• Sonuç bulunamadı

Üretimi sınırlayan faktörler

4. ARAŞTIRMA BULGULARI

4.2. İşletme Plânlanmasında ve Yeter Gelirli İşletme

4.2.2. Plânlama verileri

4.2.2.1. Üretimi sınırlayan faktörler

Araştırmada; arazi, işgücü, ahır ve ağıl kapasiteleri gibi başlıca fiziki faktörler olarak dikkate alınmıştır. Diğer yandan model oluşturmada teknik ve ekonomik (pazarlama) sınırlılıklara da yer verilmiştir.

4.2.2.1.1. Arazi

Araştırmanın yapıldığı işletmelerde, plânlamaya esas alınan arazi miktarı 1. grup işletmelerde 75.62 dekar, 2. grup işletmelerde 181.26 dekar ve 3. grup işletmelerde ise 529.32 dekardır. İşletmeler ortalamasında bu değer 242.54 dekardır.

4.2.2.1.2. İşgücü

Üretimi sınırlandıran en önemli faktörlerden biri de işgücüdür. Araştırma kapsamındaki işletmeler aile işletmesi özelliğindedir. Bu nedenle plânlamaya esas olacak işgücünün tespitinde çiftçi ve ailesinin işgücü miktarları belirleyici olmuştur. İncelenen işletmelerde mevcut işgücünün yaş, cinsiyet ve işletmede çalıştıkları süre dikkate

alınarak işletmelerde işgücü potansiyeli hesaplanmıştır. İşgücü kapasitesinin saptanmasında anketlerden elde edilen veriler esas alınmıştır. İşletmede plânlamaya esas olan işgücü kapasitesinin belirlenmesinde günlük çalışma süresi 8 saat olarak belirlenmiştir.

İşgücünün toplam kapasite olarak belirlenmesi plânlama yönünden büyük bir anlam taşımamaktadır. Tarımda üretim faaliyetinin yıl boyu aynı oranda yapılmaması ve bazı dönemlerde iş azamilerinin ortaya çıkması nedeni ile işgücü kapasitesinin çalışma dönemleri itibariyle doğru olarak saptanması gerekir. Plânlamada önemli olan bu dönemlerde mevcut işgücünün yeterli seviyede olup olmadığının tespitidir.

Çalışma dönemlerinin belirlenmesinde, araştırma alanının ana ürünleri olan buğday ve şeker pancarının vejetatif gelişmeleri dikkate alınarak 3 çalışma dönemi belirlenmiştir.

Bunlar;

I. dönem ( 15 Mart – 31 Mayıs ); toprak işleme ve ekim dönemi II. dönem ( 1 Haziran - 31 Ağustos ) ; hububat hasadı dönemi

III. dönem ( 1 Eylül – 30 Kasım ); kışlık hububat ekimi ve şeker pancarı hasadı dönemini kapsamaktadır. 1 Aralık – 14 Mart tarihleri arasında işgücü miktarı kısıt oluşturmayacağı için dikkate alınmamıştır.

Çalışma dönemleri belirlendikten sonra, bu dönemlerde aile işgücü varlığı hesaplanırken, potansiyel aile işgücü varlığından hastalık, askerlik ve eğitim gibi nedenlerle çalışamayan aile işgücü çıkarılarak dönemler itibariyle plânlamaya esas olacak aile işgücü varlığı tespit edilmiştir (Çizelge 4.40.).

Çizelge 4.40. İncelenen işletmelerde işletme modellerinde işgücü kapasitesinin saptanmasında esas alınan işgücü varlıkları (EİB)

İşletmede Çalışmayan İşgücü Varlığı ( 2 )

İşletme Modellerinde Esas Alınan İşgücü Varlığı (1-2=3 ) İşletme

Büyüklük Grupları (da )

Aile İşgücü Varlığı (1)

