Aşırı Güven Yanlılığı İçeren Önermeler

Aşırı güven yanlılığı genel anlamıyla, insanların yatırım kararlarında kendilerine normal düzeyin üzerinde güven duymaları demektir. Bu aşırı güvenin oluşma sebepleri, insanların sahip oldukları bilgiye olduğundan daha fazla değer vermeleri, tüyolar, piyasa dedikoduları gibi sıradışı bilgileri doğruluk derecesini ölçmeden kabullenmeleri, önceki birkaç başarılı yatırım kararlarından dolayı oluşan güven ve bütün insanlarda mevcut olan kendini özel hissetme duygusudur.

Aşırı güven yanlılığı sonucu tahmin yeteneklerini abartarak yatırım yapan insanlar normal üzeri riskli yatırımlara yönelmekte ve bu yönelişlerin sonucunda da çoğunlukla zarar etmektedirler. İlerleyen süreçte her başarısız yatırım kararından sonra zararın büyüklüğüne göre aşırı güven yanlılıkları azalsa da içinde bulundukları zarar durumundan kurtulmak için daha çok işlem yaparak maliyetlerini arttırıp çoğu zaman daha riskli yatırımlara yönelmektedirler. Karşılaşılan her başarısızlık sonucu azalan aşırı güven yanlılığı yatırımcının zararlardan sonraki ilk başarılı hamlesinde önceki düşüşlere göre daha hızlı bir yükselişe geçmektedir.

Bu bölümde yatırımcıların yanlış kararlar vermesinde rol oynayan bilişsel faktörler içinde en sık görülenlerden biri olan aşırı güven yanlılığını ölçme amaçlı önermelerin değerlendirilmesi yapılacaktır. Değerlendirme için deneklere;

a) Yatırım kararlarımda kendime olan güvenim çok yüksektir.

b) Benim yatırım tercihlerim her zaman piyasaya göre daha fazla kazanç sağlar.

c) Yatırım araçları ile ilgili az sayıda yatırımcının ulaşabileceği bilgiler bana kesinlikle yarar sağlar.

Önermeleri yöneltilerek bu önermelere ne ölçüde katılıp katılmadıkları sorulmuştur.

Yatırım Kararlarımda Kendime Olan Güvenim Çok Yüksektir Önermesi: Bu önerme ile yatırımcıların aldıkları yatırım kararlarında kendilerine olan güvenlerinin normal üzeri bir seviye olup olmadığı araştırılmaktadır. Aşırı güven yanlılığının ana unsuru olan kişinin kendine güven olgusunun deneklerin yatırım kararları üzerindeki etkisi tespit edilecektir. Çalışmada elde edilen sonuçlar Tablo 3.12.’de verilmiştir.

Tablo 3.12: Yatırım Kararlarımda Kendime Olan Güvenim Çok Yüksektir Önermesi

Frekans Yüzde Ortalama Mod Medyan Minimum değer Maksimum değer Kesinlikle Katılmıyorum(1) 6 1,5 Katılmıyorum (2) 70 17,5 Kararsızım (3) 53 13,2 Katılıyorum (4) 229 57,3 Kesinlikle Katılıyorum (5) 42 10,5 Toplam 400 100 3,58 4 4 1 5

Yatırım kararlarımda kendime olan güvenim çok yüksektir önermesi için değerlendirilmeye alınan 400 kişinin 6’sı (%1,5) kesinlikle katılmıyorum, 70’i (%17,5) katılmıyorum, 53’ü (%13,2) kararsızım, 229’u (%57,3) katılıyorum, 42’si (%10,5) kesinlikle katılıyorum ifadesini tercih etmiştir. Ankete katılanların büyük bir kısmının yatırım kararlarında kendilerine olan güvenleri çok yüksektir. Yatırım kararlarımda kendime olan güvenim yüksektir önermesine katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum cevabını verenler ankete katılanların %67,8’ini oluşturmaktadırlar. 1 ile 5 arasında yer alan seçeneklerden en çok 4 numaralı yani katılıyorum ifadesi seçilmiştir.

