II Abdülhamit’in Yaveri Müşir Nusret Paşa’nın Masonlar Hakkındak

Masonların Osmanlı Devleti’ndeki faaliyetlerinin yakından takip edildiği onların amaçları, hangi devletlerle ne tür ilişkiler kurdukları ve kim olduklarına dair ayrıntılı raporlar hazırlandığı anlaşılmaktadır. Fakat hazırlanan bu raporlardan yalnızca 15 Ağustos 94/ 31 Ağustos 1878 tarihli Nusret Paşa tarafından hazırlanan ve padişaha sunulan rapor elimizde mevcuttur. İsmail Hakkı Uzunçarşılı bu mezkur için “Mithat Paşa ve arkadaşları aleyhinde Abdülhamit’e verdiği jurnallarla hükümdarı tahrik eden ve korkunç hafiyelerin başında gelen Çerkes Nusret Paşa” ifadesini kullanmaktadır150_.

Raporda Osmanlı üst düzey Masonların kim oldukları ve özellikleri dışında kimlere hizmet ettikleri, amaçları ve onlara karşı alınması gereken tedbirler de yer almaktadır. Mithat Paşa ile hareket eden kişiler hakkında verilen bilgiler oldukça dikkat çekicidir. Raporda aşağıda isimleri belirtilen kişilerin ileri gelen Masonlar olduğuna dair verilen bilgiye bakılırsa ikinci ve üçüncü derecedeki Masonlar hakkında da bu tür raporların tutulduğu anlaşılmaktadır. Listede sadrazamlar, nazırlar, valiler, şura-yı devlet azaları ve sefirler gibi pek çok görevli yer almaktadır. Raporda bahsedilen kişilerin Mithat Paşa’nın yetiştirmeleri ve taraftarları olduğu belirtilirken tamamının devletin aleyhinde çalıştıkları ifade edilmiştir. Bunlarla ilgili acilen önlemlerin alınması, bunların dinine ve devletine sadık insanlar olmadıkları, dinine ve devletine sadık olmayanlardan ise hayırlı bir işin hasıl olmayacağı uzun uzadıya anlatılmıştır (Ek 1).

149 _{Koloğlu, Abdülhamit ve Masonlar, s. 67.; Atabek, “1880 – 1890 Yılları Arasında İstanbul’da Dışa}

Dönük Masonik Faaliyetler”, s. 4 – 8.

150 _{İsmail Hakkı Uzunçarşılı,“Ali Suavi ve Çırağan Sarayı Vak’ası”, Belleten, Cilt VIII, S. 29,}

Raporda Mithat Paşa ve avanesinin 20 seneden beri hanedan ve İslam aleyhinde faaliyette bulundukları, bundan dolayı Mason olmak suretiyle Avrupa lehine çalıştıkları, Payitaht-ı İslam’da onları durdurabilecek hiçbir sahib-i ilim ve cemiyetin zuhur etmediği, etmiş olsalar bile makam-ı saltanata kadir olamadıkları ve bu yüzden de başarılı olamadıkları vurgulanmıştır. Çok güçlü duruma gelen Masonların hanedan mensuplarına kadar ulaştıkları hatta Murat Han’ı etkilemek suretiyle Mason teşkilatına dâhil ettikleri ifade edilmiştir. Fakat Mason Cemiyetinin Avrupa’da zuhur ve teşekkülünün sebebinin hanedan yönetimi ile din ve diyaneti kaldırmak olduğu raporda yer alan başka bir husustur.

