Ġlkokul Dönemi Çocuğu GeliĢim Özellikleri

Okul çağı dönemi fiziksel büyümenin yavaĢladığı, biliĢsel büyüme ve geliĢmenin hızlı ilerlediği, aileden çok arkadaĢın önemli olduğu fizik, mental ve sosyal iliĢkilerin geliĢtiği dönemdir. Okul çağı çocuğunun fiziksel geliĢimini etkileyen yaĢamsal mekanizma, bazı hormonların fazla salgılanmaya baĢlamasıdır. 6-12 yaĢ dilimini içeren bu yıllarda eğitim öğretim faaliyetleri ön plandadır.

Bu dönemde düĢünme becerisi somut özellikler taĢır. Çocuk, duyu organlarıyla algıladığı durumlar içerisinde düĢünüp akıl yürütebilir. SosyalleĢme ve baĢarı arzusu ön plandadır. 6-12 yaĢ dönemi hayallerle gerçeklerin iç içe olduğu ve sorumluğun daha çok ebeveynle paylaĢıldığı bir dönemdir. 6-12 yaĢ döneminin bu özelliği soyut düĢünceden somut düĢünceye, çocukluk beden yapısından gençlik beden yapısına ve

44

çocuksu duygulardan yetiĢkin duygulara geçiĢi yansıtmaktadır. 6-12 yaĢ, ergenlik dönemine geçiĢin yaĢandığı bir dönemdir. Bu dönemde cinsel kimliklerini kazanır, bağımlılığı azalır. KonuĢma yeteneği, söz dağarcığı çok geliĢmiĢtir.

Beden, hareket ve dil geliĢiminin hızlandığı, mantıksal düĢünme, sayı, zaman, mekân, boyut, hacim, uzaklık kavramlarının yerleĢtiği, daha önceleri anne ve babayla kurulan özdeĢime, öğretmen ve arkadaĢların eklendiği, aileden kazandığı değerlerin yanında kendisinin de kendi yargılarını oluĢturmaya baĢladığı, eleĢtirel düĢüncenin arttığı gözlemlenebilir. Oyun çocuğu gibi canlı ve hareketlidir. Evde pahalı oyuncaklarla oynamak yerine toz içinde yırtık top peĢinde koĢmayı tercih eder. Özellikle erkek öğrenciler arasında gruplar kurulur. Piaget‟nin biliĢsel geliĢim dönemlerine iliĢkin olarak verdiği yaĢ dönemleri dikkate alındığında, 6-12 yaĢ dönemi çocuğu somut iĢlemler evresinde bulunmakta, biliĢsel geliĢim açısından operasyon öncesi dönemden somut operasyon dönemine geçmektedir. BiliĢsel geliĢimi çocuğun akademik yaĢantısını etkilemekle beraber sosyal ve duygusal yaĢantısını da etkilemektedir. Okul çağı çocuğu hem kaba hem de ince motor becerilerini sergileyebileceği etkinliklere katılmak için oldukça isteklidir.

Bu nedenle de çocuğun fiziksel aktiviteler içerisinde yer alması beden sağlığı, kendini yeterli hissetme, biliĢsel ve sosyal becerilerin geliĢimi gibi çocuğun geliĢimini pek çok açıdan olumlu yönde etkilemektedir. Oyun giderek eskisi gibi zevk vermez; zihnen ve bedenen bir Ģeyi tam olarak yapmak daha çok zevk verir; devamlı bir gayret ve iĢ yapıcılık davranıĢları göstermek isterler. Artık bir Ģeyler yaparak baĢkalarının takdirini kazanmayı ve kabul edilmeyi öğrenirler. Kelime dağarcığı geniĢler ve cümle yapısı daha komplekstir. 6 yaĢında çocuğun öğrendiği kelime sayısı artmaktadır. Bu dönemde kültürel olarak kelime kullanımı artar. Okuma dil becerilerini geliĢtirir (MEB, 2013: 37-39).

Çocuklar bu dönemde yaparak ve yaĢayarak öğrenmektedirler. Bu bakımdan gerçekleĢtirilecek etkinliklerin çocuğun duyu organlarına hitap edecek Ģekilde olması gerekmektedir. Bu dönem çocuklarında sözcük dağarcığı hızla geliĢmekte olup dikkat süreleri oldukça kısadır. Dolayısıyla uzun süreli etkinliklere dikkatlerini yeterince veremezler. Çocukların bu dönemde görsel bellekleri oldukça geliĢmiĢ olup duyduklarından daha çok gördükleri akıllarında kalmaktadır (MEB, 2013: 42). Nesnelerin algıladıkları Ģekillerde zihinlerinde kalmaktadır. Zaman içerisinde sayı,