Benim Yatırım Tercihlerim Her Zaman Piyasaya Göre Daha Fazla Kazanç Sağlar Önermesi: Bu önermede yatırımcının kendi kazanç oranı ile piyasa genelinin kazanç oranını karşılaştırması sağlanmıştır. Buradaki amaç yatırımcının kendisi dışında kalan diğer bütün yatırımcıları ifade eden piyasa kavramı ile kendini kazanç oranlarının vasıtasıyla karşılaştırması ve bunun sonucunda aşırı güven yanlılığını destekleyen kişininin kendini ve yatırım eylemlerini özel hissetmesi eğiliminin ölçülmesidir. Çalışmada elde edilen sonuçlar Tablo 3.13’de verilmiştir.

Tablo 3.13: Benim Yatırım Tercihlerim Her Zaman Piyasaya Göre Daha Fazla Kazanç Sağlar Önermesi

Benim yatırım tercihlerim her zaman piyasaya göre daha fazla kazanç sağlar önermesi için değerlendirilmeye alınan 400 kişinin 2’si (%0,5) kesinlikle katılmıyorum, 89’u (%22,2) katılmıyorum, 54’ü (%13,5) kararsızım, 206’sı (%51,5) katılıyorum, 49’u (%12,3) kesinlikle katılıyorum ifadesini tercih etmiştir. Ankete katılanların çoğunluğu yatırım tercihlerinin piyasaya göre her zaman daha fazla kazanç sağlayacağını düşünmektedir. Bu önermeye katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum cevabını verenler ankete katılanların %63,8’ini oluşturmaktadırlar. 1 ile 5 arasında yer alan seçeneklerden en çok 4 numaralı yani katılıyorum ifadesi seçilmiştir.

Yatırım Araçları ile İlgili Az Sayıda Yatırımcının Ulaşabileceği Bilgiler Bana Kesinlikle Yarar Sağlar Önermesi: Bu önerme ile kişilerin tüyolar, piyasa dedikoduları gibi formel olmayan ve çoğu kişinin bilmediğini varsaydıkları bilgileri çok irdelemeden yatırım kararlarını yönlendirecek şekilde değerlendirmelerinin aşırı güven yanlılığını desteklemesini incelenmiştir. Çalışmada elde edilen sonuçlar Tablo 3.14.’de verilmiştir.

Tablo 3.14: Yatırım Araçları ile İlgili Az Sayıda Yatırımcının Ulaşabileceği Bilgiler Bana Kesinlikle Yarar Sağlar Önermesi

Yatırım araçları ile ilgili az sayıda yatırımcının ulaşabileceği bilgiler bana kesinlikle yarar sağlar önermesi için değerlendirilmeye alınan 400 kişinin 45’i

Frekans Yüzde Ortalama Mod Medyan Minimum değer Maksimum değer Kesinlikle Katılmıyorum(1) 2 0,5 Katılmıyorum (2) 89 22,2 Kararsızım (3) 54 13,5 Katılıyorum (4) 206 51,5 Kesinlikle Katılıyorum (5) 49 12,3 Toplam 400 100 3,53 4 4 1 5

Frekans Yüzde Ortalama Mod Medyan Minimum değer Maksimum değer Kesinlikle Katılmıyorum(1) 0 0 Katılmıyorum (2) 45 11,2 Kararsızım (3) 53 13,2 Katılıyorum (4) 221 55,3 Kesinlikle Katılıyorum (5) 81 20,3 Toplam 400 100 3,85 4 4 1 5

(%11,2) katılmıyorum, 53’ü (%13,2) kararsızım, 221’i (%55,3) katılıyorum, 81’i (%20,3) kesinlikle katılıyorum ifadesini tercih etmiştir. Kesinlikle katılmıyorum ifadesini işaretleyen bir katılımcı olmamıştır. Ankete katılanların büyük çoğunluğu yatırım araçları ile ilgili az sayıda yatırımcının ulaşabileceği bilgilerin kendisine kesinlikle yarar sağlayacağını düşünmektedir. Bu önermeye katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum cevabını verenler ankete katılanların %75,8’ini oluşturmaktadırlar. 1 ile 5 arasında yer alan seçeneklerden en çok 4 numaralı yani katılıyorum ifadesi seçilmiştir.

