Türk toplumundaki kalp hastalığı ve bundan kaynaklanan ölümleri incelemek için nüfu-sun yapısını bilmek gerekir.
Nüfus 2010 yılı 2023 yılı Nüfus Artışı N.Artışı %
Toplam 72.698 82.293 9.732 13,2
20 yaş üstü 47.550 57.626 10.076 21,1
40 yaş üstü 23.476 32.800 9.324 39,7
Tablo 5. Nüfusun yaş profili ve zamanla değişimi
2023 yılı için beklenti:
Kalp hastalarının sayısını önümüzdeki 10 yılda belirleyecek başlıca üç etken olarak nü-fus artışı, ortalama yaşam süresinin artışı ve bireylerde koroner kalp hastalığına yatkınlığın artması sayılabilir. 2023 yılındaki tahmini nüfus artışımız % 13.2 olarak tahmin edilmektedir.
Ancak 2023 yılında koroner kalp hastalığı için risk grubu olarak kabul edilen 40 yaş ve üstü artış oranın ise yaşlanan nüfusumuz nedeniyle % 39,7 olacağı tahmin edilmektedir.
Bu dinamiklere göre, kalp-damar hastalarının sayısının yılda % 7’nin üzerinde artacağı ön-görülebilir. 2013, 2018 ve 2023 yıllarında ülkemizdeki illerde ayrı ayrı nüfus projeksiyonları göz önüne alındığında toplam nüfus büyüklüğünün 2023 yılına kadar azalan bir artış hızıyla artacağı ve 81–83 milyon arasındaki değerlere ulaşması öngörülmektedir.
2023 yılındaki nüfusa dayalı ihtiyacımız belirlenir iken 20 yaş üsttü yaşlı nüfusumuzun artışı da göz önüne alınarak Ankara, İstanbul, İzmir ve Adana için 250 bin nüfusa bir, diğer illerde ise 400 bin nüfusa bir klinik düşecek şekilde planlandı. ( 500 bin nüfusa da 500 vaka : 2010 yılı, 2023 de 20 yaş üstü nüfus % 21 artıyor. 2023 yılında 500 bin nüfusta [ 5 x 21:
105] 605 vaka çıkması beklenir. Bir kliniğin yıllık 500 vaka yapması beklenir ise 415 bin nüfusa bir klinik düşer.) Buna göre 2023 yılında 244 kliniğe ihtiyacımız olacaktır.
Kalp Cerrahisi Kliniğinin tanımı:
1. Sağlık Bakanlığı hastanelerinde en az 6, özel hastanelerde ise en az 3 kalp damar cerrahisi uzman tabibi,
2. 4 + 1 (izole ) olmak üzere 5 yataklı yoğun bakım (3. Basamak) ve 10 yataklı servis, 3. Ameliyat sayısı; % 100 verimlilikle çalışır ise 450-500 vaka/yıl, % 70 verimlik ile 300-350 vaka/yıl, % 50 verimlilik ile 250 vaka/yıl’dır.
Kardiyoloji için total anjiyografi sayısının % 100 kapasite ile çalışan anjiyografi ünitesinin 4-5 bin arası anjiyografi yapması gerekmektedir. Yeni açılacak kalp cerrahisi merkezinin
B. Yeni Açılacak Kalp Cerrahisi Merkezinin Kriterleri
yıllık % 100 verimlilik ile çalışan bir merkezde yılda 450-500 veya günde ortalama 2 ame-liyat sayısı, Kardiyoloji için total anjiyografi sayısının %100 kapasite ile çalışan anjiyografi ünitesinin 4-5 bin arası anjiyografi yapması gerekmektedir. Ancak yeni bir klinik açılabilme-si için başlangıç kriteri olarak % 20 verimlilik baz alındığında yıllık 100 açık kalp cerrahiaçılabilme-si, 800-1000 adet de koroner anjiyografi yapması gerekmektedir. 2 yıl üst üstte bu en az verimlilik ile çalışan klinik başka bir kliniğe afiliye edilir veya hizmet durdurulmasına gidilme-si konusunda da temel değerlendirme kriteri olarak ele alınmalıdır. Yeni açılan klinik 5 yıl sonraki değerlendirmede yıllık ortalama % 5-6 verimlilik artışı ile % 50 verimliliğe ulaşması beklenmektedir. Bu verimliliğe ulaşmadığı takdirde, Sağlık Bakanlığı tarafından görevlendi-rilen bir kurul tarafından nedenlerini yerinde incelenip bu kurulun kararı doğrultusunda yeni bir kliniğin açılıp açılmamasına karar verilecektir.
