Aktif sermaye

Aktif sermaye işletmede üretimde kullanılmak amacıyla bulundurulan sermayenin tamamı olup, çiftlik sermayesi ile işletme sermayesinin toplamından oluşmaktadır.

4.1.3.1.1. Arazi ( çiftlik ) sermayesi

Arazi sermayesi, toprak sermayesi ile toprağa bağlı olan arazi ıslahı (meliorasyon ) sermayesi, bina sermayesi, bitki sermayesi ve av ve balık sermayesinden oluşmaktadır.

İncelenen işletmelerde av ve balık sermayesine rastlanılmadığı için bu sermaye grubuna değinilmeyecektir.

4.1.3.1.1.1. Toprak sermayesi

Toprak sermayesi işletmelerde kuruluş yeri, üzerinde çalışılan topraklar ile su kaynaklarından, meralardan, balık tutma ve avlanma vb. haklarından oluşur. Yollar ile inşaat alanları, toprak sermayesine dahil edilmeyip bina sermayesi içinde yer almaktadır (İnan 1994).

İncelenen işletmelerde arazi sermayesinin en önemli ve asıl kısmını toprak sermayesi oluşturmaktadır. Çünkü toprak olmadan ekonomik anlamda tarımsal üretimde bulunulamaz. Dolayısıyla çiftlik sermayesi içinde miktar ve oran itibariyle en önemli unsuru, toprak sermayesi oluşturmaktadır. İncelenen işletmelerde toprak sermayesi, tarla arazilerinin çıplak toprak kıymetleri toplanarak bulunmuştur. Değerlendirmede mülk arazi yanında, işletme arazisi olarak işletilen ortağa ve kiraya tutulan arazilerin kıymetleri de dikkate alınmıştır. Bu durum yapılacak karşılaştırmalarda işletmeler arasında eşitlik sağlayabilmektedir. İşletme büyüklük gruplarına paralel olarak artan toprak sermayesi işletme başına birinci grupta ortalama 12.290.518.240 TL., ikinci

Çizelge 4.9. İncelenen işletmelerde ortalama toprak sermayesi (TL) ve oranları (% )

Mülk Arazisi Tarla Arazisi

Ortağa ve Kiraya Tutulan Arazi

Sermayesi

Ortalama Toprak Sermayesi

Sulu Kuru Toplam

İşletme Büyüklük

Grupları (da)

(TL) (% ) (TL) (% ) (TL) (% )

(TL) (% ) (TL) (% )

1-100 1.034.483.758 8.41 7.966.379.310 64.82 9.000.863.068 73.23

3.289.655.172 26.77 12.290.518.240 100.00

101-250 3.584.210.526 13.52 18.895.131.579 71.30 22.479.342.105 84.82 4.023.157.895 15.18 26.502.500.000 100.00

251-+ 2.732.800.0000 27.10 43.189.200.000 42.83 70.517.200.000 69.93 30.316.000.000 30.07 100.833.200.000 100.00 İşletmeler

Ortalaması 9.232.608.696 22.00 22.000.434.783 52.10 31.284.456.522 74.10 10.936.739.130 25.90 42.221.195.652 100.00

52

grupta 26.502.500.000.TL. ve üçüncü grupta 100.833.200.000 TL.’dir. İşletmelerde ortalama toprak sermayesinin % 74.10’u mülk arazi değeri, % 25.90’ı ortağa ve kiraya tutulan arazi değerinden oluşmaktadır. Araştırma kapsamındaki işletmelerde mülk arazi ve ortağa-kiraya tutulan arazinin tamamı tarla arazisinden oluşmaktadır. Sulu mülk arazi değerinin ortalama toprak sermayesi içindeki oranı % 22 ve kuru mülk arazi değerinin oranı ise % 52.10’dur (Çizelge 4.9.).

4.1.3.1.1.2.Arazi ıslahı sermayesi

Arazi ıslahı sermayesi işletmedeki sulama ve drenaj tesisatı çeşitli koruma inşaatları ve toprak verimini artırmak amacıyla yapılan bütün yapıların değerinden oluşmaktadır (Erkuş vd.1995). Arazi ıslahı sermayesi toprağın verim kabiliyetini artırmak, doğal şeklini korumak veya hali hazırdaki kullanış şeklini değiştirmek ve verim gücünü artırmak amacıyla yapılan çalışma ve yatırımlardan oluşmaktadır.