45

mekân, uzaklık ve yakınlık gibi kavramları öğrenirler. Kurallara uyma ile ilgili tutarsızlıkları sık sık ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte kuralların değiĢtirilemez olduğunu düĢünürler ve kuralları aynen uygulamaya çalıĢırlar. Bu dönem çocukları aynı zamanda Freud'un psikoseksüel geliĢim kuramındaki fallik dönem ile gizil dönem arasındaki geçiĢ sürecini yaĢamaktadırlar. Bu bakımdan ebeveynler ve öğretmenler çocuklara sevgi ile yaklaĢmalı, birer model olarak çocukların değer sistemlerinin geliĢmesinde olumlu etki meydana getirmelidirler. Buradaki gösterilen ilgi ve sevgi zamanla çocukların dıĢ dünya ile iliĢkilerinin Ģekillenmesinde önemli olmaktadır (Ogelman, Körükçü, Ersan, 2015: 3).

Bu dönemde çocuklar aynı zamanda Erikson'un psikososyal giriĢim kuramındaki giriĢkenliğe karĢı suçluluk ve baĢarıya karĢı aĢağılık duygularını yaĢamaktadırlar. Dolayısıyla çocukların hem anne babaları hem de öğretmenleri tarafından beğenilmeyen ihtiyaçları vardır. Bununla birlikte çocukların nazarında değerli gördükleri kiĢiler tarafından takdir edilmeye ihtiyaçları bulunmaktadır. Çocukların olumlu davranıĢlarının takdir edilmesi ve bu davranıĢları tekrar etmeleri sağlanmalıdır. Bu takdir edilme sayesinde çocuklar beğenildiklerini hissederler ve sevgi ihtiyaçları giderilmiĢ olur. Aynı zamanda bu dönemde çocukların baĢarı ihtiyaçları da önemli ihtiyaçlar arasında görülmektedir. Bu yüzden baĢarıyı tatmaları olumlu yönde özgüvenlerinin geliĢmesi açısından önemlidir. Buna bağlı olarak çocuklar öğrenmeye karĢı daha istekli hale gelebilecek, derslere ve okula karĢı olumlu tutum geliĢtireceklerdir. Bu açıdan çocuklara 1. sınıfta ilk okuma yazma öğretiminde, çocukların tanınması, geliĢim özelliklerinin farkında olunması, gerçekleĢtirilecek etkinlikler açısından son derece önemlidir. Dolayısıyla eğitimcilere ve ailelere düĢen görev çocukların fiziksel, sosyal, akademik, duygusal ve biliĢsel geliĢimlerinin farkında olarak, bu süreçleri yakın takip etmeleridir (Tok, Tok ve Mazı, 2008: 2-3).

Ġlkokul 1. Sınıf kademesinde bulunan çocukların fiziksel geliĢim özellikleri de okuma yazma becerileri açısından önemli görülmektedir. Fiziksel geliĢim çocukların sosyal ve zihinsel geliĢimlerini de yakından etkilemektedir. Fiziksel yetersizlikler ve hastalıklar çocukların geliĢimlerini olumsuz etkileyebilmektedir. Bu nedenle bu tür sorunların erken tespit edilmesi, çocukların okuma yazma becerilerinin geliĢimi açısından önemlidir. Ġlkokul 1. sınıf kademesinde ve 6 yaĢlarında olan çocuklar büyük kas hareketlerini gerektiren etkinliklere rahatlıkla katılabilirler. Bu aĢamadan

46

sonra ise küçük kas hareketlerini gerektiren etkinlikleri de yerine getirmeye baĢlarlar. Öncelikle karalama, çizim ve yazma becerileri geliĢir. Okuma yazma becerileri açısından çocukların geliĢim özellikleri genel itibarıyla Ģu Ģekildedir (Akyol, 2006: 35-37);

 Çocukların bencilliği öne çıkmaktadır. Bu dönemde her zaman birinci olmayı ve kazanmayı isterler, aynı zamanda kurallara uyma becerileri tam olarak geliĢmemiĢtir.

 Çocuklar yaptıkları her Ģeyin doğru olduğunu düĢünürler. Dolayısıyla yaptıkları etkinlik ve davranıĢlar için övülmeyi beklerler.

 Bu aĢamada çizimler yapabilirler.

 Kısa ve sıkıcı olmayan hikâyeleri dinleyebilirler. Hikâyelerdeki karakterleri canlandırabilirler.

 Bu dönemde çocukların hayal güçleri ve dünyaları oldukça geniĢtir.

 Kalem tutma kuvvetli olan ellere ile gerçekleĢtirilir ve kalemi oldukça sıkı tutarlar.

 Bu dönem çocuklarında parmak emme, kalem çiğneme gibi davranıĢlar görülebilir.

 Duygu ve düĢüncelerini ifade ederken vücut hareketlerini özellikle ellerini fazla kullanırlar.