Bir sağlık bölgesinde öncelikle bölgedeki merkezi ilde ihtiyaç duyulan klinik sayısına ulaşılması hedeflenecektir. Hedeflenen sayıya ulaşır iken o ilde yeni bir merkez açılacak ise ildeki tüm merkezlerin % 50 verimliliğe ulaşması gerekmektedir. % 40-50 verimlilikte çalışan bölgelerde yeni merkez açılışında % 50 verimlilik dışında kardiyolojinin yaptığı in-vaziv girişimlerin oranı ve bölgenin merkez başına düşen nüfusu oranı da dikkate alınarak yeni merkezin açılması değerlendirilecektir. 5 yıl için % 50 verimliliğe ulaşmayan klinikler Sağlık Bakanlığı tarafından görevlendirilen bir kurul tarafından nedenlerini yerinde incele-necek ve bu kurulun kararı doğrultusunda yeni bir kliniğin açılması kararı verilecektir. Aynı merkezde ikinci bir klinik açılacak ise o merkezin en az % 100 verimliliğe ulaşmış olması ve yeterli fiziki ve alt yapıya ( klinik başına 1 ameliyathane, yeterli YB ve servis yatağı) sahip olması gerekmektedir. Merkezi ile 1 saatten daha yakın iller için, merkezi ilde hedeflenen sayıya ulaşıldıktan sonra ve tüm bu kliniklerden % 50 verimliliğe ulaşımı tamamlandıktan sonra bu ilde ilk basamaktaki kriterler uygulanarak KVC merkezi açılabilir. Şu andaki klinik sayımız 262, 2023 hedefinde ihtiyaç duyulan klinik sayısı ve 5 yıllık planlama dahilinde illere dağılımları Tablo 6, 7, 8, 9’da özetlendi. Ancak önce mevcut tüm kliniklerin nitelikleri ve verimlilikleri yeni oluşturulan kriterler doğrultusunda düzenlemeler yapıldıktan sonra bu planlama dâhilindeki yeni merkezlerin açılmasına izin verilecektir.
Ayrıca yeni merkezlerin planlanmasında akut kalp krizi geçiren bir hastanın yönetimi de göz önüne alındı. Buna göre de; Kalp hastalıklarına bağlı ölümleri en az indirmek için, öncelikle akut kalp krizlerinin (AKK) doğru ve istenilen en kısa süredeki hedeflerde yönet-mek (tanı ve tedavi), daha sonra bu hizmeti verecek yüksek verimlilikli klinikleri oluşturmak hedeflenmektedir.
1. Akut kalp krizi geçiren hastanın, özellikle ilgili tabibe ulaşma süresini kısaltarak tanın konması ve tedavinin başlaması ile hastalığın en kararsız ve tehlikeli dönemi olan hastane öncesi mortaliteyi en aza indirmektir. Bunun için sunulan sağlık hizmetine bilimsel verilerin gerektirdiği zamanda ulaşılabilirliğini sağlamak;
• Hedef: Kalp krizi geçiren hastaya en erken dönemde tanı koymak ve 90 dakika içinde kardiyolog veya dahiliye uzmanı ile buluşturmak; Bunun için tüm 112 ambulanslarına 12
Kalp ve Damar Hastalıkları 3. Bölüm
derivasyonlu EKG cihazı sağlamak. Çekilen EKG i ambulans tabip ve sağlık görevlisi tara-fından en doğru şekilde yorumlaması için Türk Kardiyoloji Derneği ile ortak eğitim seminer programları düzenlenecektir. Ayrıca tüm ülkedeki il ve ilçelerde kardiyoloji veya dâhiliye uzman tabibin bulunup bulunmadığı tespit edildi.
• Tedavideki hedef: Bunun için ülkemizde hizmet veren anjiyografi merkezleri tespit edildi. Tüm il ve ilçelerin kendisine en yakın anjiyografi merkezine olan uzaklıkları tek tek hesaplandı. Eğer hastaya 1,5-2 saat mesafelik uzaklıkta PCI merkezi mevcut ise hastaya primer anjioplasti, daha uzak mesafeler için ise hastaya en az 30, en fazla 90 dakika içinde fibrinolitik tedavi uygulayıp daha sonra PCI merkezine gönderilmesi amaçlandı [Hizmette ulaşılabilirlik]. Nüfusu 500 binin üzerinde olup PCI merkezine 3 saatin üzerinde uzaklıkta olan yerleşim yerlerine anjiyografi (+KVC) merkezi açılması kararı alındı. Öncelikli olarak kardiyolog tarafından fibrinolitik tedavi verilmesi amaçlandı. Ancak kardiyoloji uzmanın ol-madığı yerleşim yerinde bu görevi dahiliye uzmanı da verebilecektir. 50 bin nüfusun üze-rinde olan yerleşim yerlerine kardiyoloji uzmanı görevlendirildi.
2. Nüfusa göre bu hizmeti verecek yüksek verimlilikli klinikleri oluşturmaktır. Ankara, İstanbul, İzmir, Adana illeri ülkemizde cazibe merkezleri olması nedeniyle bu iller için 350 bin, diğer iller için ise 500 bin nüfusa bir merkez [Verimlilik esası] planlandı. Tüm bu verilerin ışığında yapılan planlama sonucunda ülkemizin 2010, 2018, 2023 yıllarına ait PCI ve non PCI haritası oluşturuldu.
Bunun için hizmet verecek merkezin özellikleri;
• SB hastanesinde en az 6, özel hastanede en az 3 kardiyoloji uzmanının, anjiyografi için teknisyen ve hemşirenin çalıştığı koroner anjiyografi kliniği,
• SB hastanesinde en az 6, özel hastanede en az 3 kalp cerrahisi uzmanın çalıştığı, 3.Basamak hizmet veren 4 + 1 yataklı yoğun bakımdan oluşan kalp cerrahisi kliniğinin standartlarını sağlamak,
• Hastaya tedavide ise bu iki kliniğin birlikte oluşturduğu konseyin kararı doğrultusunda hareket eden kalp merkezlerini (Heart Team) kurmaktır.