Aşama: İzleme testlerinin uygulanması

a. Deneysel işlemler testi b. Akademik başarı testi c. Fen tutum ölçeği

Araştırmanın İç Geçerliliğinin Sağlanması

İç geçerlilik deneklere sağaltım uygulanmadan önce başlama düzeyi verilerinde bir değişiklik olmamasıyla, sağaltım uygulanınca ise öğrencinin performansında gözlenebilen değişiklik olmasıyla kanıtlanır (Gast, 2010). Araştırmanın iç geçerliğini etkileyebilecek dış faktörler, denek yanlılığı, denek yitimi, uygulama güvenirliği gibi olası tehditler araştırma öncesinde planlanarak kontrol altına alınmıştır. Araştırmada dış faktörleri kontrol altına almak için, araştırmanın bağımsız değişkenlerini uygulamadan önce, öğrencilerin devam ettiği okuldaki Fen Bilimleri, özel eğitim ve etüt öğretmenleri ile görüşmeler yapılmış ve bu öğretmenlerden araştırmanın uygulama süreci ve uygulama süreci tamamlandıktan sonra izleme verileri alınıncaya kadar (16.02.2015-15.05.2016 tarihleri arasında toplam 9 hafta boyunca) sürtünme, erozyon ve çözünme konularına ilişkin öğretim ya da herhangi bir çalışmada bulunmamaları istenmiştir. Araştırmada, denek seçiminde ön koşulları sağlayan bütün 4 ve 5. sınıf öğrencilerinin tamamı araştırmaya dâhil edilmiştir. Özdeş olarak belirlenen gruplar yansız atama yoluyla eşit olarak ikiye bölünerek, yanlılık faktörü kontrol altına alınmıştır. Araştırmada öğrencilerin öğretmenleri ile okulda yüz yüze görüşmeler yapılmış, okula gündüzlü devam eden öğrencilerin aileleri ile telefonla görüşmelerde bulunulmuş, araştırma süresi boyunca okula gelen velilerle görüşmeler yapılmış, araştırmanın öneminden bahsedilmiş ve öğrencilerin devam durumlarının araştırma açısından çok önemli olduğu vurgulanmıştır. Yapılan görüşmelerle denek kaybı tehdidi kontrol altına alınmaya çalışılmıştır. Araştırmada geleneksel öğretim yaklaşımına ve araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımı modellerinden rehberli keşfetme modeline göre planlanan derslerin, plana göre uygulanıp uygulanmadığını kontrol altına almak için öğretim oturumlarından uygulama güvenirliği verisi alınmıştır.

74

Araştırmanın Değişkenleri Bağımlı Değişken

Bu araştırmanın bağımlı değişkeni, görme yetersizliği olan öğrencilerin, sürtünme, erozyon ve çözünme konularındaki akademik başarıları, deneysel işlem becerilerini kullanma düzeyleri ve fen bilgisi tutumlarıdır.

Bağımsız Değişken

Bu araştırmanın bağımsız değişkenleri; görme yetersizliği olan öğrencilerin öğrenme düzeylerini etkileyebilecek olan, sunuya dayalı, açıklamalı, soru-cevap, gösteri gibi etkinliklerin kullanıldığı geleneksel öğretim yaklaşımı, öğrenenlerin sorular sorarak, araştırarak, bilginin oluşturulması sürecinde yaratıcılıklarını kullanarak elde ettikleri verilerden öğrenme birimlerine ulaştıkları bir yaklaşım olan (Llwellyn, 2002), araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımı ve öğrencilerin cinsiyet, sınıf düzeyi, yaş, okula devam durumu ve görme düzeyi gibi demografik özelliklerdir.

Çalışma Grubu

Bu araştırma, 2014-2015 eğitim-öğretim yılında görme yetersizliği olan öğrencilerin öğrenim gördüğü Ankara’daki iki okuldan biri olan Aydınlıkevler Göreneller Görme Engelliler İlköğretim Okulunun 4 ve 5. sınıfında öğrenim gören 39 öğrenci ile yürütülmüştür.

Denekler İçin Belirlenen Ön Koşullar

Araştırma grubunda yer alan deneklerin seçiminde; 4 ve 5. sınıfa devam eden, görme yetersizliğinin dışında herhangi bir engeli ya da yetersizliği olmayan, kabartma (Braille) okuma-yazma araçlarını kullanan, başat olarak dokunma ve işitme duyu kanalını kullanan öğrenciler olmaları ön koşul olarak belirlenmiştir.

