Yer adlarını bildiren ekler: Genellikle adlara gelerek, nesnelerin bulunduğu, bitkilerin yetiştiği gibi adlar türetir

+dan

Bazı adlara gelerek, nesnelerin konması, korunması için yapılan çeşitli nesne adlarını yapan +dan eki de bu grupta değerlendirilebilir: tuzdan, suvdan, küldan, ķalämdan, nandan, güldan.

+laķ

Bu ek, taş, kum, ot, su gibi nesneleri ifade eden kelimelere eklenerek, belirtilen nesnelerin nicelik bakımından bol bulunduğu yeri bildiren adlar yapar: taşlaķ, otlaķ, ķumlaķ, suvlaķ.

Farsçadan Alıntı Ekler:

+gah

Farsçadan alıntı bir ektir. Yer adlarını bildiren sadece birkaç kelimede bulunmaktadır: aramgäh, säyilgah, ķarargah, mänzilgah.

+istan

Farsçadan alıntı bir ektir. Millet, milliyet, boy adlarını ifade eden kelimelere gelerek, milletlerin, milliyetlerin ve boyların yaşadıkları yeri; ülkeyi bildirir: Türkistan, Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan, Tataristan, Başkurdistan. Bununla birlikte ķabiristan (mezarlık), gülistan (gül bahçesi) gibi yer adları da bu ek ile yapılmıştır.

+zar

Farsçadan alıntı bir ektir. Ekin, ağaç, bitki, çiçek gibi nesnelerin doğadaki bolluğunu, toplu olarak bulunduğu yeri gösteren adlar yapar: laläzar, paḫtäzar, güzlzar, örikzar, däraḫtzar, badamzar, almäzar.

B. Soyut anlamlı adlar yapan ekler:

1. Nitelik, görünüş ve karakter bildiren ekler: Aşağıda üzerinde durulacak ekler, çeşitli anlam bildiren kelimelere eklenerek, genellikle soyut kavramları karşılayan adlar yapar.

+çilik

Bu ek kişi adları yapan +çi ve soyut adlar yapan +lik eklerinin birleşmesi sonucunda meydana gelen birleşik (çi + lik > -çilik) bir ektir. +çilik eki, genellikle adlardan veya soyut kelimelerden çeşitli anlam ifade eden adlar yapar:

1. Bir şey, bir nesneyle bağlantısı olan durum adlarını türetir: şerikçilik, ķudaçilik, ķarindaşçilik, mehmadarçilik, ortaķçilik, tirikçilik, ķoşniçilik.

2. Bir nesne ile ilgili uğraşı alanını gösteren adlar yapar: bäliķçilik, dehķançilik, toķomäçilik, ipäkçiliki, baġdarçilik, çarvaçilik, uruġçilik, päḫtäçilik, üzümçilik, şaliçilik.

3. Bir şeyin veya olayın var olduğunu gösteren adlar yapar: ķımmätçilik, ärzançilik, pişıķçilik, tokinçilik, ķıyinçilik, mä‛murçilik, abadançilik, ķaĥäŧçilik, ķurġaķçilik (ķuruķçilik).

4. Az ve köp kelimelerinden +çilik ekiyle kişilerin niceliğini bildiren adlar yapılır:

azçilik, köpçilik.

+gärçilik

Bu ek de +çilik eki gibi üç ayrı ekin (gär + çi + lik > +gärçilik) birleşmesinden oluşan birleşik bir ektir. +gärçilik eki genellikle durum, nitelik, hareket ve olayla ilgili adlar türetir: adämgärçilik, yaġıngärçilik, serabgäçilik, avarägärçilik, laygärçilik.

+lik (+lıķ)

Bu ek, fiil dışında ad, sıfat, sayı, zarf ve zamir gibi kelime türlerinden yeni adlar yapabilir. Ancak en çok adlardan ve sıfatlardan yeni adlar yapar. +lik ekiyle yapılan adlar, hangi kelime türünden yapıldığına göre çeşitli anlamlar ifade ederler. Bu nedenle ekin görevi çeşitlenmiş ve kapsamı genişlemiştir.

+ilk (-lıķ) ekinin başlıca görevleri şunlardır:

1. Sıfatlara ve zarflara gelerek nitelik, özellik bildiren soyut adlar yapar: yaḫşilik, yamanlik, semizlik, ḫursändlik, änıķlik, saġlik, tiriklik, käsällik, aġırlik, kättälik, kiçiklik, ķizillik, särıķlik, yäşillik, güzällik, batirlik, baḫıllik, baḫtsizlik, märtlik, alplik, saddälik, ķalinlik, nazuklik, mehräbanlik, naçarlik, beçarälik, tinıķlik, teñlik, ḫuşbaḫtlik, ezmälik, ḫafälik, aydinlik, erkinlik, tezlik, sekinlik, kämlik, köplik, azlik.

2. Kişi adlarını bildiren adlara gelerek akrabalık adlarını genelleştiren yaygınlaştıran nitelikte soyut adlar türetir: atälik, anälik, ḫalälik, ‛ämmälik, taġalik, erlik, ḫatinlik, apälik, singillik, äkälik, ukälik.

3. Kişilerin hayatlarıyla ilgili belli bir dönemi bildiren adlardan soyut adlar yapar:

yigitlik, yaşlik, ösmirlik, öspirinlik, balälik, ķızlik, kelinlik, kuyavlik .