İncelenen işletmelerde yörede kuru tarımın yoğun olarak yapılması nedeniyle özellikle hububat tarımı, arazinin verim kabiliyetini artırmak yönünde bir çaba görülmemiştir.

İşletme başına ortalama arazi ıslahı sermayesi 543.478.261 TL. olup, bunun % 90’ı su kuyusu ve % 10’u su kanalından oluşmaktadır. İşletmeler büyüklük gruplarına baktığımızda birinci ve ikinci grup işletmelerde arazi ıslahı sermayesine rastlanılmamıştır. Üçüncü grup işletmelerde pancar ekimi az da olsa yapıldığı için su kuyusu ve sulama kanalı gibi arazi ıslahı sermayesine rastlanılmıştır. Bu grupta işletme başına 1.800.000.000 TL. su kuyusu sermayesi ve 200.000.000 TL. su kanalı sermayesi olmak üzere işletme ortalamasında 22.000.000.000 TL arazi ıslahı sermayesi düşmektedir (Çizelge 4.10.).

Çizelge 4.10. İncelenen işletmelerde arazi ıslahı sermayesi (TL) ve oransal dağılımı (%) Su Kuyusu Su Kanalı Arazi Islahı Sermayesi

Toplamı İşletme

Büyüklük

Grupları (da) (TL) (%) (TL) (%) (TL) (%)

1-100 - - -

101-250 - - -

251-+ 1.800.000.000 90 200.000.000 10 2.000.000.000 100.00

İşletmeler Ortalaması

489.130.435 90 54.347.826 10 543.478.261 100.00

4.1.3.1.1.3. Bina sermayesi

İncelenen işletmelerde işletmeler genel ortalamasına baktığımızda bina sermayesi toplamı 6.035.597.826 TL.’dır. Bu sermaye içerisinde konut 4.168.478.261 TL.’sı ve

% 69 ile ilk sırayı alırken, bunu 679.913.043 TL . ve % 11.26 ile samanlık izlemekte, 535.869.565 TL. ve % 8.87 ile ahır üçüncü sırada yer almakta ve ağıl ise 430978261 TL. ve % 7.14’lük oran ile dördüncü sıradadır. Hangar, ambar ve kümes gibi yapılar bina sermayesi içinde pek fazla yer almamaktadır. İşletme ortalamasında bu bina sermayeleri % 0.18 ile % 1.80 arasındadırlar. İşletme büyüklük gruplarına baktığımızda 1-100 dekar işletme genişliğine sahip ilk grup işletmelerde ortalama toplam bina sermayesi 4.657.758.649 TL’dir. Bu sermayenin % 75.51’i konut, % 12.73’ü samanlık,

% 5.78’i ahır, % 4.60’ı ağıl sermayesidir. İkinci grup işletmelerde bina sermayesi işletme başına 5.436.842.103 TL.’dır. Bu sermayenin de % 68.49’u konut, % 11.01’i samanlık, % 10.33’ü ağıl ve % 6.95’i ahır sermayesinden oluşmaktadır. Üçüncü grup işletmelerde ise ortalama toplam bina sermayesi 8.544.000.000 TL.’dir.

Bu grupta konut sermayesi % 65.54 ile ilk sıradadır. Bu sermayeyi % 12.71 ile ahır, % 10.32 ile samanlık ve % 5.67 ile ağıl izlemektedir. Diğer yapılar ise % 0.19 ile % 2.97 arasındadır (Çizelge 4.11).

4.1.3.1.1.4. Bitki sermayesi

Çiftlik sermayesi içinde yer alan bitki sermayesi, meyveli ve meyvesiz ağaçların kıymetleri ile gelecek üretim dönemi için tarlaya yapılmış harcamaları kapsayan tarla demirbaşı kıymeti toplamından oluşmaktadır (Erkuş 1979). İncelenen işletmelerde ev önü ve tarla kenarlarında birkaç ağaç olarak rastlanan meyveli ve meyvesiz ağaçlar, değerlendirilmeye alınacak kadar olmadığı için dikkate alınmamıştır. Yalnızca tarla demirbaşı sermayesi belirlenmiştir. Tarla demirbaşı sermayesi; tarla hangi kültür bitkisine hazırlanmışsa hazırlama masrafı ve eğer ekim yapılmışsa ekilen tohum bedeline, hazırlama masrafı (sürme, gübreleme,ilaç vb.) ilave edilerek hesaplanmıştır (Erkuş vd.1995).