Özellikle Mithat Paşa’nın oynadığı role dikkat çekilen raporda onun Osmanlı ülkesini ve Hindistan’ı ele geçirmek isteyen İngilizlerin yanında olduğu vurgulamaktadır. Bu yüzden Mithat Paşa, Osmanlı Devleti’ni savaşa sokmayı başarmıştır. Rusya da İngiliz politikasına uygun olarak Balkanlarda faaliyet göstermiş ve Rus gemileri Boğazlardan geçerek İstanbul’a kadar gelmiştir. İngiltere, Akdeniz’de üstünlük mücadelesine girerek Hindistan’daki sömürgeciliğini sürdürebilmek için 60 seneden beri İskenderun ve Halep yoluyla Basra’ya kadar Arap yarımadasını ve Irakiye’nin her köşesini araştırmaktadır. Dahası bölgeye inşa edilecek demir yolu ağı ile bölgenin tamamen İngiliz hakimiyetine girmesi amaçlanmaktadır. Bu yüzden layihalar ve haritalar takdim kılınarak daima bunun istihsali çaresi aranmakta ve Osmanlı’nın bölgede güçlenmesinin önlenmesi amacıyla devamlı suretle Rumeli eyaletlerinde ihtilal çıkarılmakta, Rusya ve Avusturya ile aynı doğrultuda çalışılmaktadır. Hatta Hersek vakasıyla Girit ihtilalinin asıl sebebi İngilizlerin bu politikasına hizmet etmektir. Devleti Aliyeleri öyle bir hale getirilmişti ki Rusya kapının önünde ve İngiltere donanması İstanbul sahilinde bulunmaktadır. Bu yüzden Anadolu, Arabistan ve Irak’ta Osmanlı Devleti’nin muktedir olması söz konusu bile değildir.

Bu durum İngiltere’nin yetiştirmiş olduğu zevatın yani Mithat Paşa ve isimleri aşağıda verilecek olan kişilerin eseridir. Uzun zamandan beri devletin içinde yer alan ve dinsizlikleri ile bilinen bu kişiler İngiliz Mason locaları tarafından desteklenmiştir. Bunların diğer amaçları arasında padişahın köşesine çekilerek Hint hükümdarlarına yapıldığı gibi yıllık bir maaş ödemek, çoğunluğu Ermeni olan Anadolu Hıristiyanlarının hallerini ıslah bahanesiyle bölgeye yerleşmektir. Bu yüzden zaman müsait ve fırsat elde iken bu Mason kumpanyasını dağıtıp yerlerine sadık ve İslami anlayışı yüksek kişilerin

ikame edilmesi geleceğin emniyet altına alınması için şarttır. Hatta bütün bunların hemen ve derhal yapılması gerekmekte olup bu durum farz-ı ayn hükmündedir. Esasen bu durumdan kurtulmak kolay olup yapılacak olan asıl iş hala padişah hazretlerine bağlı olan halkın desteğini alarak şeriat-ı Muhammediye’ye bağlı olmaktır. Ayrıca Müslüman olduğunu söyleyip de İslamiyet’ten hariç bulunanların ve Mason olanların asla istihdam olunmamasından başka mülkün dâhilinde bile ikametlerine ruhsat verilmemesi, Hıristiyanlardan dahi dinine riayet etmeyenlerin devlet işlerinde kullanılmaması alınması gereken tedbirler arasındadır. Halkın bu gibi dinsizlere itaat etmelerinin asıl sebebi halkın padişaha bağlılıklarından ve sadakatlerindendir.

Raporda isimleri geçen ve haklarında bilgi verilen Masonlar şunlardır:

Dönemin sadrazamı Safvet Paşa: İslam ve Osmanlı karşıtı olduğu, devletin İslam anlayışı ve Osmanlı hanedanı ile devam etmeyeceği kanaatinde olduğu bildirilmektedir. Dahası onun böyle düşünen Masonların başını çektiği ve Mason hamisi olduğu da belirtilmiştir.

Eski sadrazamlardan Edhem Paşa: Onunla ilgili malumat Safvet Paşa’nınki kadar geniş olmayıp onun Mithat Paşa’ya bağlı olduğu ve dinle ilgisinin bulunmadığı ifade edilmiştir.

Mısırlı Halim Paşa: Mason locası reislerindendir.

Ahmet Vefik Paşa: Paşanın ileri gelen Masonlar arasında olduğu, İslam topraklarını İngiltere’ye teslim etme taraflısı olduğu vurgulanmaktadır. O da Mithat Paşa’nın adamları arasındadır.

Rüşdü Paşa: Mithat Paşa taraftarlarının hamisidir.

Sadık Paşa: Masonri şirketinden olmasıyla bittabi Mithat Paşa ile aynı fikirdedir. Damat Mahmud Paşa: Mısırlı Halim Paşa’ya yakın olan bu kişi sonradan Redif Paşa ile de yakın ilişki kurmuştur. Mithat Paşa taraftarıdır.

Şura-yı Devlet Reisi Ali Paşa: Mithat Paşa’nın yetiştirmesi ve dinsiz bir Masondur.

Mithat Paşa: Muhtemelen Mithat Paşa’nın adaşı olan bu kişi ile ilgili açıklama yapılmamış olup sadece isminin bile mürdet (dinden dönen) olduğunu gösterdiği belirtilmiştir.

