ĠMKB Kurumsal Yönetim Endeksi ve Firma Değeri ĠliĢkisi

Türkiye’de 2007 yılında uygulanmaya baĢlayan kurumsal yönetim endeksinde açılıĢ itibariyle 5 firma bulunmaktaydı. Günümüzde ise bu firma sayısı 25’e ulaĢmıĢ bulunmakta ver her yıl yenileri bu endekse girmektedir. Dünya geneline baktığımızda ise Amerika ve Avrupa’nın bu konuda daha çok ilerleme kaydettiğini görmekteyiz. Bu ülke borsalarında Ģirketlerin birçoğunun kurumsal yönetim endekslerine girdiği görülmektedir. Çoğu zaman ülkemizle kıyaslanan Brezilya’nın BOVESPA Endeksi bünyesinde bulunan kurumsal yönetim endeksine kayıtlı firmaların sayısı BOVESPA’daki toplam firma sayısının yarısından fazladır ve bu endeksteki firmaların iĢlem hacmi de toplam iĢlem hacminin yarısından fazladır.

2.4.1. ĠMKB Kurumsal Yönetim Endeksi‟ne Dahil ġirketlerin Ġncelenmesi

ĠMKB Kurumsal Yönetim Endeksi, kurumsal yönetim ilkelerini uygulayan Ģirketlerin dahil edildiği bir endekstir. Bu endeksin amacı, hisse senetleri ĠMKB’de iĢlem gören ve kurumsal yönetim ilkelerine uyum notu 10 üzerinden en az 6 olan Ģirketlerin fiyat ve getiri performansının ölçülmesidir. Kurumsal Yönetim Ġlkelerine uyum notu, SPK tarafından belirlenmiĢ derecelendirme kuruluĢları listesinde bulunan derecelendirme kuruluĢlarınca, Ģirketin tüm kurumsal yönetim ilkelerine bir bütün olarak uyumuna iliĢkin yapılan değerlendirme sonucunda verilmektedir.

Kurumsal Yönetim Endeksi’nin hesaplanmasına, Kurumsal Yönetim derecelendirme notu 10 üzerinden en az 6 olan 5 Ģirketin Borsa'ya bildirilmesini takiben 31.08.2007 tarihinde baĢlanmıĢtır. Endeks baĢlangıç değeri, 29.08.2007 tarihindeki 48.082,17'dir. ġu an bu endekse dahil 25 Ģirket bulunmaktadır. Bunlar aĢağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 6: ĠMKB Kurumsal Yönetim Endeksine Dahil ġirketler

1 AEFES ANADOLU EFES 14 SKBNK ŞEKERBANK 2 ARCLK ARÇELİK 15 TAVHL TAV HAVA LİM. 3 ASYAB ASYA KATILIM BANKASI 16 TOASO TOFAŞ OTO. FAB. 4 CCOLA COCA COLA İÇECEK 17 TRCAS TURCAS PETROL 5 DENTA DENTAŞ AMBALAJ 18 TSKB T.S.K.B.

6 DOHOL DOĞAN HOLDİNG 19 TTKOM TÜRK TELEKOM 7 DYHOL DOĞAN YAYIN HOL. 20 TTRAK TÜRK TRAKTÖR 8 HURGZ HÜRRİYET GZT. 21 TUPRS TÜPRAŞ

9 ISFIN İŞ GENEL FİNANSAL KİRALAMA 22 VESTL VESTEL

10 LOGO LOGO YAZILIM 23 VKFYT VAKIF YAT. ORT. 11 OTKAR OTOKAR 24YKBNK YAPI VE KREDİ BANK.

12 PETKM PETKİM 25 YYGYO Y VE Y GMYO

Kurumsal yönetim ilkelerinin uygulamada yaygınlık kazanması, yatırım ortamının iyileĢtirilmesi, ekonomik istikrarın ve rekabet eĢitliğinin sağlanması gibi sonuçlarıyla ekonomik kalkınmaya destek olacaktır. ĠĢte bu noktada Kurumsal Yönetim Endeksi’ne dahil olan iyi kurumsal yönetim uygulamalarına sahip Ģirketlerin değeri ve saygınlığı artacak ve kurumsal yönetim ilkelerini uygulayan diğer Ģirketler için bir referans kaynağı olacaklardır. Bu Ģirketler ayrıca yatırım yapacak yabancı yatırımcıların ilgisinde öncelik sahibi olacaklardır. Kurumsal Yönetim Endeksi’ne dahil olmanın Ģirketlere getireceği bir baĢka fayda da, ĠMKB Kotasyon ücretlerinde %50 indirim teĢvikinden yararlanma olanağı sağlamasıdır. SPK kurumsal yönetimi yaygınlaĢtırmak amacı ile bu Ģekilde bir avantajı firmalara sunmuĢtur. Ayrıca kurulun bu uygulamanın yaygınlaĢması ile kurumsal yönetim endeksine dayalı yeni enstrümanlar oluĢturması kamuoyunda beklenen bir geliĢme olmaktadır.