Çizelge 4.12. İncelenen işletmelerde bitki sermayesi (TL) ve oransal dağılımı (% ) Meyve

Ağaçları Meyvesiz

Ağaçlar Tarla Demirbaşı Bitki Sermayesi Toplamı

İşletme Büyüklük

Grupları (da) (TL) (%) (TL) (%) (TL) (% ) (TL) (% ) 1-100 - - - - 391.886.379 100.00 391.886.379 100.00 101-250 - - - - 1.010.842.265 100.00 1.010.842.265 100.00 251-+ - - - - 2.365.141.429 100.00 2.365.141.429 100.00 İşletmeler

Ortalaması - - - - 1.183.752.682 100.00 1.183.752.682 100.00

Araştırma alanında örneğe alınan işletmelerde ortalama bitki sermayesi ve oransal dağılımı Çizelge 4.12’de verilmiştir. Çizelgeden de görüleceği gibi bitki sermayesi işletme büyüklük grupları itibariyle artmakta olup, işletmeler ortalamasında 1.183.752.682 TL.’dir.

Çizelge 4.13’de incelenen işletmelerde arazi (çiftlik ) sermayesi gruplarının ortalama değerleri ve oranları verilmiştir. İşletmelerde arazi sermayesi büyüklük grupları itibariyle artmakta ve işletmeler ortalamasında 49.984.024.421 TL. olmaktadır.

İncelenen işletmelerde toprak sermayesi, arazi (çiftlik) sermayesinin % 84.47’sini oluşturmaktadır. Bunu sırasıyla % 12.07 ile bina sermayesi, % 2.37 ile bitki sermayesi ve % 1.09 ile arazi ıslahı sermayesi izlemektedir.

Çizelge 4.11. İncelenen işletmelerde bina sermayesi (TL) ve oranları (% )

İşletme Büyüklük Grupları (da)

1-100 101-250 251-+ İşletmeler Ortalaması

İşletme Binaları

(TL) (% ) (TL) (% ) (TL) (% ) (TL) (% )

Konut 3.517.241.379 75.51 3.723.684.210 68.49 5.600.000.000 65.54 4.168.478.261 69.00

Ağıl 213.793.103 4.60 561.842.105 10.33 484.000.000 5.67 430.978.261 7.14

Ahır 268.965.517 5.78 377.631.579 6.95 1.086.000.000 12.71 535.869.565 8.87 Samanlık 593.103.448 12.73 598.684.210 11.01 882.000.000 10.32 679.913.043 11.26

Ambar 37.931.034 0.81 81.578.947 1.50 222.000.000 2.60 105.978.261 1.75

Hangar 17.241.379 0.37 84.210.526 1.55 254.000.000 2.97 109.39.130 1.80

Kümes 9.482.759 0.20 92.105.526 0.17 16.000.000 0.19 11.141.304 0.18

Bina Sermayesi Toplamı

4.657.758.649 100.00 5.436.842.103 100.00 8.544.000.000 100.00 6.035.597.826 100.00

56

Çizelge 4.13. İncelenen işletmelerde arazi (çiftlik) sermayesi ortalama değerleri (TL) ve oransal dağılımı (% ) İşletme Büyüklük Grupları

1-100 101-250 251-+ İşletmeler Ortalaması

Sermaye Nevileri

(TL) (% ) (TL) (% ) (TL) (% ) (TL) (% )

Toprak Sermayesi

12.290.518.240 70.88 26.502.500.000 80.43 100.833.200.000 88.65 42.221.195.652 84.47 Arazi Isl. Sermayesi

- - - - 2.000.000.000 1.76 543.478.261 1.09

Bina sermayesi

4.657.758.649 26.86 5.436.842.103 25.93 8.544.000.000 7.51 6.035.597.826 12.07 Bitki Sermayesi

391.886.379 2.26 1.010.842.265 3.06 2.365.141.429 2.08 1.183.752.682 2.37 Çiftlik Sermayesi

Toplamı 17.340.163.268 100.00 32.950.184.368 100.00 113.742.341.429 100.00 49.984.024.421 100.00

57

4.1.3.1.2. İşletme Sermayesi

Tarımsal üretimde çiftlik sermayesinin aktif ve faydalı bir hale gelebilmesinde işletme sermayesine gereksinim duyulmaktadır (Erkuş 1979).

Çiftlik sermayesini verimli hale getiren işletme sermayesi, hayvan sermayesi, alet-makine sermayesi ve malzeme-mühimmat sermayesinden oluşmaktadır.

