• Sonuç bulunamadı

4. ARAŞTIRMA BULGULARI

4.1. İncelenen İşletmelerin Ekonomik Analizi

4.1.4. İşletmelerin yıllık faaliyet sonuçları

4.1.4.3. İşletme masrafları

Bir üretim dönemi içinde gayrisafi hasılanın elde edilmesi için, çiftçinin işletmesine yatırdığı aktif sermayenin faizi hariç yapmış olduğu her türlü masraflar toplamı, işletme

masraflarını oluşturmaktadır (Erkuş 1979). İşletme masrafları, üretim hacmi ile ilgisi göz önüne alınarak, sabit ve değişken masraflar olmak üzere iki grupta incelenecektir.

Üretim miktarına bağlı olarak artan veya azalan masraflara değişken masraflar, üretim miktarı ile ilgili olmadan yapılan masraflara ise sabit masraflar denilmektedir ( Erkuş vd 1995 ).

İşletme masraflarını değişik şekillerde sınıflandırmak mümkün olmakla birlikte bu araştırmada işletme masrafları üretim hacmi ile olan ilişkisi dikkate alınarak sabit ve değişen masraflar olmak üzere iki grupta incelenmiştir. Sabit ve değişen masrafların toplamıyla işletme masrafları elde edilmiştir.

Çizelge 4.28. İncelenen işletmelerde toplam işletme masrafları (TL) Sabit Masraflar Değişen Masraflar Toplam İşletme

Masrafları İşletme

Büyüklük Grupları

(da) (TL) (% ) (TL) (% ) (TL) (%)

Dek.Düşen Topl.Masr.

(TL) 1-100 789.543.790 29.98 1.843.840.910 70.02 2.633.384.700 100 34.823.918 101-250 1.318.013.358 32.86 2.692.493.605 67.14 4.010.506.963 100 22.125.714 251-+ 2.658.079.236 28.33 6.725.202.330 71.67 9.383.281.566 100 17.727.049 İşl. Ort. 1.514.409.809 30.08 3.520.938.352 69.92 5.035.348.161 100 20.760.898

İncelenen işletmelerde işletme başına düşen işletme masrafları 2.633.384.700 TL ile 9383.281.566 TL arasında değişmektedir. İşletmeler ortalamasında ise bu değer 5.035.348.161 TL’dir.

İşletme masrafını oluşturan sabit ve değişen masrafların toplam işletme masrafları içindeki oranları işletme büyüklük gruplarında farklı olmakla beraber, değişen masrafların payı daha yüksektir. Değişen masrafların toplam işletme masrafları içindeki oranları % 67.14 ile % 71.67 arasında değişmektedir. İşletmeler ortalamasında ise bu oran % 69.52’dir. Sabit masraflarda ise bu oranlar % 28.33 ile % 32.86 arasında değişmekte, işletmeler ortalamasında % 30.08 olmaktadır (Çizelge 4.28.).

Çizelge 4.29. İncelenen işletmelerde toplam işletme masraflarının değişik birimlere düşen değerleri

İşletme Büyüklük Grupları (da)

Toplam İşletme Masrafı (TL)

Dekara Düşen Toplam Masraf (TL)

Aktif Sermayeye Oranı (% )

1-100 2.633.384.700 34.823.918 11.62

101-250 4.010.506.963 22.125.714 9.45

251-+ 9.383.281.566 17.727.049 7.26

İşl. Ort. 5.035.348.161 20.760.898 8.42

İşletme büyüklük gruplarına göre dekara düşen işletme masrafları 17.727.049 TL ile 34.823.918 TL arasındadır. İşletmeler ortalamasında bu değer 20.760.898 TL’dir.

İncelenen işletmelerde toplam işletme masraflarının aktif sermayeye oranı % 7.26 ile % 11.62 arasında değişmektedir. İşletmeler ortalamasında bu oran % 8.42’dir (Çizelge 4.29.).

4.1.4.3.1. Sabit işletme masrafları

Sabit masraflar, işletmedeki üretim hacmine bağlı olmadan yapılan masraflardır (Erkuş vd.1995). İncelenen işletmelerde sabit masraflar, amortismanlar (arazi ıslahı, bina, alet makine ve irat hayvanları), binaların tamir bakım masrafları, çiftçi ve ailesi işgücü ücret karşılığı ve daimi işçi ücreti dikkate alınarak bulunmuştur. Araştırmada işletmelerde daimi işgücüne rastlanılmadığı için dikkate alınmamıştır.