Tablo 3.15.’de yatırım aracı tercihlerinin aşırı güven yanlılığı içeren önermeler ile olan ilişkisi analiz edilecektir.

Tablo 3.15.: Yatırım Aracı Tercihlerinin Aşırı Güven Yanlılığına Göre Değerlendirilmesi Repo Hisse senedi Mevduat Tahvil Bono Döviz Yatırım Fonu Altın µ 3,89 3,68 3,60 3,61 3,62 3,56 3,56

Yatırım kararlarımda kendime olan güvenim yüksektir

P (0,005) (0,388) (0,281) (0,639) (0,466) (0,997) (0,871)

µ 3,87 3,60 3,55 3,48 3,52 3,52 3,50

Benim yatırım tercihlerim her zaman piyasaya göre daha fazla

kazanç sağlar _{P (0,020) (0,535) (0,749) (0,052) (0,906)} (0,922) (0,595)

µ 3,80 3,87 3,98 3,98 3,83 3,85 3,80

Yatırım araçları ile ilgili az sayıda yatırımcının ulaşabileceği bilgiler

bana kesinlikle yarar sağlar _P (0,999) (0,224) (0,032) (0,046) (0,763) (0,125) (0,258) Yatırım aracı kullananların aşırı

güven yanlılığı ortalaması µ 3,85 3,72 3,71 3,69 3,66 3,64 3,62

µ: Ortalama değer P: Ki Kare

Repo yatırım aracını kullanan denekler 3,85 ortalama değer ile en yüksek derecede aşırı güven yanlılığına sahiptirler. Repoya yatırım yapan denekler, “Yatırım kararlarımda kendime olan güvenim yüksektir” önermesine 3,89 ortalama değer ile cevap vermişlerdir; ayrıca repo yatırımı ile bu önerme arasında 0,05 anlamlılık düzeyinde doğru yönlü bir ilişki vardır (Pearson’s R: 0,140). Repo yatırım aracını kullanan deneklerin “Benim yatırım tercihlerim her zaman piyasaya göre daha fazla kazanç sağlar” önermesine verdiği ortalama cevap değeri 3,87’dir. Bu önerme ile repo yatırımı arasında 0,05 anlamlılık düzeyinde doğru yönlü bir ilişki vardır (Pearson’s R: 0,138). Repo yatırım aracını kullanan deneklerin “Yatırım araçları ile ilgili az sayıda yatırımcının ulaşabileceği bilgiler bana kesinlikle yarar sağlar” önermesine verdikleri cevapların ortalaması 3,80’dir.

Hisse senedine yatırım yapan yapan denekler 3,72 aşırı güven yanlılığı ortalaması ile en yüksek ikinci değere sahiptirler. Hisse senedine yatırım yapan denekler, “Yatırım kararlarımda kendime olan güvenim yüksektir” önermesine 3,68 ortalama değer ile , “Benim yatırım tercihlerim her zaman piyasaya göre daha fazla kazanç sağlar” önermesine 3,60 ortalama değer ile, “Yatırım araçları ile ilgili az sayıda yatırımcının ulaşabileceği bilgiler bana kesinlikle yarar sağlar” önermesine 3,87 ortalama değer ile cevap vermişlerdir. Bu yatırım aracı ile aşırı güven yanlılığı önermeleri arasında 0,05 anlamlılık düzeyinde hiçbir ilişki bulunmamaktadır.