4.1.3.1.2.1. Hayvan sermayesi

Esas prodüktif sermayeyi oluşturan hayvan sermayesinin işletmelerde yeterli düzeyde bulunması dengeli bir tarımsal üretimin başta gelen koşuludur. İncelenen işletmelerde hayvanvarlığı Çizelge 4.14’de işletmeler başına ve ortalama olarak hayvan sayısı baş ve büyükbaş hayvan birimi (BBHB) cinsinden verilmiştir. İşletmelerin sahip olduğu hayvanların BBHB cinsinden miktarı; büyükbaş, küçükbaş ve kümes hayvanlarının BBHB toplamından meydana gelmektedir.

Araştırma alanında kuru tarım hâkim olduğu için özellikle koyunculuk, hâkim hayvancılık dalıdır. İşletmeler ortalamasına baktığımızda, işletmelerde küçük baş hayvancılığın hala önemini koruduğunu söyleyebiliriz. Önceki yıllara göre oldukça gerilemesine rağmen işletmeler ortalamasında işletme başına 19.91 baş koyun düşmektedir. Buna karşılık süt sığırı 0.82’dir. Özellikle 1-100 dekar işletme arazisine sahip işletme grubunda büyükbaş hayvancılığın diğer işletme gruplarına göre daha fazla yer aldığı görülmektedir. Bu durum imkanları kısıtlı olan çiftçilerin günlük masraflarını karşılamak için bu hayvancılık koluna imkanları ölçüsünde önem verdiklerini göstermektedir. BBHB ortalaması işletmeler başına 4.27 olarak tespit edilmiştir.

Bunun % 46.60’ını koyunculuk, % 19.20’sini de süt sığırı oluşturmaktadır.

İncelenen işletmelerde hayvan sermayesini işletmelerde bulunan büyükbaş hayvanlar, küçükbaş hayvanlar ve kümes hayvanlarının değeri oluşturmaktadır. Arıcılık faaliyetine rastlanmadığı için sermaye değeri içerisinde arı değeri yoktur.

Çizelge 4.14. İşletmelerde hayvan varlığı ( Baş ve BBHB ) İşletme Büyüklük Grupları (da)

1-100 101-250 251-+ İşletme Ortalaması Hayvan

Cinsi

Baş BBHB Baş BBHB Baş BBHB Baş BBHB

Her Bir Hayvan Cinsinin Toplam BBHB’deki

Oranı (% ) İnek 1.20 1.20 0.61 0.61 0.72 0.72 0.82 0.82 19.20 Boğa 0.07 0.10 0.02 0.03 0.04 0.06 0.04 0.06 1.40 Tosun - - - - 0.16 0.11 0.04 0.03 0.70 Dana 0.52 0.26 0.40 0.20 0.20 0.10 0.38 0.19 4.45 Düve 0.07 0.05 0.32 0.22 0.12 0.08 0.18 0.13 3.04 Buzağı 0.27 0.06 0.05 0.01 0.52 0.10 0.25 0.05 1.17 Koyun 10.90 1.09 29.40 2.94 16 1.60 19.91 1.99 46.60 Toklu - - 1.05 0.08 13.8 1.10 4.18 0.33 7.73 Koç 0.41 0.05 0.95 0.11 1.16 0.14 0.84 0.10 2.34 Kuzu 6.24 0.31 9.81 0.50 8.20 0.41 8.25 0.41 9.60 Keçi - - 1.30 0.13 2.20 0.22 1.13 0.11 2.60 Oğlak - - 0.13 0.006 1.60 0.08 0.49 0.02 0.47 Kümes

Hay.

4.13 0.02 8.55 0.03 15 0.06 8.91 0.03 0.70 Toplam - 3.14 - 4.87 - 4.78 - 4.27 100.00

Araştırma kapsamındaki işletmelerde ortalama hayvan sermayesi 3.536.516.304 TL.

olup, bunun % 76.37’si küçükbaş hayvan sermayesi, % 23.39’u büyükbaş hayvan sermayesi ve % 0.24’ü kümes hayvanları sermayesinden oluşmaktadır. İşletme gruplarına baktığımızda ise ortalama hayvan sermayesi toplamı 2.429.724.138 TL. ile 4.429.800.000 TL. arasında değişmektedir. Özellikle ilk grup işletmelerde büyükbaş hayvan sermayesi ortalama toplam hayvan sermayesi içindeki oranı % 44.70 gibi diğer işletmelerden oldukça fazla oranda yer almaktadır. Buna karşılık ikinci ve üçüncü grup işletmelerde küçükbaş hayvan sermayesi birbirine yakın ve yüksek oranlardadır (Çizelge 4.15.).