Deneklerin Seçimi

Aydınlıkevler Göreneller Görme Engelliler İlköğretim Okuluna devam eden 39 öğrenciden 20’si deney grubunda, 19’u kontrol grubunda yer almaktadır. Okulun 4 ve 5. sınıf düzeylerinde öğrenim gören toplam 41 öğrenciden 2’sinde görme yetersizliğinin yanı sıra

75

zihinsel engelin de bulunması nedeniyle araştırmaya dâhil edilmemiştir. Diğer öğrencilerin (39) tamamı araştırmaya katılmış, grupların ayrılması yansız atama yoluyla gerçekleştirilmiştir. Gruplar; kız-erkek, gündüzlü-yatılı, 10yaş-11yaş, 4.sınıf-5.sınıf, total kör-görme yetersizliği gibi demografik özellikler dikkate alınarak özdeş olacak şekilde ayrılmıştır. Özdeş olarak ayrılan öğrencilerden yansız atama yoluyla bir deney grubu ve bir kontrol grubu oluşturulmuştur.

Deneklerin Demografik Özellikleri

Araştırmaya katılan öğrenciler farklı demografik özelliklere sahiptirler. Bu demografik yapı; erkek, kız, 4 ve 5. sınıf, 10, 11 yaş, gündüzlü, yatılı, total kör ve görme yetersizliği gibi özelliklerden oluşmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin ayrıntılı olarak demografik özellikleri Tablo 4’te yer almaktadır.

Tablo 4

Öğrencilerin Demografik Özellikleri

Özellik Kategori

Deney grubu Kontrol grubu Toplam

f % f % f % Cinsiyet Kız 6 30,00 5 26,3 11 28,2 Erkek 14 70,00 14 73,7 28 71,8 Sınıf düzeyi 4. sınıf 10 50,00 10 52,6 20 51,3 5. sınıf 10 50,00 9 47,4 19 48,7 Yaş 10 10 50,00 9 47,4 19 48,7 11 10 50,00 10 52,6 20 51,3

Okula devam şekli Gündüzlü 12 60,00 10 52,6 22 56,4

Yatılı 8 40,00 9 47,4 17 43,6

Görme düzeyi Total kör 14 70,00 12 63,2 26 66,7

Görme yetersizliği 6 30,00 7 36,8 13 33,3

Tablo 4’te yer alan bilgiler incelendiğinde deney grubunda araştırmaya katılan öğrencilerin %30’unun (n=6) kız; %70’inin ise (n=14) erkek olduğu görülmektedir. Kontrol grubundaki öğrencilerin de %26,3’ünün (n=5) kız, %73,7’sinin (n=14) erkek olduğu belirlenmiştir. Deney grubundaki öğrencilerin %50’sinin (n=10) 4. sınıfta; %50’sinin de (n=10) 5. sınıf düzeyinde öğrenim gördüğü tespit edilmiştir. Kontrol grubundaki öğrencilerin de %52,6’sının (n=10) 4. sınıf düzeyinde, %47,4’ünün de (n=9) 5. sınıf düzeyinde öğrenim gördüğü belirlenmiştir. Benzer şekilde deney grubundaki öğrencilerin %50’sinin (n=10) 10 yaşında, %50’sinin de (n=10) 11 yaşında olduğu; kontrol grubundaki öğrencilerin %47,4’ünün (n=9) 10 yaşında, %52,6’sının da (n=10) 11 yaşında olduğu saptanmıştır. Deney grubunda araştırmaya katılan öğrencilerin %60’ının (n=12) gündüzlü, %40’ının

76

(n=8) yatılı olduğu görülmektedir. Kontrol grubundaki öğrencilerin de %52,6’sının (n=10) gündüzlü, %47,4’ünün (n=9) yatılı olarak okula devam ettikleri belirlenmiştir. Öğrencilerin görme düzeylerine göre dağılımları incelendiğinde; deney grubundaki öğrencilerin %70’inin (n=14) total kör, %30’unun da (n=6) görme yetersizliği olduğu tespit edilmiştir. Kontrol grubundaki öğrencilerin de %63,2’sinin (n=12) total kör, %36,8’inin de (n=7) görme yetersizliği olduğu saptanmıştır.

Uygulamacı

Araştırma süreçlerinde geleneksel öğretim yaklaşımı ve araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımı modellerinden rehberli keşfetme modeline göre hazırlanan öğretim süreçleri araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Araştırmacı; Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Özel Eğitim Bölümü, Görme Engellilerin Eğitimi, Anabilim dalında görev yapmaktadır. Araştırmacı Ankara ilinde bulunan Görme Engelliler Okullarında 1999 yılından beri, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümü Görme Engellilerin Eğitimi Anabilim dalı son sınıf öğrencilerinin staj uygulamalarında danışmanlık yapmaktadır. Araştırmacı, 2000-2001 öğretim yılından beri hem görme engellilerin eğitimi hem de zihin engellilerin eğitimi anabilim dalında fen bilgisi öğretimi derslerini yürütmektedir. Araştırmacının konuya ilişkin, 13. Özel Eğitim Kongresinde, görme yetersizliğinden etkilenmiş öğrencilere yeniden yapılandırılarak sunulan fen ünitelerinin amaçları gerçekleştirmelerine etkisi (Karakoç ve Şafak, 2003), başlıklı sözlü bildirisi ve ilköğretimde kaynaştırma/fen bilgisi öğretimi (Güzel-Özmen ve Karakoç, 2010) başlıklı kitap bölümü bulunmaktadır.