Yatırımcı açısından ise bu endeksin faydası; kurumsal yönetimi daha yakından tanıyarak bu kavram hakkında bilgi sahibi olacaklar ve bu da yatırım kararlarını etkileyecektir. Ayrıca yatırımcılar hangi firmanın daha Ģeffaf ve kendilerine karĢı korumacı olduğunu görerek buna göre karar alabileceklerdir. bir sektöre ya da firmaya yatırım yaparken kurumsal yönetimin pozitif etkilerinden faydalanabileceklerdir.

2.4.2. Kurumsal Yönetim Notu‟nun Hesaplanması

Yukarıda bu endekse girebilmek için 10 üzerinden 6 puan alınması gerektiğini söylemiĢtik. Kurumsal Yönetim değerlemesi ilkeler çerçevesinde, çeĢitli kriterler göz önünde bulundurularak yapılır. Ayrıca ilkeler yanında uluslar arası çerçevede de değerlendirilir. Ülke değerlendirmesi yapılarak da yasalar, düzenlemeler, bilgilendirme ve piyasa altyapısının etkileri irdelenir. Bu irdeleme, makro düzeyde dıĢ unsurların bir Ģirketin yönetim uygulamalarının kalitesini nasıl etkilediği üzerine odaklanmıĢtır. ġirket analizinde ise bir Ģirketin yönetimi, yönetim kurulları, hissedarları ve diğer unsurları arasındaki iliĢkilerin tüme etkisi irdelenir. Bu analiz, Ģirketin iç yönetim yapısı ve yönetim süreçleri üzerinde odaklanır. Yönetim uygulamalarını analiz etmek ve özel sektör Ģirketlerinde Ģirket yönetimi

uygulamalarının objektif ve mukayeseli analizini kolaylaĢtırmak için belirli faktörler tespit edilebilir. Ülke analizinin içeriğe dahil edilmesi, Ģirket analizinin daha uluslararası bir nitelik kazanmasını sağlar.91

91_{Saha: “Kurumsal Yönetim Derecelendirme”, http://www.saharating.com/liste_goster.asp?}

Kurumsal yönetim puanlarının anlamalarını aĢağıdaki tabloda görebiliriz;

Tablo 7: Kurumsal Yönetim Derecelendirme Notlarının Anlamı

NOT NOTUN ANLAMI

9-10

ġirket SPK Kurumsal Yönetim Ġlkeleri’ne büyük ölçüde uyum sağlamıĢ ve tüm politika ve önlemleri uygulamaya sokmuĢtur. Yönetim ve iç kontrol mekanizmaları etkin bir Ģekilde oluĢturulmuĢ ve iĢlemektedir. Tüm kurumsal yönetim riskleri tespit edilmiĢ ve aktif bir Ģekilde yönetilmektedir. Pay ve menfaat sahiplerinin hakları en adil Ģekilde gözetilmektedir; kamuyu aydınlatma ve Ģeffaflık faaliyetleri en üst düzeydedir ve yönetim kurulunun yapı ve iĢleyiĢi en iyi uygulama kategorisindedir. Bu alanlarda hemen hemen hiçbir zaaf bulunmamaktadır. ĠMKB Kurumsal Yönetim Endeksi’ne en üst düzeyde dahil edilmek hakkedilmiĢtir.

7-8

ġirket SPK Kurumsal Yönetim Ġlkeleri’ne önemli ölçüde uyum sağlamıĢ ve çoğu gerekli politika ve önlemleri uygulamaya sokmuĢtur. Yönetim ve iç kontrol mekanizmaları, az sayıda iyileĢtirmelere gerek duyulsa da etkin bir Ģekilde oluĢturulmuĢ ve iĢlemektedir. Kurumsal yönetim risklerinin çoğunluğu tespit edilmiĢ ve aktif bir Ģekilde yönetilmektedir. Pay ve menfaat sahiplerinin hakları adil Ģekilde gözetilmektedir; kamuyu aydınlatma ve Ģeffaflık faaliyetleri üst düzeydedir, ve yönetim kurulunun yapı ve iĢleyiĢi sağlam temellere dayandırılmıĢtır. Çok büyük riskler teĢkil etmese de, bu alanların biri veya birkaçında bazı iyileĢtirmeler gereklidir. ĠMKB Kurumsal Yönetim Endeksi’ne üst düzeyde dahil edilmek hakkedilmiĢtir.

