I.Aşama Maliyet Etkeninin Seçimi

Örnek işletme için maliyetlerin faaliyet merkezlerine aktarılması için kullanılacak maliyet etkeni aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo 6: I. Aşama Maliyet Etkenleri

Maliyetler I. Aşama Maliyet Etkeni Tutar (YTL)

Makine Elektrik Gideri Harcanan elektrik (kw) 5.533,50

Makine Su Kullanım Gideri Kurutma F.M’ne doğrudan

yüklenecektir 340

Akaryakıt (mazot) Gideri Taşıma F.M’ne doğrudan

yüklenecektir 1.200

Yemek Gideri Çalışan sayısı 1.539

Yakıt (tüp) Giderleri Karışım F.M’ne doğrudan

yüklenecektir 520,50

Temizlik Gideri Kullanılan alan (m2_{) 510}

Yardımcı Malzeme Gideri Karışım F.M’ne doğrudan

yüklenecektir 1.250

Aydınlanma Gideri Ampul sayısı 380

Endirekt İşçilik Gideri Taşıma F.M’ne doğrudan

yüklenecektir 300 Amortisman Giderleri

— Araç Amortismanı Taşıma F.M’ne

Doğrudan

250 — Makine Amortismanı

Hammadde işleme ve çekim, poşet kesim F.M’lerine göre

ayrı ayrı yüklenecektir. 875

— Bina Amortismanı Faaliyetlerin kapladıkları

alanlara göre doğrudan

yüklenecektir 500 Pazarlama Giderleri

— Haberleşme Gideri — Büro Gideri — Danışmanlık Gideri — İdari Personel Gideri

Pazarlama F.M’ne Doğrudan Yüklenecektir 500 400 400 530 Toplam 15.028

3.3.3.2.Maliyetlerin Faaliyet Merkezlerine Aktarılması

Uygun maliyet etkenleri açıklandıktan sonra bu maliyet etkenleri yardımıyla maliyetler faaliyet merkezlerine dağıtılacaktır. İlk olarak işletmenin genel üretim giderlerinin faaliyet merkezlerine olan dağıtımının nasıl yapıldığı açıklanacak daha sonra örnek işletme için maliyetlerin faaliyet merkezlerine dağıtım çizelgesine yer verilecektir.

Makine elektrik gideri; İşletmenin, uygulamanın yapıldığı aydaki elektrik giderinin aynı ayda harcadığı elektriğe (kw) bölünerek elektriğin birim maliyeti bulunmuştur. Daha sonra da faaliyet merkezlerindeki makinelerin harcadığı elektriğe göre dağıtım yapılmıştır. Elektrik giderinin makinelere dağıtımında kırma makinesi örneği verilmiştir

Toplam harcanan makine elektrik gideri : 5.533,50 YTL Toplam harcanan elektrik (kw) : 85.131,06 Kırma makinesinin harcadığı elektrik (kw) : 6.450

Kırma makinesinin elektrik gideri = (5.533,50/ 85.131,06) x 6.450 Kırma makinesinin elektrik gideri = 419,25 YTL

Buna göre yukarıdaki yöntem dâhilinde işletmedeki diğer makinelerin harcadığı elektrik ve tutarları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo 7: Makinelerin Harcadığı Elektrik ve Gider Dağıtımı Tablosu

Makine Harcadığı Kws Harcama Tutarı (YTL)

Kırma makinesi 6.450 419,25

Şoklama makinesi 10.200 663,00 Hammadde çekim mak. 19.300 1.254,50 Hammadde İşleme mak. 39.984 2.598,95 Kesme Makineleri 9.197,06 597,80 Toplam 85.131,06 5.533,50

Su gideri; İşletmenin hammadde üretim yeri içerisinde sadece şoklama faaliyetinde kullanılmaktadır. Kırılan naylonlar kurutulmak için şoklama (kurutma) makinesine atılır, mal suyla buharlaşır ve kurutulur. Dolayısıyla su gideri şoklama faaliyetine doğrudan yüklenmiştir.

Akaryakıt (mazot) gideri; işletmenin birinci üretim yerine gelen plastik naylon atıkları ile ikinci üretim yerine gelen hammaddenin taşınması sırasında oluşan giderdir. Dolayısıyla bu gider taşıma faaliyet merkezine doğrudan yüklenmiştir

Yemek Giderleri; Yemek giderleri çalışan kişi sayısına göre faaliyet merkezlerine aktarılmıştır.

Yakıt (tüp) giderleri ve yardımcı malzeme gideri; Bu giderler karışım faaliyetinde hammaddenin tekrar kurutulması için kullanılan tüp giderleri ile kurutma sırasında hammaddeyi sağlamlaştırmak için katılan katkı maddelerini kapsamaktadır. Dolayısıyla bu giderler karışım faaliyet merkezine doğrudan aktarılmıştır.

Temizlik gideri; Temizlik gideri faaliyetlerin kapladıkları alan (m2) dikkate alınarak dağıtım yapılmıştır. Ayırma faaliyetinin gerçekleştiği alana (m2_{) düşen}

temizlik gideri örneği aşağıdaki gösterilmiştir.

Temizlik gideri : 510 YTL

İşletmedeki toplam alan : 1.700 m2 Ayırma faaliyeti kullanım alanı : 500 m2

Ayırma F.M’e düşen temizlik gideri = (510/1.700)x 500 Ayırma F.M’e düşen temizlik gideri = 150 YTL

Aşağıdaki tabloda her faaliyetin kapladığı alan ve temizlik giderinden aldığı tutarlar yer almaktadır.