Çalışma dönemleri EİB Çalışma dönemleri EİB

I 1.16 I 2.18

II 0.41 II 2.93

1-100 3.34

III 1.16 III 2.18

I 0.93 I 2.35

II 0.65 II 2.63

101-250 3.28

III 0.93 III 2.35

I 1.07 I 3.36

II 0.73 II 3.70

251-+ 4.43

III 1.07 III 3.36

I 1.04 I 2.57

II 0.59 II 3.02

İşl. Ort. 3.61

III 1.04 III 2.57

Çalışma dönemleri ve bu dönemlerde işgücü potansiyeli (EİB) olarak belirlendikten sonra, işgücü saati cinsinden işgücünün hesaplanabilmesi için, söz konusu dönemlerde tarlada çalışılabilir gün sayısı hesaplanmıştır. Tarlada çalışma gün sayısının belirlenmesinde, hava muhalefeti nedeniyle çalışılamayan günler, tatil, milli ve dini bayram günleri mevcut takvim günü sayısından düşülerek her bir dönemde tarlada çalışılabilecek günler tespit edilmiştir (Çizelge 4.41.).

Çizelge 4.41. Dönemler itibariyle çalışılabilir tarla işgünleri ( Gün ) Dönemler Takvim Günü Hava Muhalefeti

Nedeniyle Çalışılamayan Günler

Tatil, Milli ve Dini Bayram Günleri

Çalışılabilir Tarla Günleri

I. Dönem 78 11 5 62

II. Dönem 92 - 5 87

III. Dönem 91 4 1 86

Hava şartlarına duyarlılığı bakımından toprak işleme, bakım işleri, ekim ve hasat işleri araştırmaya esas alınmamıştır. Hava muhalefeti nedeniyle çalışılamayacak günlerin

tespitinde, her bir çalışma dönemindeki günlük yağış miktarları dikkate alınmaktadır.

Buna göre ilkbahar toprak işleme ve yazlık ekim döneminde 4 mm, pamuk bakım döneminde 5 mm, hububat ve pamuk hasadı döneminde 1mm, kışlık hububat ekim döneminde 4 mm’den fazla yağış alan günler tarlada çalışılamayacak günler olarak kabul edilmektedir (Erkuş ve Demirci 1996). Buna göre 15 Mart – 13 Mayıs tarihleri arasında 5 mm, 14 Mayıs 10 Temmuz tarihleri arasında 4 mm, 11 Temmuz – 21 Ağustos tarihleri arasında 1 mm, 22 Ağustos – 30 Kasım tarihleri arasında 7 mm ve daha fazla yağışlı günler çalışılamayan günler olarak kabul edilmiştir (Konya Köy Hizmetleri Arş. Enstitüsü rasat sonuçları ).

Tarlada çalışılabilir gün sayısının, araştırma bölgesi için 8 saat olarak kabul edilen günlük çalışma süresi ile çarpımı sonucu bulunan değerin, işletmenin EİB cinsinden işgücü varlığı ile çarpılmasıyla o dönemdeki toplam işgücü kapasitesinin, işgücü saati cinsinden bulunması sağlanmıştır. Plânlamaya esas olacak işgücü kapasitesinin belirlenmesinde, işletmede ortaya çıkabilecek ve belirli sürede yapılması gereken işlerin (ev işleri, genel bazı işler ve bazı tamir bakım işleri) işgücü istekleri dikkate alınarak işletme gruplarına göre bazı gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Böylece işletme modellerinde kullanılan işgücü kapasiteleri hesaplanarak Çizelge 4.42’de verilmiştir.

Çizelge 4.42. İncelenen işletmelerde yetiştirme dönemleri işgücü kapasiteleri

İşletme Büyüklük Gruplarında İşgücü Kapasitesi (saat)

Çalışma Dönemi

Çalışma Dönemi Çalışılabilir Gün Sayısı

1-100 101-250 251-+ İşl. Ort.

I. 62 926.28 1010.60 1511.56 1119.72

II. 87 1821.78 1612.98 2357.70 1884.42

III. 86 1284.84 1401.80 2096.68 1553.16

4.2.2.1.3. Ahır ve ağıl kapasiteleri

Ahır ve ağıl kapasitelerinin tespitinde anket sonuçları ortalamaları esas alınmıştır.

