
şekilde işlenmiştir. Ağzı belli belirsiz bir çizgi halindedir449. Figürün saç şekli Hitit sanatı için yabancıdır, olasılıkla Suriye aracılığı ile Anadolu’ya ulaşan Mısır etkisini göstermektedir450.
İkinci figürün başında alçak bir başlık bulunmaktadır. Başlığın alın üzerinde oturduğu yerde, öne doğru uzayan kabartma bir hat bulunmaktadır. Bu hat üzerinde yukarıya doğru kıvrım oluşturan bir boynuz bulunmaktadır. Kaş ve göz ayrıntıları köşeli verilen figürün, dar alnı üzerinden düz, kemersiz bir şekilde neredeyse dudakları örtecek kadar uzun, iri bir burnu vardır. Kulağında halka biçiminde küpesi işlenmiştir451.
Üçüncü figürün başında ortadaki figürle aynı alçak başlık vardır. Başlığın ortasından geçen hat iki figürün başlığını birbirinden ayırmaktadır. Başlığın altından çıkan saç, ense üzerinden inerek bele yakın bir yerde dışarı doğru dönen bir kıvrım oluşturmaktadır. Kulağında halka küpesi işlenen figürün, gözleri gösterilmemiştir. Dar alın, düzgün, kemersiz burun ve küçük ince bir hatla belirtilmiş ağız ayrıntıları işlenmiştir452.
449
Baltacıoğlu, (Akrobatlar), s. 1.
450 Baltacıoğlu, (Akrobatlar), s. 3. - Darga, (Sanat), s. 138. 451 Baltacıoğlu, (Akrobatlar), s. 12.
2.1.2.2.1.5 Çalgıcılar Ortostatı