İşletme büyüklük gruplarında işletme başına düşen toplam sabit masraf değeri 789.543.790 TL ile 2.658.079.236 TL arasında değişmektedir. Sabit masraflar işletme büyüklüğüne bağlı olarak artış göstermekte ve işletmeler ortalaması değeri 1.514.409.809 TL’dir. Sabit işletme masraflarını oluşturan masraf unsurlarının her üç işletme büyüklük grubunda da farklı oranlarda olmasına karşın sıralanışı aynıdır. En yüksek orana her üç işletme büyüklük grubunda da amortismanlar sahiptir. Bunu ikinci sırada yer alan aile işgücü ücret karşılığı izlemekte ve üçüncü sırada binaların tamir-bakım masrafları yer almaktadır. İşletmeler ortalamasında sabit masrafların % 50.81’i

amortismanlar, % 45.74’ü aile işgücü ücret karşılığı, ve % 3.45’i bina tamir-bakım masrafları oluşturmaktadır (Çizelge 4.30.).

Dekara sabit masraflar işletme büyüklük gruplarında 5.021.687 TL ile 10.440.939 TL arasında olup, işletmeler ortalamasında bu değer 10.818.047 TL’dir.

Borç faizleri ile kira bedeli ve ortakçılık payı sabit işletme masraflarına dahil edilmemiş ancak, tarımsal gelirin hesaplanmasında dikkate alınmıştır.

Çizelge 4.30. İncelenen işletmelerde sabit masraflar (TL)

İşletme Büyüklük Grupları

1-100 101-250 251-+ İşletmeler Ortalaması Sabit Masraf

Unsurları

(TL) (% ) (TL) (% ) (TL) (% ) (TL) (% ) Amortisman 428.544.481 54.28 675.043.500 51.22 1.312.766.404 49.39 769.467.881 50.81 BinaTam.

Bakım Mas. 39.590.948 5.01 48.931.578 3.71 71.929.420 2.70 52.236.663 3.45 Aile İşg.Ücr.

Karş. 321.408.361 40.71 594.038.280 45.07 1.273.383.412 47.91 692.705.265 45.74 Toplam 789.543.790 100.00 1.318.013.358 100.00 2.658.079.236 100.00 1.514.409.809 100.00 Dekara

Sabit Masraf 10.440.939 - 7.271.397 - 5.021.687 - 6.243.959

-4.1.4.3.2. Değişen işletme masrafları

Değişen masraflar üretim miktarına bağlı olan masraflardır. İncelenen işletmelerde değişen masraflar, bitkisel ve hayvansal üretimin gerçekleştirilmesi için yapılan değişen masrafların toplanması ile elde edilmiştir.

İşletme büyüklük gruplarında işletme başına düşen toplam değişen masraflar 1.843.840.910 TL ile 6.725.202.330 TL arasında değişmektedir. İşletme büyüklüğüne paralel olarak artış gösteren toplam değişen masraflar, işletmeler ortalamasında 3.520.938.352 TL’dir (Çizelge 4.31.).

İşletme büyüklük gruplarında toplam değişen masraflar içinde bitkisel üretim için yapılan değişen masrafların payı % 42.22 ile % 85.49 arasındadır. Hayvansal üretim için yapılan değişen masrafların payı ise % 14.51 ile % 57.78 arasında değişmektedir.

İşletmeler ortalamasında ise değişen masrafları % 69.62’sini bitkisel üretim değişen masrafları ve % 30.38’ini hayvansal üretim değişen masrafları oluşturmaktadır.

Dekara düşen toplam değişen masraf, işletme büyüklük gruplarında 12.705.362 TL ile 24.382.980 TL arasındadır. İşletmeler ortalamasında bu değer 14.516.939 TL’dir.

Çizelge 4.31. İncelenen işletmelerde toplam değişen masraflar (TL) Bitkisel Üretimde

Değişen Masraflar

Hayvansal Üretimde Değişen Masraflar

Toplam Değişen Masraflar

Dek.Değ.Masraf İşletme

Büyüklük Grupl.

(da) (TL) (% ) (TL) (% ) (TL) (% ) (TL) 1-100 778.462.939 42.22 1.065.337.971 57.78 1.843.840.910 100.00 24.382.980 101-250 1.557.755.205 57.86 1.134.738.400 42.14 2.692.493.605 100.00 14.854.318 251-+ 5.749.692.330 85.49 975.510.000 14.51 6.725.202.330 100.00 12.705.362 İşl.Ort. 2.451.222.037 69.62 1.069.716.315 30.38 3.520.938.352 100.00 14.516.939

4.1.4.3.2.1. Bitkisel üretimde değişen masraflar

İncelenen işletmelerde bitkisel üretim değişen masraflarını, tohum, gübre, zirai mücadele ilaçları, akaryakıt, alet-makine tamir bakım masrafları, alet-makine kirası, geçici işçilik, sulama ücreti ve pazarlama masrafları oluşturmaktadır.