ġirket SPK Kurumsal Yönetim Ġlkeleri’ne orta derecede uyum sağlamıĢ ve gerekli politika ve önlemlerin bir kısmını uygulamaya sokmuĢtur. Yönetim ve iç kontrol mekanizmaları, orta derecede oluĢturulmuĢ ve iĢlemekte, ancak iyileĢtirmelere gerek vardır. Kurumsal yönetim risklerinin bir kısmı tespit edilmiĢ ve aktif bir Ģekilde yönetilmektedir. ĠMKB Kurumsal Yönetim Endeksi’ne dahil edilmek hakkedilmiĢ ve ulusal standartlara uyum sağlanmıĢtır ancak uluslararası platformlarda bu standartların gerisinde kalınabilir. Pay sahipleri; menfaat sahipleri; kamuyu aydınlatma ve Ģeffaflık; ve yönetim kurulu alanlarının bazılarında iyileĢtirmeler gerekmektedir.

4-5

ġirket SPK Kurumsal Yönetim Ġlkeleri’ne gereken asgari derecede uyum sağlamıĢ ve gerekli politika ve önlemlerin standartların altında bir kısmını uygulamaya sokmuĢtur. Yönetim ve iç kontrol mekanizmaları, gereken asgari derecede oluĢturulmuĢ, ancak tam etkin bir Ģekilde iĢlememektedir. Kurumsal yönetim riskleri tamamen tespit edilmemiĢ ve aktif bir Ģekilde yönetilememektedir. Pay sahipleri; menfaat sahipleri; kamuyu aydınlatma ve Ģeffaflık ve yönetim kurulu alanlarının bazılarında veya hepsinde önemli iyileĢtirmeler gerekmektedir.

ġirket SPK Kurumsal Yönetim Ġlkeleri’ne uyum sağlamamıĢtır ve gerekli politika ve önlemleri zayıftır. Yönetim ve iç kontrol mekanizmaları, gerekli etkinlikte oluĢturulmamıĢtır. Önemli kurumsal yönetim riskleri mevcut olup bu riskler aktif bir Ģekilde yönetilmemekte ve Ģirket kurumsal yönetim ilkelerine duyarlı değildir. Pay sahipleri; menfaat sahipleri; kamuyu aydınlatma ve Ģeffaflık ve yönetim kurulu alanlarının hepsinde önemli zaaflar vardır. Yatırımcı güveni zedelenebilir ve maddi zararlar oluĢabilir.

Bir Ģirketin Kurumsal Yönetim analizi; yönetim yapısının, idare yöntemlerinin, verimliliğinin, bütünlüğünün ve Ģirket kültürünün niteliksel yorumunu içerir. Son yıllarda Kurumsal Yönetim çalıĢmaları; yasalar, yönetim, finansal ve ekonomik konular da dahil olmak üzere, davranıĢ bilimleri, siyasal bilimler ve ahlâk kurallarını da içerecek Ģekilde geniĢlemektedir. Bu karmaĢıklık, çok uluslu bir çerçevede mukayeseli analizler yapıldığında daha da artar. Kurumsal Yönetim değerlemesi bu anlatılan ilkeler çerçevesinde, çeĢitli kriterler göz önünde bulundurularak yapılır. Öte yandan, Ģirket yönetiminin uluslararası çerçevede değerlendirilmesi gerekliliği, iki uçlu bir analitik yaklaĢımı gerektirir. Bunlar; ülke değerlendirmesi ve Ģirket analizidir.92

AĢağıda da açıklayacağımız üzere derecelendirme firması mümkün olduğunca çok analiz yaparak en doğru puanı hesaplama amacını taĢımaktadır.

Kurumsal yönetim notu veren kurumlara baktığımızda bunlarında bazı ilkeler çerçevesinde hareket etmeleri gerektiğini söyleyebiliriz. Bu kurumlar genelde derecelendirme yaparken bağlı ilkeleri açıklamaktadırlar.

Derecelendirme sürecine makro analizlerle baĢlandığı görülmekte bu kapsamda ülke mevzuatı ve ülke ekonomik durumunun öncelikli incelendiği izlenmektedir. Ekonomik durum analizinde; piyasaların altyapısı ve durumu, yasal düzenlemeler, bankacılık sektörünün rolü, düzenleyici kurumlar, muhasebe standartları ve kamuyu aydınlatma standartları gibi faktörlerin incelendiği görülmüĢtür.