Konuların Belirlenmesi

Araştırmacı Mitat Enç Görme Engelliler Orta Okulundan iki, Aydınlıkevler Göreneller Görme Engelliler ilk ve orta okulundan iki öğretmen olmak üzere, toplam dört fen bilgisi branş öğretmeni ile konu seçimi amacıyla bir kez toplantı yapmıştır.

Fen branş öğretmenleri ile yapılan ilk toplantıda, Fen Bilimleri müfredatı gözden geçirilmiş, 4 ve 5. sınıfta yer alan üniteler listelenmiştir. Bu konular sırasıyla aşağıda ifade edilmiştir:

4.Sınıf Üniteleri “İlköğretim Fen ve Teknoloji 4. Sınıf Ders ve Öğrenci Çalışma Kitabı” (Gündüz, 2013).

77 1. Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim 2. Maddeyi Tanıyalım

3. Kuvvet ve Hareket 4. Işık ve Ses

5. Gezegenimiz Dünya

6. Canlılar Dünyasını Gezelim Tanıyalım 7. Yaşamımızdaki Elektrik

5.Sınıf Üniteleri “Orta Okul Fen Bilimleri 5. Sınıf Ders Kitabı” (Agalday, Akçam, İpek ve Kablan, 2013).

1. Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim 2. Kuvvetin Büyüklüğünün Ölçülmesi 3. Maddenin Değişimi

4. Işığın ve Sesin Yayılması

5. Canlılar Dünyasını Gezelim Tanıyalım 6. Yaşamımızın Vazgeçilmezi: Elektrik 7. Yer Kabuğunun Gizemi

Öğretmenlerle konular incelendikten sonra 4 ve 5. sınıf için ortak konular belirlenerek bu konulara ilişkin ortak deney konuları belirginleştirilmiştir. Ortak deney konuları:

1.Sürtünme (Kuvvet ve Hareket, Kuvvetin Büyüklüğünün Ölçülmesi) 2.Erozyon (Gezegenimiz Dünya, Yer Kabuğunun Gizemi)

3.Çözünme (Maddeyi Tanıyalım, Maddenin Değişimi) olarak belirlenmiştir. Konular belirlendikten sonra, hem geleneksel öğretim yaklaşımı hem de araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımına göre oluşturulan öğretim süreçlerinde öğretim yaklaşımlarının dışında öğretim niteliğine dikkat edilerek (aynı sayıda deney ve etkinlikler, aynı konulara ilişkin deney ve etkinlikler gibi) öğretim süreçleri oluşturulmuştur.

78

Öğretim Süreçlerinin Oluşturulması

Geleneksel Öğretim Yaklaşımına Göre Öğretim Süreçlerinin Oluşturulması

Araştırmacı Mitat Enç Görme Engelliler Orta Okulundan iki, Aydınlıkevler Göreneller Görme Engelliler ilk ve orta okulundan iki öğretmen olmak üzere, toplam dört Fen Bilimleri branş öğretmeni ile geleneksel öğretim süreçlerinin düzenlenmesi üç kez toplantı yapmıştır. Her iki okul ile Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Özel Eğitim Bölümü, Görme Engellilerin Eğitimi Anabilim Dalı lisans öğrencilerinin uygulama yapabilmelerine ilişkin protokolünden ve bu okullarda araştırmacının 1999 yılından beri uygulama danışmanlığında bulunmasından dolayı öğretmenler gönüllü olarak araştırmaya katkı sağlamışlardır.

Fen branş öğretmenleri ile geleneksel öğretim yaklaşımına göre, öğretim süreçlerinin düzenlenmesi amacıyla yapılan ilk toplantıda belirlenen konulara ilişkin kazanımları belirlemeleri ve bu kazanımlara ilişkin öğretim süreçlerini tartışmaları, tartışma sonuçlarına göre öğretim süreçlerini yazılı olarak oluşturmaları istenmiştir. Bu süreçlerde öğretmenlere herhangi bir müdahalede bulunulmamış, sadece her konuda iki tane deney planlamaları öğretmenlerden istenmiştir. Öğretmenler kazanımlar doğrultusunda deney öncesinde kavramları, deney etkinliklerini ve deney sonuçlarında öğrencilerle paylaşacakları bilgileri belirginleştirmişlerdir. Araştırmacı daha sonra öğretmenlerden bu kazanımlara ilişkin öğretim süreçlerini yazmalarını istemiştir.

Fen branş öğretmenleri ile yapılan 2 ve 3. toplantının sonucunda öğretim süreçleri tamamlanmıştır. Aşağıda fen bilgisi öğretmenleri tarafından oluşturulan öğretim süreçlerinin basamakları yer almaktadır.