4. Bir meslekle uğraşan kimseyi gösteren adlardan meslek adı ve uğraşı alanı gösteren adlar yapar: rässamlik, naķķaşlik, ḫattatlik, oymäkarlik, ĥäkkaklik, aşpäzlik, bäzzazlik, baķķallik, näccarlik, zärgärlik, bäncarälik, mä’murlik, ḫayatlik, ķaśśablik, tärcumanlik, oķıtuvçilik, imamlik, katiblik, çopanlik, muräbbilik, me‛marlik, mu‛llimlik, ädiblik, väkillik, dällallik, temirçilik.

5. Rütbe ve makam bildiren adlardan soyut adlar türetir: cänrallik, mudirlik, räyislik, särm‛ällimlik, väzirlik, orinbasärlik (mä‛avunlik), ķumändanlik.

6. Kişileri bildiren bazı adlara gelerek, nesnelerle bağlantısı olan iş-hareketin gerçekleşme süreciyle birlikte, bu iş-hareketle meşgul olmayı bildiren adlar yapar:

du‛aḫanlik, kitabḫanlik, şe‛rḫanlik, mäķaläḫanlik, pälävḫorlik, äncirḫorlik, üzümḫorlik.

7. Ülke, şehir, köy, mahalle ve semt gibi yer bildiren adlardan tahsis, bulunma işlevi ile bu yerlere mensup olan kişi anlamındaki soyut adlar yapar: Särpullik, Şibirġanlik, Mäymänälik, Mäzarlik, Bälḫlik, Taḫarlik, Baġlanlik, Heratlik, Taşkentlik, Buḫaralik, Sämärķandilk, Farġanälik, Özbekistanlik, Türkistanlik, şährlik, ķışlaķlik, kiçik imamlik, kättä imamlik.

8. Çevresi belirli şekilde belirlenen yer, alan ve sahayı bildiren adlar türetir:

batķaķlik, ķumlik, topraķlik, muzlik.

9. Bazı adlar ve sıfatlara gelerek yer küresinin girinti ve çıkıntılarıyla ilgili adlar türetir: cärlik, çuķurlik, opķanlik, tubänlik, tekislik, ķıyälik, pästlik, bälälndlik, tepälik, taġlik, ķırralik, doñlik, içkärilik.

10. Zaman gösteren adlara gelerek "o zaman süresi içerisine giren" anlamında nesne adlarıyla birlikte yine zamanı bildiren adlar yapar; daķķalik, aylik, kunlik, häftälik, yillik, yüzyillik .

11. Adlardan dini, felsefi inanış ve düşünüşü, o inanışa bağlılığı bildiren adlar türetir: Sünnilik, Şi‛alik, Musulmanlik, Yähudilik, Aftabpärästlik, Atäşpärästlik, Butpärästlik, ‛İsävilik, dährilik.

12. İnsanın olumlu - olumsuz özelliğini bildiren sıfatlara gelerek bu sıfatlardan olumluluk - olumsuzluk bildiren soyut adlar türetir: çataķlik, räzillik, şäkkaklik, rasgoylik, aķsaķlik, avsärlik, avarälik, şäytanlik, äblählik, äĥmaķlik, nadanlik, tutķunlik, änķavlik, ämanlik, esänlik, saġlik, sälamätlik, asudälik, uyuşķaķlik, cäsurlik, çäķķanlik, çevärlik, öcärlik, öçlik, oġrilik, ogäylik, ilġarlik, inaķlik, inciķlik, erkälik, ezmälik, egälik, pärişanlik, pismıķlik, tartinçaķlik, telbälik, ĥäriślik, ḫamlik, ḫatalik, ḫuşlik, ḫudbinlik, daġallik, rastlik, räsvalik, riyakarlik, ziräklik, saddälik, tänbällik, şärmändälik, şoḫlik, ẓalimlik, ‛aķılik, ġırramlik, ķatillik, ķaşşaķlik, ķuvnaķlik, ķopallik, ķorķaķlik, keksälik, yalgızlik, yavuzlik.

13. Olumsuzluk bildiren -siz, -maz ekleriyle yapılan adlardan ve sıfatlardan yine olumsuzluk bildiren soyut adlar türetir: aḫlaķsizlik, ädäbsizlik, ‛aķılsizlik, iŧaä‛tsizlik, intiẓamsizlik, inśafsizlik, uyķusizlik, işançsizlik, imansizlik, erksizlik, bilimsizlik, egäsizlik, işsizlik, tinçsizlik, teñsizlik, çaräsizlik, ĥurmätsizlik, şäfaķatsizlik, ĥaķsizlik,

śäbirsizlik sävadsizlik, ‛ädalätsizlik, ķansizlik, ķonimsizlik, yüräksizlik, yüzsizlik, özgärmäslik, ötmäslik, bilmäslik, işyaķmäslik, çärçämäslik, ķorķmäslik.

14. Sayılara gelerek bir arada olmayı gruplamayı gösteren adlar türetir: birlik, bişlik, onlik, yüzlik, miñlik, beş yüzlik, on miñlik.

15. +ilk eki bazı adlardan ve kim soru zamirinden çeşitli nesne adlarını bildiren somut adlar da yapmaktadır: ifŧarlik, uruġlik, ösimlik, ölimlik, içkilik, içimlik, därslik, sällälik, sözlik, sirġalik, korpälik, kimlik, kiyimlik, koyläklik, yegulik, säĥärlik, tuşlik .

16. Zamirlerden soyut adlar yapar: mänmänlik, özlik.

+lik ekinin +liķ biçimine sadece "barlıķ, aķlıķ, äyrilıķ, atlıķ, başlıķ, boşlıķ" gibi birkaç kelimede rastlanmaktadır. Eskiden kelime yapımında çok işlek olan +lik eki, Özbek Türkçesinde işlevini +lik biçimine bırakmıştır.