Tablo 8: Temizlik Giderinin Faaliyet Merkezine Dağıtımı

Faaliyet Merkezi Kapladığı Alan Temizlik Gideri (YTL)

500 m2 ₁₅₀ Ayırma F.M 400 m2 ₁₂₀ Kırma F.M 200 m2 ₆₀ Şoklama F.M 200 m2 ₆₀ Hammadde Çekim F.M 5 m2 _1,5 Karışım F.M 40 m2 ₁₂ Hammadde İşl. F.M 100 m2 ₃₀ Kesim F.M 224 m2 _67,20 Stoklama F.M 31 m2 _9,30 Pazarlama F.M 1.700 m2 Toplam 510

Aydınlanma gideri, Aydınlanma giderleri işletmede kullanılan ampullerin hepsi aynı elektrik gücüne (watt) sahip olduğu için ampul sayısına göre dağıtım yapılmıştır.

Ampul Aydınlanma Gideri =Aydınlanma Gideri/Ampul Sayısı Ampul Başına Düşen Aydınlanma Gideri = 380 YTL/38 adet Ampul Başına Düşen Aydınlanma Gideri = 10YTL/ adet.

Buna göre faaliyetlerin aydınlanma giderlerinden aldığı paylar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo 9: Aydınlanma Giderlerinin Faaliyet Merkezlerine Dağıtımı

Faaliyet Merkezleri Ampul Sayısı Aydınlanma Gideri

Ayırma 5 50 Kırma 5 50 Şoklama 4 40 Hammadde Çekim 4 40 Karışım 2 20 Hammadde İşl 3 30 Kesim 3 30 Stoklama 11 110 Pazarlama 1 10 Toplam 38 380

Endirekt işçilik (şoför) gideri; işletme geri dönüşüm faaliyetinin yanı sıra birçok hurda (kâğıt, demir, v.b.) malzemenin alım ve satımını yapmaktadır. Dolayısıyla buradaki şoförün asıl işi hurda kâğıt alımıyla ilgilidir. Kâğıt için çalıştığı süreler dışında, ambalaj naylon atıklarının birinci üretim yerine ve hammaddenin ise ikinci üretim yerine taşıması için çalışmaktadır. Dolayısıyla şoförün maliyeti poşet üretimi için endirekt işçilik giderini oluşturmaktadır. Şoförün poşette çalıştığı süreler dikkate alınarak endirekt işçilik gideri tespit edilmiş ve taşıma faaliyetine doğrudan yüklenmiştir.

Amortisman giderleri; İşletme sahip olduğu araç, bina ve makineler için ayrılan amortisman tutarları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo 10: Örnek İşletmenin Amortisman Giderleri

Amortismana Tabi Değer Tutar (YTL)

Taşıt Amortismanı 250 Bina Amortismanı

— I. Üretim Yeri Binası : 350

— II. Üretim Yeri Binası : 150 500

Makine Amortismanı —Kırma Mak. Amortismanı —Şoklama Mak. Amortismanı

—Hammadde Çekim Mak. Amortismanı —Hammadde İşleme Mak. Amortismanı —Poşet Kesme Mak. Amortismanı

200 200 250 150 75 Toplam 1.625

Yukarıda açıklanan amortisman giderleri faaliyet merkezlerine dağıtımı ise şöyledir:

Araç için ayrılan amortisman gideri taşıma faaliyetine doğrudan yüklenmiştir. Makineler için ayrılan amortisman gideri her faaliyet merkezlerinde kullanılan makineye göre faaliyet merkezine doğrudan yüklenmiştir. Bina amortisman giderleri ise her faaliyet merkezinin kapladığı alana (m2) göre dağıtımı yapılmıştır.

Haberleşme, büro, danışmanlık ve idari personel gideri; Poşetlerin pazarlama aşamasında gerçekleşen giderler olduğu için faaliyet merkezine doğrudan yüklenilmiştir.

Aşağıdaki tabloda örnek işletme için yukarıda belirtilen maliyetlerin faaliyet merkezlerine dağıtımı gösterilmektedir.

Tablo 11: Maliyetlerin Faaliyet Merkezine Dağıtım Tablosu İşletme

Gid. Taşıma F.M Ayırma F.M Kırma F.M Şoklama F.M Hammadde Çekim F.M Karışım F.M Ham. İşleme F.M

Kesim F.M Stok F.M Paz. F.M Toplam

Makine Elektrik Gid. 419,25 663 1.254,5 2.598,95 597.80 5.533,5 Makine Su Gid. 340 340 Akaryakıt Gid. 1.200 1.200 Yemek Gid. 81 162 162 162 162 81 81 243 324 81 1.539 Temizlik Gid. 150 120 60 60 1.5 12 30 67,20 9.3 510 Yard. Malzeme 1.250 1.250 Aydınlan. Gid. 50 50 40 40 20 30 30 110 10 380 Endirekt İşçilik Gid. 300 300 Yakıt (tüp) Kull. Gid. 520,50 520,50 Mak. Amort. Gid. 200 200 250 150 75 875 Araç Amort. Gid. 250 250 Bina Amort. Gid. 125 100 50 50 2,5 20 50 87 15,5 500 Haber. Gid. 500 500 Büro Gid. 400 400 Danış. Gid. 400 400 İdari Per. Gid 530 530 Toplam 1.831 487 1.051,25 1.515 1.816,5 1.875,5 2.891,95 1.025,8 588,2 1.945,8 15.028

3.3.4. Faaliyet Merkezlerine Dağıtılan Maliyetlerin Üretilen Ürünlere Dağıtımı