Araştırma alanında ahırda inek ve genç hayvanlar için herhangi bir ayrım yapılmamış ve ahır ve ağıl kapasiteleri yeterli görüldüğünden ilave ahır ve ağıl inşası öngörülmemiştir.

Bunun yanında işletmelerde saman ve kesif yem için samanlık, depo gibi yapıların mevcut kapasitesinin yeterli olduğu kabul edilmiştir. Plânlamada bunlarla ilgili bir sınırlama konmamıştır.İncelenen işletmelerde ahır ve ağıl kapasiteleri işletme büyüklük grupları itibariyle Çizelge 4.43’de verilmiştir.

Çizelge 4.43. İncelenen işletmelerde ahır ve ağıl kapasiteleri İşletme Büyüklük Grupları

Bina Nev’i 1-100 101-250 250-+

İşletmeler Ortalaması

Ahır (m2 ) 75.15 84.00 98.50 85.15

Ağıl (m2 ) 46.10 72.50 90.00 68.93

4.2.2.1.4. İşletme sermayesi

İşletme modelleri kurulurken bitkisel üretimde girdi temini ve hayvancılık faaliyetinde yem ihtiyacını karşılama dışında herhangi bir satın alma faaliyetine yer verilmemiştir.

İşletmelerin plânlama sonucu ortaya çıkacak üretim faaliyetlerini gerçekleştirebilmesi ve gerekli girdilerin temini için kendi döner sermayelerini kullanabilecekleri ve yeterli olmadığı durumlarda dışarıdan sermaye talebinde bulunacakları öngörülmüştür.

Plânlamada brüt kârın maksimizasyonunun amaçlanması ve talep edilecek yabancı sermayenin hangi ürün için ne kadar kullanılacağının belli olmaması nedeniyle kredi faizi sabit masraf kabul edilerek matriksde faiz talebi konmamıştır.

4.2.2.1.5. Münavebe ve pazar sınırlılıkları

Tarım işletmelerinde bitkisel üretim plânı oluşturulurken verilecek kararlardan biri de üretilmesi uygun görülen bitkilerin ürün deseninde ne oranda pay alacağının tespitidir.

Bunun nedeni, bitkisel üretimin üzerinde yapılmasının toprağın verimli ve uzun süre kullanılmasında etkili olmasıdır. Ayrıca münavebenin, topraktaki bitki besin maddelerini dengeli bir şekilde kullanımını sağlaması, yabancı ot kontrolü, bitki hastalık ve zararlısının gelişimi ve yayılmasının önlenmesi, işgücünün daha etkin kullanımını sağlayarak risk ve belirsizliği azaltması (Karagölge 1996) gibi faydaları tarım işletmelerinde dikkate alınarak yetiştirilecek ürün seçiminde sınırlılıklara uyulmasını zorunlu kılmaktadır.

İncelenen işletmelerde münavebede yer alacak ürünler için maksimum oranlar, teknik sınırlılıklar dikkate alınarak ve araştırma alanında yapılan çalışmalardan da yararlanılarak Çizelge 4.44’de verilmiştir.

İncelenen işletmelerde nadasa bırakılan arazi ortalaması, tarım yapılan arazinin % 28.66’dır. Bu nedenle, işletme büyüklük grupları ortalaması itibariyle işletme arazisinin

% 28’i oranında nadasa bırakılacağı öngörülmüştür.

Çizelge 4.44. İncelenen işletmelerde plânda yer alacak bitkisel ürünlerin münavebe sınırlılıkları

Faaliyetler Maksimum Yetiştirilebilme Oranı (% )

Sulu Kuru

Hububat 75 67

Buğday 50 50

Arpa 50 25

Çavdar - 15

Yulaf - 15

Mısır 33 -

Nohut - 15

Mercimek - 33

Fiğ - 10

Baklagiller - 33

Ayçiçeği 40 -

Şeker Pancarı 25 -

Endüstri Bitkileri 33 -

Kimyon - 5

Yonca 20 -

Benzer Belgeler