1. Altın Mevcudu
Merkez Bankası altın mevcudu, 1983 yılı sonunda, toplam
117.428.841,04 safi gram olup, karşılığı, 44.633.856.991,65 liradır. Tamamı serbest olan altın mevcudunu, uluslararası standartta olan ve olmayan altınlar oluşturm aktadır. Tümü Merkez Bankası’na ait olan uluslararası standartta altınlar ile bir bölümü Hazine’ye, bir bölümü Merkez Bankası’na ait, uluslararası stan darta olmayan, altın mevcudunun dağılımı şöyledir :
Safi Gram Türk Lirası
Uluslararası standartta olanlar :
T. C. Merkez Bankası’na ait 113.881.954,78 43.285.711.061,80
Uluslararası standartta olm ayanlar : 3.546.886,26 1.348.145.929.85
Hazine’ye ait (326.166,70) (123.973.614,27)
T. C. Merkez Bankası’na ait (3.220.719,56) (1.224.172.315,58)
Toplam 117.428.841,04 44.633.856.991,65
1983 yılı içerisinde, “Altın M evcudu” içinde yer alan uluslararası standarttaki altın varlığında, m iktar olarak bir değişiklik olmamasına rağmen, yıl içinde altın alış kurunda yapılan değişiklikler nedeniyle, Türk Lirası değerinde 14.701.682.057,88 liralık artış olmuştur. “Muhtelif” kalemi içerisinde gösterilen ve uluslararası standartta olmayan altın varlığında ise, m iktar olarak 187.294,59 safi gramlık ve değer olarak da 504.898.499,46 liralık artış olm uştur.
Uluslararası stan dartta olm ayan altınların değerinde görülen artışın 455.488.328,07 liralık bölümü, yıl içinde altın alış kurunda yapılan deği şikliklerden, 187.294,59 safi gram karşılığı 49.410.171,39 liralık kısmı ise, Banka’ya devredilen altınlardan ileri gelmiştir.
Altın mevcudu, bilançoda, 1 safi gram altın = TL. 380,0928 kuru üzerinden değerlendirilmiştir.
2, Döviz Borçluları (Konvertibl)
1211 Sayılı Merkez Bankası Kanunu’nun 53 üncü maddesi gereğince yapılan kambiyo işlemleri sonucu, Hariçteki M uhabirler Hesabında yıl sonu itibariyle birikmiş bulunan konvertibl dövizler ile kasalarda mevcut kon vertibl efektiflerin, evalüasyon kurları ile değerlendirilmesini gösteren
bu kalemin tutarı 350.961.152.142,85 lira olup, 340.256.550.885,72 lirası Hariçteki Muhabirler hesabında, 10.704.601.257,13 lirası da Efektif De- posundadır. Geçen yıla göre bu kalemde görülen 151.352.956.282,17 liralık artış, döviz mevcutları ile döviz kurlarının yükselmesinden ileri gelmiştir.
3. Ufaklık Para
Bu kalem, Merkez Bankası kasalarında mevcut madeni ufaklık para ları göstermekte olup, yıl sonu bakiyesi 109.472.812,59 liradır.
4. Dahildeki Muhabirler
283.280.273,34 lira olan Dahildeki Muhabirler kalemi, banker işlemleri sebebiyle T. C. Ziraat Bankası ve Türkiye İş Bankası nezdindeki Merkez Bankası alacaklarını göstermektedir.
5. Krediler
Merkez Bankası kredileri, 1982 yılında 910.513.266.669,15 lira iken, 323.565.932.573,92 liralık artış ile, 1983 yılında 1.234.079.199.243,07 liraya ulaşmıştır.
Krediler bölümünün dökümü aşağıda gösterilmiştir.