Bitkisel üretimde değişen masraflar işletme büyüklük gruplarında 778.462.939 TL ile 5.749.692.330 TL arasında olmakta ve işletme büyüklüğüne paralel olarak artış göstermektedir. İşletmeler ortalamasında 2.451.222.037 TL olmaktadır (Çizelge 4.32.).

İşletmeler ortalamasında bitkisel üretim değişen masraflarının % 24.95’ini tohum masrafı, % 27.88’ini gübre, % 14.83’ünü akaryakıt, % 8.90’ını geçici işçilik, % 8.69’ını su, % 4.95’ini ilaç, % 4.20’sini makine tamir bakım masrafları, % 3.53’sini alet-makine kirası ve % 2.07’sini pazarlama masrafları oluşturmaktadır. İncelenen işletmelerde bitkisel üretim değişen masraflarından en yüksek payı gübre masrafı almıştır. İkinci

sırada tohum masrafı, akaryakıt masrafı, işçilik ücreti, su ücreti, ve diğer masraflar sıralanmıştır.

Çizelge 4.32. Bitkisel üretim değişen masrafları (TL) İşletme Büyüklük Grupları 1-100 101-250 251-+

İşlet.Ortalaması Masraf

Unsurları

(TL) (TL) (TL) (TL)

İşl.Ort.

Oranı (% )

Dek.Değ.

Masraf (TL)

Tohum 178.235.900 385.218.400 1.458.679.550 611.675.318 24.95 2.521.956 Gübre 239.345.800 475.087.600 1.515.307.200 683.446.054 27.88 2.817.869 İlaç 39.046.653 68.421.053 297.600.000 121.438.619 4.95 500.695 Su Ücreti 86.828.000 92.600.000 542.400.000 213.008.826 8.69 878.242 Akaryakıt 104.800.000 177.752.000 945.280.000 363.323.652 14.83 1.497.994 M.Tam.Bak. 62.327.586 105.046.052 146.880.580 102.948.526 4.20 424.560 Al.Mak.Kir. 49.054.000 89.500.000 125.650.000 86.574.087 3.53 356.947 Geç.İşçilik - 128.880.000 607.680.000 218.363.478 8.90 900.319 Pazarlama 18.825.000 35.250.000 110.215.000 50.443.477 2.07 207.980 Toplam 778.462.939 1.557.755.105 5.749.692.330 2.451.222.037 100.00 10.106.465

4.1.4.3.2.2. Hayvansal üretimde değişen masraflar

Hayvansal üretimde değişen masraflar; kesif ve satın alınan kaba yem masrafı, veteriner-ilaç masrafı ve diğer (tuz, yular, aydınlatma, geçici çoban ücreti, ve pazarlama) masraflardan oluşmaktadır. İşletme büyüklük gruplarında hayvansal üretim değişen masrafı 975.510.000 TL ile 1.134.738.400 TL arasında değişmektedir.

İşletmeler ortalamasında ise bu değer 1.069.716.315 TL’dir (Çizelge 4.33.).

Çizelge 4.33. İncelenen işletmelerde hayvansal üretimde değişen masraflar (TL) Masraf Çeşitleri

Yem Veteriner ve İlaç

Diğer Toplam İşletme

Büy.

Grupları

(da) (TL) (% ) (TL) (%) (TL) %) (TL) (% ) 1-100 965.531.060 90.63 27.390.591 2.57 72.456.320 6.80 1.065.377.971 100.00 101-250 1.015.650.000 89.50 32.500.000 2.86 86.855.400 7.64 1.134.738.400 100.00 251-+ 865.400.000 88.71 30.250.000 3.10 79.860.000 8.19 975.510.000 100.00 İşlet.Ort 959.022.834 89.65 30.277.845 2.83 80.415.636 7.52 1.069.716.315 100.00

İncelenen işletmelerde hayvansal üretimde değişen masrafların büyük bölümünü yem ( kesif ve satın alınan kaba yem) masrafları oluşturmaktadır. İşletme büyüklük gruplarında yem masraflarının payı % 88.71 ile % 90.63 arasında değişmektedir.

İşletmeler ortalamasında ise hayvansal üretimde değişen masrafların % 89.65’ini yem masrafları, % 2.83’ünü veteriner-ilaç masrafları ve % 7.52’sini diğer masraflar oluşturmaktadır.

Benzer Belgeler