Günümüzde KKTC’de yerel yönetimlerin temelleri anayasaya dayanmaktadır (KKTC Mahkemeleri, 2013a). KKTC Anayasasının 119. maddesine göre yerel yönetimler; bölge, belediye veya köy ve mahalle halkının yerel ortak gereksin-melerini karşılamak üzere kuruluş ilkeleri yasa ile belirtilen ve karar organları seçimle oluşturulan kamu tüzel kişileridir. Yerel yönetimlerin kuruluş ve
görevle-ri ile yetkilegörevle-ri ise yegörevle-rinden yönetim ilkesine uygun olarak yasa ile düzenlenmek-tedir. Ayrıca Anayasanın 68. maddesine göre yerel yönetimlerin organlarının se-çimleri; serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm ilkelerine uygun olarak gerçekleştirilmektedir.
KKTC’de Anayasanın dışında yerel yönetimleri ilgilendiren üç önemli yasa bulunmaktadır. Bunlardan birincisi “Belediyeler Yasası” olarak adlandırılan 51/1995 sayılı yasadır (KKTC Mahkemeleri, 2013b). Bu yasa ile belediyelerin görevleri, yetkileri, hak ve ayrıcalıkları, belediyelerin organları ve yetkileri, be-lediye kolluğu, mali kurallar, bütçe ve saymanlık işleri ile suç ve cezalar gibi konular düzenlenmiştir. İkinci yasa, 65/2007 sayılı Belediye Personel Yasasıdır (KKTC Mahkemeleri, 2013c). Bu yasa ile belediye personelinin hizmet koşulla-rı, nitelikleri, atama ve yetiştirilmeleri, ilerleme ve yükselmeleri, ödev, hak ve yükümlülükleri, disiplin işlemleri ve diğer özlük işleri belediye örgütlenmesi dü-zenlenmektedir. Üçüncü yasa ise, belediyeler arasındaki ilişkileri, işbirliğini ve eşgüdümü etkin bir kurumsal yapıya kavuşturmak üzere tüm belediyelerin doğal üye olacağı, kamu tüzel kişiliğini haiz bir birlik oluşturmak amacıyla çıkartı-lan 39/2003 sayılı Kıbrıs Türk Belediyeler Birliği yasasıdır (KKTC Mahkemeleri, 2013d).
B. Belediyelerin Kurulması, Kaldırılması ve Birleştirilmesi
KKTC’de 51/1995 sayılı Belediyeler Yasasının 6. maddesine göre nüfusu 5001 ve üzeri olan yerleşim yerlerinde belediye oluşturulması zorunludur. Bir veya birkaç köyden oluşan bir yerleşim biriminde Belediye kurulabilmesi için ise nüfusun, son genel nüfus sayımına göre, 2000’den fazla olması ve yeni belde merkezinin diğer belde merkezlerine en az 5000 metre uzaklıkta olması zorun-luluğu bulunmaktadır.Yasanın 7. maddesine göre bir veya birden fazla yerleşim birim veya birim-lerinde belediye kurulabilmesi için, oturan ve seçme yeterliliğine sahip bulunan kişilerin 1/3’nün yapacakları yazılı ve imzalı müracaatları üzerine Kaymakam, kendi görüşü ile birlikte konuyu İçişleriyle görevli Bakana aktarmaktadır. Bakan ise, belediye kurulması istenen yerleşim birimi veya birimlerinin nüfusu, uzak-lığı, coğrai durumu, ekonomik ve sosyal potansiyeli, halkının ekonomik gücü, gelişme düzeyi ve gelir kaynakları, tarihi, turizm ve benzer özellikleri ve bele-diye hizmetlerinin gereği gibi görülüp götürülemeyeceği konularında gerekli in-celemeleri yaptıktan sonra konuyu Bakanlar Kuruluna götürmektedir. Bakanlar Kurulu, uygun görmesi halinde Resmi Gazete’de yayımlayacağı bir kararla, o
yerleşim birimi veya birimlerinde oturan kişilerin Belediye oluşturmayı isteyip istemediklerinin bir referandum ile saptanmasına karar vermektedir.