Çizelge 4.15. İncelenen işletmelerde hayvan sermayesi değerleri (TL) ve oranları (%)

İşletme Büyüklük Grupları

1-100 101-250 251-+

İşletmeler Ortalaması Sermaye

Nevileri

(TL) (% ) (TL) (% ) (TL) (% ) (TL) (% ) Büyükbaş

Hay.Ser.

1.086.206.897 44.70 638.157.895 16.82 8.140.000.000 18.38 827.173.913 23.39 Küçükbaş

Hay.Ser. 1.340.000.000 55.15 3.147.631.579 82.86 3.600.800.000 81.28 2.700.978.261 76.37 Kümes

Hay. Ser. 3.517.241 0.15 7.697.368 0.32 15.000.000 0.34 8.364.130 0.24 Hayvan

Ser. Top. 2.429.724.138 100.00 3.793.486.842 100.00 4.429.800.000 100.00 3.536.516.304 100.00

4.1.3.1.2.2. Alet-makine sermayesi

İşletmelerde bulunan her türlü alet-makine değerinden oluşan bu sermaye iş başarısını artırarak üretime dolaylı etki yapmaktadır. İncelenen işletmelerde işletme başına düşen ortalama traktör sayısı 0.78 olup traktör başına düşen traktör ekipmanları, traktör römorku ve pulluğu haricinde nispeten daha azdır. Mibzer, kazayağı, gübre dağıtma makinesi ve ilaç makinesi gibi alet-makinelerde de durum nispeten diğerlerine göre daha iyi düzeydedir. İşletmeler ortalamasında pancar motoru 0.011, tırmık 0.195 ve merdane 0.097 gibi düşük düzeylerdedir (Çizelge 4.16.).

İncelenen işletmelerde işletme başına ortalama alet ve makine sermayesi 4.897.771.740 TL. olup, bunun % 70.09’unu motorlu alet ve makineler, % 22.91’ini traktör ekipmanları ve diğer aletler oluşturmaktadır (Çizelge 4.17.). İşletme büyüklüğü ile birlikte alet ve makine sermayesinde artış görülmektedir. İşletme büyüklük gruplarında alet-makine sermayesi değer olarak 2.046.551.724 TL. ile 8.932.400.000 TL. arasında değişmektedir.

Çizelge 4.17. İncelenen işletmelerde ortalama alet-makine sermayesi (TL) ve oranları (% ) Motorlu Alet ve

Makineler*

Traktör Ekipmanları ve Diğer Aletler

Alet ve Makine Sermayesi Toplamı

İşletme Büyüklük Grupları (da)

Değeri (TL) (% ) Değeri (TL) (% ) Değeri (TL) (% )

1-100 1.401.724.138 68.50 644.827.586 31.50 2.046.551.724 100.00 101-250 3.022.368.421 67.15 1.478.552.632 32.85 4.500.921.053 100.00 251-+ 6.536.000.000 73.17 2.396.400.000 26.83 8.932.400.000 100.00 İşletmeler Orta. 3.432.608.696 70.09 1.465.163.044 29.91 4.897.771.740 100.00

*Traktör, Biçerdöver, Kamyon, Pikap vb.

İşl.

Büyük Grupl.

(da)

Traktör Traktör Röm.

Traktör Pulluğu

Mibzer Kazayağı Gübre Mak.

İlaç mak.

Tırmık Harman Mak.

Merdane Pancar Motoru

El Arabası

Diğer Alet ve Mak.

1-100 0.55 0.55 0.48 0.31 0.20 0.20 0.10 - - - - 1.05 0.55

101-250 0.84 1.17 0.74 0.60 0.40 0.47 0.34 0.26 0.10 0.10 0.21 1.35 0.80

251-+ 0.96 1.28 1.08 0.84 0.76 0.60 0.48 0.32 0.12 0.20 0.32 1.80 0.92

İşl. Ort. 0.78 0.89 0.75 0.56 0.46 0.42 0.30 0.195 0.076 0.097 0.011 1.38 0.75

Çizelge 4.16. İncelenen işletmelerde mevcut alet-makine çeşitleri ve ortalama sayıları

61

4.1.3.1.2.3. Para sermayesi

Para sermayesi, aktif sermaye içinde en hareketli bir karakter taşıyan sermaye grubudur.