Kamu Kurum lan ve İktisadi Devlet Teşekkülleri
Türk Lirası
a. Hazine’ye Kısa Vadeli Avans b. Hazine Kefaletim Haiz Bonolar
i. Kamu İktisadi Kuruluşları ii. İktisadi Devlet Teşekkülleri c. Tahvil Üzerine Avans (DYB) d. Ticari Senetler
e. Altın ve Döviz Üzerine Avans
f. Mevduat Karşılıklarından Özel Finansman (1789 s. K. Md. 11 ve 1823 s. K Md. 70) 338,611.500.000,— 62.006.536.587,95 205.346.197.445,27 18.405.111.785,63 14.173.924.396,67 ^ . 6.536.786.609,16
Bankalar
a. Ticari Senetler : i. Özel Sektör
ii. îktisadi Devlet Teşekkülleri b. Tarım Senetleri
c. Tahvil Üzerine Avans d. Orta Vadeli Krediler :
i. Smai ii. Tarımsal
e. İhracatı Teşvik Fonu Kredisi f. Mevduat Karşılıklarından Tarımsal
Finansman (1211 s. K. Madde 40) Tarım Koperatifleri (T. C. Ziraat Bankası) a. Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri :
i. Destekleme
ii. Üreticiyi güçlendirme b. Tarım Kredi Kooperatifleri Diğer
Altın ve Döviz Üzerine Avans
Toplam Türk Lirası 319.725.346.525,57 58.961.077.212,92 5.326.195.607,73 4.266.219.264 — 136.606.036.574,77 1.276.754,20 400.000.000 — 2.000.000.00 0,— 21.659.734.329,06 40.053.256.150,12 . 1.234.079.199.243,07 6. Tahviller Cüzdanı
Banka malı tahviller cüzdanının yıl sonu bakiyesi 59.804.100,
7. İtfaya Tabi Hesaplar
liradır.
İtfaya tabi hesapların yıl sonu bakiyesi toplam 874.886.971.494,94 lira olup, dökümü aşağıda gösterilmiştir.
a. Tahkim Olunan Merkez Bankası Alacakları Karşılığı Hazine Tah villeri (154, 1902, 2143 ve 2569 sayılı Kanunlar) :
i. 154 sayılı Kanunla tahkim olunan alacaklar karşılığı hazine tahvil leri, 3 Ekim 1963 tarih ve 347 sayılı Kanun gereğince ilk taksidi ikinci Beş Yıllık Kalkınma Planının sonunda başlam ak üzere, binde 1/2 faizle altışar aylık taksitler halinde Hazine’ce 100 yılda ödenecektir. Ancak, 1983 yılında bu hesaba gerek ana para, gerek faiz olarak herhangi bir ödeme yapılmayacağı hususu, 2762 sayılı 1983 yılı Bütçe Kanunu’nun 53 üncü maddesinde belirtilmiştir. Merkez Bankası’nın bu alacağının tu tarı 5.275.700.000,— liradır.
ii. 22 Mayıs 1975 tarih ve 1902 sayılı Kanun’un İ ve 6 ncı maddeleri gereğince İktisadi Devlet Teşekküllerinden, Toprak Mahsulleri Ofisi, Sümerbank, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş., T. C. Ziraat Bankası (Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri ve Tarım Kredi Kooperatifleri) ile Tekel Genel Müdürlüğü’nün 31.12.1974 tarihi itibariyle, Merkez Bankası’na olan borçlarından ödenebilirliğini kay betmiş olup, 100 yıl vadeli faizsiz tahvil karşılığında Hazine’ye devredilen 14.314.536.186,16 lirayı göstermektedir.
iii. T. C. Ziraat Bankası’nm Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri için 1974-1975 yıllarında Merkez Bankası’ndan sağlamış olduğu 5.900.000.000,— liralık tarımsal destekleme kredilerinin 2143 sa yılı 1978 yılı Bütçe Kanunu’nun 69 uncu maddesi gereğince tahkime tabi tutulm ası nedeniyle Hazine’den alman 100 yıl vadeli, faizsiz Hazine tahvillerini göstermektedir.
iv. T. C. Ziraat Bankası’nın 30.12.1981 tarih, 2569 sayılı Kanun’un 1 inci ve 4 üncü maddeleri gereğince, Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri için 1977-1981 yıllarında T. C. Merkez Bankası’ndan sağ lamış olduğu reeskontabl destekleme kredileri ile mevduat karşılık larından, tarım sal finansman avans borcu karşılığında Hazine’den alınan, yıllık yüzde 1 faizli ve 25 yılı ödemesiz devre olmak üzere 50 yıl vadeli 60.662.528.932,62 liralık borç senedini göstermektedir. b. Değerlendirme Farkı Karşılığı Hazine Bonosu
65 sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle, bonoya bağlanmış olan bu alacağın yıl sonu bakiyesi, 75.893.262,66 liradır. 1961 yılı bilanço sunda 130.850.442,53 lira olarak görülen bu alacak, Hazine’ce, tak sitler halinde ödenmektedir.