Yapılan referandum sonunda seçmenler, Belediye olmayı reddetmeleri ha-linde, bir süre sonra referandumun yenilenmesi Bakanlar Kurulundan istenebilir. Bu durumda Bakanlar Kurulu, makul bir zaman süresi içinde yeniden referan-dum yapılmasına karar vermektedir. Ancak Bakanlar Kurulu, yapılan bir refe-randumun üzerinden dört yıl geçmeden yeni bir referandum yapılmasına karar veremez. Referandum sonunda, seçmenlerin Belediye olmaya karar vermeleri halinde ise Bakanlar Kurulu, Resmi Gazete’de yayımlayacağı bir kararla, söz konusu köy ve köyleri belirlenecek bir isim altında belediye olarak ilân etmekte ve gereği için konuyu Bakanlığa bildirmektedir. Yasanın 8. maddesine göre ise, yeni bir belediyenin oluşması için bu Yasanın öngördüğü işlemler tamamlandık-tan sonra Bakanlık, durumu Yüksek Seçim Kuruluna bildirmektedir. Bu bildirim üzerine Yüksek Seçim Kurulu, seçimin başlangıç günü ile oy verme gününü sap-tamakta ve Seçim ve Halkoylaması Yasası kurallarına uygun olarak seçim yapıl-maktadır. Seçilen Belediye Meclisi ilk toplantısını seçim tarihinden başlayarak en geç on gün içinde Kaymakamın çağrısı ile yapmakta ve derhal göreve baş-lamaktadır. Belediye Başkanı ile Meclisin göreve başladığı gün, yeni Belediye tüzel kişilik kazanmaktadır.
Belediyeler Kanununun 10. maddesi belediyelerin kaldırılması, 11. madde-si ise belediyelerin birleştirilmemadde-si konularını düzenlemektedir. Buna göre yasa-nın 6. ve 7. maddelerinde belirtilen şartların ortadan kalkması halinde Belediye Meclisinin ve Kaymakamın görüşleri alınarak Bakanlar Kurulu kararının Resmi Gazete’de yayımlanması ile belediyenin kaldırılmasına ilişkin işlemler başlatıl-maktadır. Belediyenin kaldırılması ise, Belediye Meclisinin görev süresinin sona ermesine bırakılmaktadır. Bu şekilde tüzel kişiliğini kaybeden Belediyelerin hak ve borçları, Bakanlar Kurulu kararı ile Maliye işleriyle görevli bakanlığa, taşınır ve taşınmaz malları ise İçişleriyle görevli Bakanlığa devredilmektedir. Tüzel kişi-liği sona eren Belediyelerin personeli, tüm mali yükümlüklerin merkezi yönetim tarafından karşılanması koşuluyla, Bakanlıkça, boş kadro olup olmadığına bakıl-maksızın, ulaşım olanakları dikkate alınarak diğer belediyelerde görevlendiril-mektedirler. Ayrıca, kaldırılan Belediyelerin kadrolarından emekliye ayrılanların emekli maaşları ile emeklilik ikramiyelerinin getireceği mali yükümlük de, mer-kezi yönetim tarafından karşılanmaktadır.
Kanuna göre birbirine sınırı bulunan iki veya daha çok belediyenin birleşti-rilmesi ile belediye hizmetlerinin daha iyi bir şekilde verileceğinin ilgili belediye
meclisleri tarafından kararlaştırılması durumunda içişleriyle görevli bakan, bu belediyelerin birleştirilmesini Bakanlar Kuruluna önerebilmektedir. Bakanlar Ku-rulu, öneriyi uygun görmesi halinde, Resmi Gazete’de yayımlayacağı bir kararla önerilen belediyeleri tek belediye olarak birleştirebilmektedir. Ayrıca bu kararda belediyenin ismi ve birleşmenin hangi tarihten başlayarak geçerli olacağı da belirlenmektedir. Birleştirilen belediyelerden son nüfus sayımına göre nüfusu en çok olan belediyenin başkanı, birleştirilerek oluşturulan yeni belediyenin dö-nem sonuna kadar başkanı olmaktadır. İkinci en fazla nüfusa sahip belediyenin başkanı ise belediye asbaşkanı olmaktadır. Diğer Belediye Başkanları ile Bele-diyelerin birleştirilmeden önceki asbaşkan ve meclis üyeleri, yeni oluşturulan belediyenin meclis üyeleri olmaktadırlar. Bu şekilde birleştirilen belediyelerin alacakları, borçları, taşınır ve taşınmaz malları ile personeli yeni oluşturulan belediyeye devredilmektedir.