Diğer bir deyişle, likiditesi en yüksek olanıdır. İşletme faaliyetinin devamı üzerinde oldukça etkili olan bu sermayenin, gereği kadar bulunması işletmenin başarılı bir şekilde çalışabilmesi için şarttır (Erkuş 1979).İncelenen işletmelerde mevcut para sermayesi, işletmelerin alacakları ile işletmede bulunan nakit para miktarından oluşmaktadır.

İşletmelerde işletme başına para sermayesi işletme büyüklük grupları itibariyle artmakta, işletmeler ortalaması 872.949.804 TL. olup bunun % 87.95’ini nakit para mevcudu, % 12.05’ini alacak mevcudu oluşturmaktadır (Çizelge 4.18).

İşletme çalışma şekli ve büyüklüğüne göre değişen nakit para mevcudu, başarılı bir üretim faaliyeti için şarttır. Para sermayesi yeterli işletmeler daha elverişli şartlarda üretim girdileri temin etme ve kullanma şansına sahiptir. Ayrıca yüksek oranlı faiz kullanımı ile işletmenin geleceğini risk etme söz konusu olmayacaktır.

Çizelge 4.18. İncelenen işletmelerde ortalama para sermayesi (TL) ve oranları (% )

Nakit Para Mevcudu Alacak Mevcudu Para Sermayesi Toplamı İşletme

Büyüklük

Grupları (da) (TL) (% ) (TL) (% ) (TL) (% )

1-100 404.482.758 86.86 61.206.897 13.14 465.689.655 100.00 101-250 656.315.789 86.68 100.820.579 13.32 757.136.368 100.00 251-+ 1.358.400.00

0

89.29 163.008.000 10.71 1.521.408.00 0

100.00

İşletmeler Ortalaması

767.717.391

87.95 105.232.413

12.05

872.949.804 100.00

4.1.3.1.2.4. Malzeme mühimmat sermayesi

Malzeme mühimmat sermayesi, işletmede bulunan tohumluk, gübre,yem, gıda,yakacak, aydınlatma ve temizlik maddeleri ile satılmak üzere ayrılan ürünlerin değerleri

toplamından oluşmaktadır. Araştırma alanında örneğe çıkan işletmelerden hiç birinde anket uygulama tarihi itibariyle ambarda satılmak üzere ayrılmış ürüne rastlanmamıştır.

Çizelge 4.19’de incelenen işletmelerde ortalama malzeme ve mühimmat sermayesi verilmiştir. Elde edilen veriler ışığında malzeme ve mühimmat sermayesi, işletme büyüklüğü ile birlikte artmakta ve ortalama 480.217.120 TL. olmakta bunun % 50.24’ünü üretimde kullanılan özellikle yem, gübre gibi malzeme ve mühimmat sermayesi, % 49.76’sını evde kullanılan malzeme ve mühimmat sermayesi oluşturmaktadır.

Çizelge 4.19. İncelenen işletmelerde ortalama malzeme mühimmat sermayesi (TL) Üretimde Kullanılan

Malzeme ve Mühimmat Sermayesi

Evde Kullanılan Malzeme ve Mühimmat Sermayesi

Malzeme ve Mühimmat Sermayesi

Toplamı İşletme

Büyüklük Grupları (da)

Değeri (TL)

Oran

(% ) Değeri (TL)

Oran

(% ) Değeri (TL)

Oran (% )

1-100 235.447.414 61.77 145.689.655 38.23 381.137.069 100.00 101-250 216.000.000 50.72 209.868.421 49.28 425.868.421 100.00 251-+ 286.360.000 42.25 351.400.000 57.75 637.760.000 100.00 İşletmeler

Ortalaması 241.249.728 50.24 238.967.391 49.76 480.217.120 100.00

Araştırma kapsamındaki işletmelerde, toplam işletme sermayesi ve oransal dağılımı Çizelge 4.20‘de verilmiştir. İşletmelerde ortalama işletme sermayesi 9.787.454.968 TL. olup, bunun % 50.04’ünü alet ve makine sermayesi, % 36.14’ünü hayvan sermayesi, % 8.92’sini para sermayesi ve % 4.90’ını malzeme ve mühimmat sermayesi oluşturmaktadır. İşletme sermayesi içinde hayvan sermayesinin almış olduğu pay işletme büyüklük grupları itibariyle azalmakta, bunun aksine alet ve makine sermayesinin almış olduğu pay ise artmaktadır.

Belgede ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ (sayfa 63-76)