Bursa Valisi Said Paşa: İslamiyet’ten dönmüş ve Mason olmuştur. Mithat Paşa taraftarıdır.

Adana Valisi Ziya Paşa: Saltanatın imhası yönünde çalışmaktadır. Mithat Paşa’nın taraftarı ve oldukça tehlikeli biridir.

Halep Valisi Kamil Paşa: Kıbrıs Kıptilerinden olan paşa Mısır’ın istilasından sonra Mısır’a giderek pek çok dil öğrenmiştir. Dinsizliğinin yanında Mısırlı Kamil Paşa ve Mithat Paşa taraftarı ve İngilizlerin hizmetkarıdır.

Selanik Valisi Rıfat Paşa: Mithat Paşa’nın yetiştirmesi ve hizmetkarıdır. Kosova Valisi Latif Paşa: Mithat Paşa’nın hass-ı bendelerindendir. Adliye Nazırı Esbak Asım Paşa: Masonlar takımındadır.

Hariciye Müsteşarı Save Paşa: Mithat Paşa taraftarıdır.

Petersburg Sefiri Şakir Paşa: Mithat Paşa’nın uşağı makamında yetiştirmiş olup Diyanet-i İslamiyye’yi inkâr edenlerdendir.

Yanya Valisi Ahmet Rasim Paşa: Dinsizlikte yekta ve Mithat Paşa taraftarıdır. Süleyman Paşa: Mithat Paşa’nın hass-ı bendesi ve saltanat-ı seniyyenin düşmanıdır. Sultan Murat’ın tahttan indirildiği gece söylediği kötü sözler ve sultana karşı aşağılayıcı konuşmalar canlılığını korumaktadır.

Redif Paşa: Dinsizliği ve saltanat-ı Osmaniye aleyhtarlığı bilinmektedir. Ahmet Eyüp Paşa: Masondur.

Trablus Valisi Sabri Paşa: Mithat ve Sadık Paşaların has taraftarıdır.

Bağdat Valisi Kadri Paşa: Mithat Paşa taraftarı bir Masondur. Ayrıca İngiliz casusu ve hizmetkârıdır.

Girit Valisi Kostal Adosidi Paşa: Avni ve Mithat Paşa taraftarı bir Hristiyandır. Kani Paşa: Masondur.

Trabzon Valisi Yusuf Paşa: Dinsiz olup Redif ve Avni Paşaların taraftarıdır. Diyarbakır Valisi Abdurrahman Paşa: Aslen Kütahyalı olan paşayı Mithat Paşa yetiştirmiştir. Mithat Paşa onu Anadolu’daki işlerinde kullanmayı düşünmektedir.

Kara Todori Aleksandır Paşa: İhanetinin tarifi olmayan bu kişi devletin imhası için çalışanların başında yer almaktadır.

Şeyhülislam Esbak Hayrullah Efendi: Mithat Paşa taraftarıdır. Eşref Paşa: Avni ve Mithat Paşa’nın adamıdır ve Masondur.

Abdi Paşa: Avni ve Redif Paşalar hanedan-ı Osmaniyye hakkında ne düşüyor ise aynısını düşünmektedir.

Maarif Nazırı Münif Efendi: Masondur ve Mithat Paşa taraftarıdır. Ticaret Nazırı Ohannis Efendi: Mithat Paşa’nın hass-ı bendelerindendir. Nafia Müsteşarı Odyan Efendi: Mithat Paşa’nın taraftarıdır.

Şura-yı Devlet Azasından Kamil Paşa: Mithat Paşa’nın taraftarıdır. Şehremini Emin Paşa: Mithat Paşa’nın yetiştirmesi ve hass-ı bendesidir. Kemal Bey: Mason ve Mithat Paşa’nın en ziyade taraflısıdır.

İngiliz Ali Bey: Mason şirketine dahil olarak o yola hizmet edenlerdendir. Teşrifat-ı Hariciye Kamil Bey: Eski Masonlardandır.

Şura-yı Devlet Azasından Sahib Bey: Mithat Paşa taraftarı ve Masondur. Mevaliden Ramiz Efendi: Mithat Paşa’nın yetiştirdiklerindendir.

Baş Katib-i Sabık Lebib Efendi: Mason şirketine dahildir. İkinci Katip Sabık Süleyman Bey: Masondur.