Mevduata yatırım yapanlar 3,71 ortalama cevap değeri ile üçüncü sıradaki aşırı güven yanlılığına sahiptirler. Mevduat yatırım aracını seçen denekler, “Yatırım kararlarımda kendime olan güvenim yüksektir” önermesine 3,60 ortalama değer ile , “Benim yatırım tercihlerim her zaman piyasaya göre daha fazla kazanç sağlar” önermesine 3,55 ortalama değer ile, “Yatırım araçları ile ilgili az sayıda yatırımcının ulaşabileceği bilgiler bana kesinlikle yarar sağlar” önermesine 3,98 ortalama değer ile cevap vermişlerdir. “Yatırım araçları ile ilgili az sayıda yatırımcının ulaşabileceği bilgiler bana kesinlikle yarar sağlar” önermesi ile mevduat yatırımı arasında 0,05 anlamlılık düzeyinde doğru yönlü bir ilişki vardır (Pearson’s R: 0,126).

Tahvil/bono araçlarına yatırım yapanlar 3,69 ortalama cevap değeri ile dördüncü sıradaki aşırı güven yanlılığına sahiptirler. Tahvil/bono yatırım aracını seçen denekler, “Yatırım kararlarımda kendime olan güvenim yüksektir” önermesine 3,61 ortalama değer ile , “Benim yatırım tercihlerim her zaman piyasaya göre daha fazla kazanç sağlar” önermesine 3,48 ortalama değer ile, “Yatırım araçları ile ilgili az sayıda yatırımcının ulaşabileceği bilgiler bana kesinlikle yarar sağlar” önermesine 3,98 ortalama değer ile cevap vermişlerdir. “Yatırım araçları ile ilgili az sayıda yatırımcının ulaşabileceği bilgiler bana kesinlikle yarar sağlar” önermesi ile Tahvil/bono yatırımı arasında 0,05 anlamlılık düzeyinde doğru yönlü bir ilişki vardır (Pearson’s R: 0,086).

Dövize yatırım yapanlar 3,66 ortalama cevap değeri ile beşinci sıradaki aşırı güven yanlılığına sahiptirler. Döviz yatırım aracını seçen denekler, “Yatırım kararlarımda kendime olan güvenim yüksektir” önermesine 3,62 ortalama değer ile , “Benim yatırım tercihlerim her zaman piyasaya göre daha fazla kazanç sağlar” önermesine 3,52 ortalama değer ile, “Yatırım araçları ile ilgili az sayıda yatırımcının

ulaşabileceği bilgiler bana kesinlikle yarar sağlar” önermesine 3,83 ortalama değer ile cevap vermişlerdir.

Yatırım fonuna yatırım yapanlar 3,64 ortalama cevap değeri ile altıncı sıradaki aşırı güven yanlılığına sahiptirler. Yatırım fonu yatırım aracını seçen denekler, “Yatırım kararlarımda kendime olan güvenim yüksektir” önermesine 3,56 ortalama değer ile , “Benim yatırım tercihlerim her zaman piyasaya göre daha fazla kazanç sağlar” önermesine 3,52 ortalama değer ile, “Yatırım araçları ile ilgili az sayıda yatırımcının ulaşabileceği bilgiler bana kesinlikle yarar sağlar” önermesine 3,85 ortalama değer ile cevap vermişlerdir.

Altına yatırım yapanlar 3,62 ortalama cevap değeri ile yedinci ve aynı zamanda son sıradaki aşırı güven yanlılığına sahiptirler. Altın yatırım aracını seçen denekler, “Yatırım kararlarımda kendime olan güvenim yüksektir” önermesine 3,56 ortalama değer ile , “Benim yatırım tercihlerim her zaman piyasaya göre daha fazla kazanç sağlar” önermesine 3,50 ortalama değer ile, “Yatırım araçları ile ilgili az sayıda yatırımcının ulaşabileceği bilgiler bana kesinlikle yarar sağlar” önermesine 3,80 ortalama değer ile cevap vermişlerdir.