ġirket analizlerinde ise derecelendirme firmaları kurumsal yönetim ilkelerini kendilerine esas aldıkları görülmektedir. Türkiye’deki uygulamalara bakacak olursak genel itibariyle hangi konuların incelendiğini Ģöyle sıralayabiliriz;

1) Pay Sahipleri Ġlkesi kapsamında araĢtırılan konular: Pay sahiplerinin haklarının kullanım kolaylığı Bilgi alma ve inceleme hakları

82 Azınlık hakları

Genel kurul ve katılım hakları Oy hakları

Kar payı hakları Payların devri

2) Kamuyu Aydınlatma ve ġeffaflık Ġlkesi kapsamında araĢtırılan konular: Kamuyu Aydınlatma Esasları ve Araçları

ġirket ile yönetim kurulu, pay sahipleri ve yöneticiler arası iliĢkiler Periyodik mali tabloların açıklanması

Bağımsız denetim süreçleri Ġçeriden öğrenenlerin ticareti

Kamuya açıklanması gereken önemli olay ve geliĢmeler

3) Menfaat Sahiplerinin Haklarının Korunması kapsamında araĢtırılan konular: Menfaat sahiplerine iliĢkin Ģirket politikaları

ġirket insan kaynakları politikaları MüĢteriler ve tedarikçilerle iliĢkiler Sosyal sorumluluk bilinci ve etik kurallar

4) Yönetim kurulunun yapısı konusunda araĢtırılan konular: Yönetim kurulunun temel yapısı

Yönetim kurulunun oluĢumu ve seçimi Yönetim kuruluna sağlanan mali haklar

Yönetim kurulunun faaliyet alanı yetki ve sorumlulukları

Türkiye uygulamalarında bu alanların öncelikli olarak araĢtırıldığı görülmüĢtür. Bu alanlar araĢtırılırken ilk aĢamada yetkili kiĢilerle ve yöneticilerle görüĢülmektedir. ġirketteki belgeler incelenmekte ve gereken diğer araĢtırmalar yapılmaktadır.

Kurumsal yönetim notu hesaplanırken bu dört ana baĢlık altında Ģirketler incelenmektedir. Bu incelemede halka açık firmalar için ayrı, halka açık olmayan firmalar için ise ayrı sorular yöneltilerek farklı bir uygulama yapıldığı görülmektedir.

Bu notu hesaplayan derecelendirme kuruluĢlarının Türkiye uygulamalarına baktığımızda bu ana baĢlıklar altında 300 ile 400 arasında değiĢen sorunun Ģirketlere sorulduğunu görmekteyiz. Bu sorular bahsettiğimiz 4 ana baĢlık altında 8 ila 14 arasında değiĢen ana soru grubundan oluĢmaktadır.

Bu sorular neticesinde sonuçların doğruluğu derecelendirme kuruluĢu tarafından incelenmektedir. Bu sonuçlar doğrultusunda her derecelendirme kuruluĢu oluĢturduğu kriterler ve kullandığı yönteme göre firmaya 100 üzerinden not vermektedir.

Kurumsal yönetim notunun nihai halini alması içinse Ģirkete yöneltilen sorulardan ve incelemelerden alınan sonuçlar SPK’nın belirlediği ağırlıklarla derecelendirilerek kurumsal yönetim notuna ulaĢılır. Bu ağırlıklar Ģu Ģekildedir;

Pay sahipleri ilkesi için %25,

Kamuyu aydınlatma ve Ģeffaflık ilkesi için %35, Menfaat sahipleri ilkesi için %15,

Yönetim kurulu ilkesi için %25.

Örnek olarak bir hesaplama yapacak olursak; firmanın derecelendirme kuruluĢundan her bir ana baĢlık için aldığı puanlar Ģu Ģekilde olsun;

Pay sahipleri ilkesi : 82,56 Kamuyu aydınlatma ve Ģeffaflık ilkesi : 75,78 Menfaat sahipleri ilkesi : 89,61 Yönetim kurulu ilkesi : 76,54

Buna göre hesaplama tablosu Ģu Ģekilde olacaktır:

Tablo 8: Kurumsal Yönetim Derecelendirme Notu Hesaplama Örneği

Konu BaĢlıkları Ağırlık (%) Alınan Not Tahsis Edilen Not

Pay Sahipleri 25 82,56 20,640 Kamuyu Aydınlatma ve ġeffaflık 35 75,78 26,523 Menfaat Sahipleri 15 89,61 13,442 Yönetim Kurulu 25 76,54 19,135 Toplam 100 79,740

Toplamda örnek firmamız 79,74 puan almıĢ durumdadır. Kurumsal yönetim derecelendirmesinde puanlar 0-10 aralığında olduğundan dolayı bu not 1/10 ile çarpılarak asıl konu olan nota ulaĢılmaktadır. Buradan da firma kurumsal yönetim notu olarak 7,97 puan alacaktır.

2.4.3. ĠMKB Kurumsal Yönetim Endeksine Dahil ġirketlerin Kurumsal Yönetim Notları

Türkiye’de dört adet kredi derecelendirme kuruluĢunun kurumsal yönetim notu verme yetkisinin bulunduğundan bahsetmiĢtik. ġimdi endekse dahil firmaların bu kuruluĢlardan aldıkları notları inceleyelim.