Aile Görüşme Formu (EK 2)

Aile Görüşme Formu, gündüz tuvalet kontrolü eğitimine gereksinimi olduğu belirtilen öğrenciler içinden çalışmaya katılması uygun olanların ve ailelerin görüşlerine dayalı olarak çocukların gereksinim alanlarında yapabildiklerinin, günlük rutinlerinin, evdeki tuvaletin özelliklerinin, çocukların davranış özelliklerinin ve etkili pekiştireçlerin belirlenmesi için hazırlanmış ve uygulanmıştır. Ayrıca, formda yer alan çocuk ve diğer aile üyelerine ilişkin telefon, adres ve benzeri kimlik bilgileri, ailelerle iletişimin sağlanmasına hizmet etmektedir.

3.3.2.1. Aile Görüşme Formu’nun Geliştirilmesi

Aile Görüşme Formu, formun amacı, kapsamı, uygulama yönergesi, kimlik bilgileri, sağlık bilgileri, çocuğun yapabildikleri, çocuğun günlük rutini, davranış bilgileri ve etkili pekiştireçler bölümlerinden oluşmaktadır.

Formun amacı, kapsamı ve uygulama yönergesi bölümlerinde formu uygulayacak kişiye yönelik olarak açıklamalara yer verilmiştir. Hangi amaçla formun kullanılacağı, formu kimlere uygulayabileceği ve de uygularken dikkat etmesi gereken noktalara ilişkin ayrıntılı bilgi verilmiştir. Formun kimlik bilgileri bölümünde çocuğun kendisi, anne, baba ve varsa kardeşleriyle ilgili adı, telefonu, eğitim durumu, yaşı vb. kimlik bilgileri yer almaktadır. Sağlık bilgileri bölümünde, çalışmayı etkilemesi olası olan ve çocuğun genel sağlık durumunu anlamaya yönelik sorulara yer verilmiştir. Bu bölümün hemen devamında, görüşme yapılan annenin çalışmaya katılması için ölçütleri karşılayıp karşılamadığını belirlemek amacıyla sorular eklenmiştir. Örneğin, anne daha önce aile eğitimi aldı mı? Aldıysa hangi konularda ne kadar süreyle aldı? Tuvalet eğitimi hakkında hangi yollarla bilgi aldı? Tuvalet eğitimi konusunda eğitim

almayı istiyor mu? Çalışmanın yapılmasının planlandığı tarihlerde Ankara’da bulunacak mı?

Çocuğun yapabildikleri bölümünde öz-bakım, kas becerileri, dil becerileri, bilişsel beceriler başlıklarına yer verilmiştir. Her bir gelişim alanının altında, o gelişim alanıyla ilgili önce genel bir soruya (örn. Çocuğunuz giyinme becerilerinde neleri yapabiliyor?) yer verilmiştir. Annenin verdiği cevaba göre anneyi yönlendirebilmek ve varsa eksik bıraktığı basamakla ilgili açık uçlu soru sormak (örn. Kazağını çıkarır mı?) için hemen alt bölümde, o gelişim alanının alt becerileri kolaydan zora doğru sıralanmıştır. Alt beceriler oluşturulurken ve sıralanırken araştırmacının doktora ders döneminde aldığı bir derste yapmış olduğu ödevlerden ve daha önceden hazırlanmış ve alanda uzun yıllardır kullanılagelen aile görüşme formlarından yararlanılmıştır.

Formun öz-bakım becerileri başlığının altında yer alan tuvalet becerisi bölümünde, çocuğun eğitim için gerekli koşullara sahip olup olmadığını belirlemeye yönelik maddelere ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Bu amaçla çocuğun altının bezlenip bezlenmediği, gündüz çiş ve kaka kontrolü, çişini nasıl belli ettiği, evdeki tuvalet özellikleri, çocuğun oturur vaziyette ne kadar süre kaldığı gibi sorulara yer verilmiştir.

Gelişim alanlarında yapabildiklerini kaydedebilmek için, her bir basamağın karşısına o beceriyi bağımsız, yardımla veya bağımlı gerçekleştirdiğine ilişkin kutular yerleştirilmiştir. Formda, gelişim alanlarının ardından, sabah kalkıştan akşam yatıncaya kadar çocuğun neler yaptığının belirlenmesi amacıyla, çocuğun günlük rutinini anlamaya yönelik genel bir soruya yer verilmiştir. Davranış bilgileri bölümünde ise, çalışmaya katılmasını engelleyebilecek nitelikte olan davranış problemlerinin olup olmadığının belirlenmesine yönelik sorulara yer verilmiştir. Son olarak etkili pekiştireçler

bölümünde, çocukta etkili olabilecek yiyecek, nesne, etkinlik ve sosyal pekiştireçlerin belirlenmesi için sorulara yer verilerek form oluşturulmuştur.

Formun oluşturulmasından sonra, form özel eğitim bölümünde görev yapan bir öğretim üyesi tarafından incelenmiş ve gerekli düzeltmeler yapılarak forma son şekli verilmiştir.

3.3.2.2. Aile Görüşme Formu’nun Araştırmada Kullanılması

Aile Görüşme Formu, öğretmenlerin Okul Öncesi Dönem Kaba Değerlendirme Formu’nu doldurmaları sonucunda, tuvalet eğitimine gereksinimi olduğu belirlenen çocukların annelerine, önceden belirlenen gün ve saatte, araştırmacı tarafından çocuğun eğitim aldığı kurumda bire bir olarak uygulanmıştır. Görüşmelerin tamamı, yalnızca annelerle gerçekleşmiştir.

Görüşme yapılırken, görüşme ortamının, görsel ve sesli uyaranlardan arındırılmış ve annelerin kendilerini rahat hissedecekleri samimi bir ortam olmasına çalışılmıştır. Görüşmeci, anneyle birbirlerini rahatça görebilecek şekilde karşılıklı oturmuştur. Görüşmeciyle anne arasında görmeyi engelleyecek nesneler (büyük masa, sandalye vb.) olmamasına gayret edilmiştir.

Formun uygulanması sırasında görüşmeci, öncelikle anneye kendini tanıtmış ve görüşmenin amacını açıklamıştır. Ebeveynle kısaca tanıştıktan ve sohbet ettikten sonra, öncelikle kimlik ve sağlık bilgileri ile ilgili bölümlerdeki sorular sorulmuş ve not edilmiştir. Arkasından, ilk gereksinim alanından itibaren sorular sorulmaya başlanmıştır. Görüşme sırasında anneye, ilgili gelişim alanıyla ilgili açık uçlu genel soru sorulmuş, annenin verdiği cevaplara göre görüşme yönlendirilmiştir. Annenin soruyu anlamadığı ya da yeterli açıklıkta cevap vermediği düşünüldüğünde, daha alt beceri maddelerine ilişkin sorular kapalı uçlu

olarak yöneltilmiştir. Annenin verdiği cevaplar, ilgili basamağın karşısında yer alan kutucuklara işaretlenmiştir.

Görüşmeci görüşmeyi bir yandan samimi ortamda yürütmeye çalışırken, diğer yandan, anne sorunun cevabı dışında başka konulardan bahsetmeye başladığında, ebeveyni kısaca dinleyip soruyu hatırlatarak, sorunun cevabına dönmesini sağlamaya çalışmıştır. Uygulama boyunca verilen cevaplara, herhangi bir yorumda bulunmadan tarafsız olmaya çalışılmıştır. Görüşme tamamlandıktan sonra, ebeveyne görüşmeye zaman ayırdığı için teşekkür edilmiştir. Görüşmeler, ortalama olarak 30 dakika sürmüştür.