Üçüncü Katip Nuri Bey: Saltanat aleyhtarı olup Ziya Paşa ve Kemal Bey refikasındandır. Mithat Paşa’nın başlıca taraftarıdır.

Şura-yı Devlet Azasından Edip Efendi: Hassaten Mithat Paşa’nın yetiştirmesi ve taraftarıdır.

Şura-yı Devlet Azasından Mithat Bey: Mason şirketindendir.

Şura-yı Devlet Azasından Yanko Efendi: Mithat Paşa’nın bendesi ve neşriyat memurudur.

Şura-yı Devlet Azasından Tırnavalı Fazlı Bey: Mithat Paşa’nın bendesi ve neşriyat memurudur.

Şura-yı Devlet Azasından Mahmud Bey: Mithat Paşa’nın yetiştirmesidir. Berlin Sefiri Sadullah Bey: Dinsiz olup Vefik ve Mithat Paşa taraftarıdır.

Viyana’da Sefir Esad Efendi: Sadık Paşa ile Hayri Paşa’nın adamı olup Mithat Paşa’nın taraftarlarındandır.

Namıkpaşazade Cemil Paşa: Mason ve Mithat Paşa’nın taraftarıdır. Beyrut Mutasarrıfı Raif Efendi: Mithat Paşa’nın uşağı takımındandır.

Harput Mutasarrıfı Tosun Paşa: Mithat Paşa’nın akıl kethüdası meşhur kavas Tosun ağadır.

Maliyede Süleyman Sudi Efendi: Masonlukla şöhret kazanmıştır, dinsizlerdendir.

İstinaf Reisi Vasif Efendi: Masonri şirketindendir. Ferid Paşazade İzzettin Bey: Masonri şirketindendir.

Ferik Fazlı Paşa: Redif ve Avni Paşa takımından ve Masonri şirketindendir. Ferik Selami Paşa: Avni Paşa’nın yetiştirdiği ve Mithat Paşa taraftarlarındandır. Ferik Necip Paşa: Diyanetten habersiz olup hal’ gecesi Avni Paşa istihdam etmiştir.

Travnik Mutasarrıfı Abdullah Efendi: Mithat Paşa’nın uşaklarındandır.

Bosna Vilayeti Müsteşarı Kotsan Paşa: Mithat Paşa’nın fikirlerini yayanlardandır.

Adliye Nazırı Server Paşa: Masondur.

Kastamonu Mutasarrıfı Tevfik Paşa: Mason ve Vefik Paşa’nın hass-ı bendelerindendir.

Suriye Vilayeti Cevdet Paşa: Mason ve Fuad Paşa taraftarıdır.

Bahriye Ferikanından Arif Paşa: Hüseyin Avni avanesinden ve Mithat Paşa takımındandır.

Aksaraylı Mehmet Paşa: Masonri şirketindendir ve Murat Han taraftarıdır. Bahriye Ferikanından Salih Paşa: Halis bir Masondur.

Bahriye Reisi Mimar Ahmet Paşa: Masonlar şirketinden ve Mithat Paşa ve İngiliz taraftarıdır.

İlmiye Azasından Menfi Mahmud Paşa: Hüseyin Avni ve Mithat Paşa avanesindendir.

Fuad Paşa: Merhum Fuad Paşa ile Mithat Paşa taraftarı olan paşanın askerliği dahi şarlatanlığından ibarettir. Bununla beraber aslı Çerkes olmakla iyilik gördüğüne canını vermekten çekinmez. Terbiyesine dikkat ettirilir ise adam olur zan olunur.

Mehmet Ali Paşa: Bu adam zaten Müslüman olmayıp ecnebilere hoş görünmek için Devlet-i Aliyye’nin elinden geleni yapmaktadır. Mason ve Mithat Paşa efkârındandır. Avrupa her ne gösterse ona tabidir, ham ve korkaktır.

Ahmet Muhtar Paşa: Bursalı olmak münasebetiyle Hüseyin Avni ve Redif Paşa avanesindendir.

Ağah Efendi: Şakir Paşa’nın karındaşı olup Kemal Bey, Ziya Paşa ve Nuri Bey’e yakındır. Mason ve Mithat Paşa’nın has taraftarlarındandır.

Ahmet Mithat Efendi: Mithat Paşa’nın yetiştirmesi ve taraftarıdır151_.