c. Tasfiyeye Tabi Tutulan Alacaklar
1211 sayılı Kanunun geçici 5 inci maddesi gereğince, 1970 yılında Merkez Bankası ile Maliye Bakanlığı ve Türkiye Emlak Kredi Bankası arasında yapılan protokollara göre, 20 yılda tahsil edilecek olan 423.200.000,— lira, geri ödemeler sonucu 182.449.595,50 liraya düşmüştür.
d. 1211 s. Kanun’un 61 inci Mad. Gereğince Değerlendirme Farkı Bakanlar Kurulu’nun 20 Haziran 1973 tarih, 7/6577 sayılı, 24 Ocak 1980 tarih, 8/167 sayılı Kararları ve Para ve Kredi Kurulu’nun 29 Nisan 1981 tarih, 43 sayılı K ararlan uyarınca Türk Pa rasında, 1970 yılında ve 1976-1983 yılları arasında yapılan kur deği şikliklerine paralel olarak, Banka’nm altın ve döviz mevcut ve açık larının yeniden değerlendirilmesi sonucu oluşan kur farkları olup, Maliye Bakanlığı ile yapılan protokollar gereğince ilerideki yıllarda itfa olunacak bu hesabın yıl sonu bakiyesi 788.475.863.518,— liradır.
8. Gayrimenkuller
Bu kalem, Banka malı olan binalar ile ileride şube binaları yapılmak üzere satın alınmış arsalardan oluşmaktadır. Gayrimenkullerin maliyet bedelleri 5.257.933.153,07 lira olup, bunlar üzerinden ayrılmış bulunan am ortismanlar tutarı, 562.209.498,35 liradır. Bilanço değeri 4.695.723.654,72 lira olan gayrimenkuller, 2.938.863.092,— liraya sigortalıdır.
9. Demirbaşlar
Demirbaşların maliyet değeri 4.937.495.094,88 lira olup, ayrılmış
amortismanlar toplamı 1.811.698.422,83 liradır. Bilanço değeri
3.125.796.672,05 lira olan demirbaşlar, 1.365.580.782,92 liraya sigortalıdır.
10. Muhtelif
Toplam 1.390.737.956.806,68 lira olup, bu kalemi oluşturan hesapların dökümü aşağıdadır :
a. Uluslararası standartta olmayan altın TL. 1.348.145.929,85 b. Döviz Hesaplan :
— Hariçteki Muhabirler (Konvertibl olmayan) — Diğer Hesaplar :
i. İştiraklerimiz (Konvertibl) ii. Verilen Dış Krediler
iii. M uvakkat Döviz Borçl. (Konvertibl) iv. Borçlu Transituar Hes. (Konvertibl)
v. Efektif Deposu (Konvertibl olmayan) vi. M uvakkat Döviz Borçl. (Kon. olmayan) vii. Borçlu T ransituar Hes. (Kon. olmayan)
TL. 52.151.802.466,40 426.860.000,— 29.357.133.058,40 578.318.821.672,76 27.713.651.351,67 37.560.544,82 309.984.293.708,— 300.571,60 TL. 945.838.620.907,25 c. Türk Lirası Hesapları
i. Bankalardaki Paralar (Banka’nm borcuna dönüşen D.Ç. TL. Mevduat Kargılıkları) ii. Konvertibl TL. Borçluları
iii. Röpor Borçluları iv. M uvakkat Borçlular
v. Borçlu Transituar Hesaplar
17.901.186.260,36 30.814.239.868,81 10.080.000.067,20 174.664.248.998,24 157.939.712.308,57 TL. 391.399.387.503,18
Muhtelif kalemi, 1982 yılma göre, 529.979.469.687,06 liralık bir artış gösterm iştir. Yukarıdaki hesaplar içinde en büyük artış 409.002.455.988,83 lira ile Konvertibl ve Konvertibl olmayan M uvakkat Döviz Borçluları Hesabında olmuştur.