ġiirlerinin Meydana GeliĢ AĢamaları

Çobanzade 1913 yılında Yaş Tatar Yazıları ismini verdiği derlemesinde “Bekir Bavbek” imzasıyla “Anan(m) Kayda” adlı uzun bir destan yayımlamıĢtır. Bu destan Ġstanbul‟da basılmıĢtır. ġairin elimizde bulunan en eski tarihli eseri “Anan(m) Kayda” manzumesidir. Bu sebepten dolayı Ģiir yazmaya bu yıllarda baĢladığı bilinmektedir. Bu konu hakkında henüz kesin bir bilgiye ulaĢılamamıĢtır. Ġkinci Ģiiri ise 1914 yılında Odesa‟da kaleme aldığı “Korkak” isimli Ģiirdir. 1915 yılına ait Ģiirleri henüz bulunamamıĢtır.

Çobanzade 1916 yılından 1920 yılının mart ayına kadar BudapeĢte Üniversitesinde eğitim görmüĢtür. BudapeĢte Üniversitesi ve oranın muhiti Ģairin Ģiirlerini meydana getirme aĢamasında dönüm noktası olmuĢtur.3

ġiirlerinin büyük çoğunluğunu bu dönemde kaleme almıĢtır. 1916 yılında BudapeĢte‟de kaleme aldığı iki Ģiiri vardır. Bunlar “Tandu” ve “Tınç Tatar

Çölünde” isimli Ģiirleridir. 17 Aralık 1916 yılında Kavgasız Toy Körülmegen

isimli Ģiirini kaleme almıĢtır. Fakat bu Ģiirin yazıldığı yer hakkında bilgi yoktur. Çobanzade, Macaristan‟da bulunduğu dönemde Kırım Tatarları ve Türk dünyasına farklı bir gözle, bütüncül bir yaklaĢımla bakmaya baĢlamıĢtır. ÇeĢitli ülkelerde ikamet eden Türk halklarının geçmiĢine ve geleceğine ulu bütünle bakmaya baĢlamıĢtır. Bağımsızlık duygusunu burada pekiĢtirmiĢtir (Vilayet Quliyev, 525. gazete, 24-25).

ġairin bulunan Ģiirleri arasında en uzun Ģiir 1916 yılında kaleme aldığı Tandu (Poema) isimli Ģiiridir. Bu Ģiir Kaval Sesleri isimli defterinin otuz üçüncü sayfasında yer almaktadır. Gök Kitap‟ta “Çorabatır” adıyla neĢredilmiĢtir. 5 Ekim 1917 tarihinde yakın arkadaĢı ve akrabası Hamdi

3_{Vilayet Quliyev, Çobanzade‟nin dünya görüĢünün farklılaĢmasında Macaristan Ģehrindeki}

Ataman‟a mektup yollamıĢtır. Yolladığı mektup “Tandu” Ģiiri hakkında bilgiler içermektedir. Mektup Ģu Ģekildedir:

“Sana, hakkında pek çok yazdığım uzunca destanımdan göndermeğe başlıyorum. Halkın anladığı tarzda bir kahraman taslağını havidir. Bunu daha mürekkepleştirmek, ona ruh, kalb, karakter vermek ya başkalarının ve yahut benim daha sonar, gelecek senelerimin işi. Şimdi, yalnız istidadımı görmek ve göstermek istiyorum. Muvaffakıyet, daha kat‟î gayretlerin omuzunda. Süjeyi “Malgar” Tatarlarının bir masalından aldım. Muhtelif mektuplara gidecek parçaları bir araya toplamanı rica ederim” (Otar, 1999: 122).

1917 yılında kaleme aldığı tüm Ģiirleri (dokuz Ģiir) BudapeĢte‟de yazmıĢtır. Bu yıla ait ilk Ģiiri 21 Ocak ve 31 Mayıs arasında kaleme aldığı “Yaş Bala Tülber Bala” isimli Ģiirdir. Bu tarihlerin arasında 7 Mart‟ta kaleme aldığı “Vesselam” isimli Ģiiri yer alır. 4 Haziran‟da “Hasret” isimli Ģiiri, 18 Temmuz‟da ise “Yaz Akşamı Üy Aldında” isimli Ģiirini kaleme almıĢtır. 27 Temmuz‟da “Ah Tabılsam” isimli Ģiiri, 16 Eylül‟de “Taqdirge” isimli Ģiiri, 23 Aralık‟ta “Öz Özüme”, 24 Aralık‟ta “Bir Esirin Baş Taşına” isimli Ģiiri kaleme almıĢtır. Bu tarihte BudapeĢte‟de yazılan “Stüdent” isimli Ģiirin ayı ve günü belli değildir.

Adını zikrettiğimiz Ģiirler hakkında yakın arkadaĢı Hamdi Ataman‟a mektup yazmıĢtır. Çobanzade, yazdığı mektupta bir Ģiirinden daha bahsetmektedir. Otar, Çobanzade‟nin Hamdi Ataman‟a gönderdiği mektupta bahsedilen bu Ģiirin “Uzaq Tavlar” isimli Ģiir olduğunu söylemektedir (Otar, 1999: 27). Mektup, 7 Eylül 1917 tarihlidir. Fakat “Uzaq Tavlar” isimli Ģiirinin nerede, ne zaman yazıldığı hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Çobanzade yazdığı mektupta uzun bir Ģiirini gönderdiğini fakat Ģiirin üzerine Hamdi Ataman‟a ithaf yazmadığını, eğer isterse BudapeĢte‟de kaleme aldığı tüm Ģiirlerini bastırırken ona ithaf ettiğini söyleyeceğini belirtmiĢtir. Ve gönderdiği bu Ģiirleri büyük bir titizlikle okumasını, içerisinde gözyaĢlarını tutmakta zorlanacağı hisler olduğunu bu Ģiirler de özünü bulacağını belirmiĢtir (Kuliyev, 2016:7).

ġair meydana getirdiği Ģiirlerinin çoğunluğunu yine BudapeĢte‟de öğrenci iken 1918-1919 yılları içerisinde düzenlemiĢtir. Bunlardan bir veya iki tanesi aynı yıllarda Ġstanbul‟da çıkan “Kırım Mecmuası” adlı dergide basılmıĢ; on tanesinde 1919‟da Ġstanbul‟da basılmıĢ olan Kök Kitap‟ta yayımlanmıĢtır (Taymas: 258). Bu dönem içerisinde kaleme aldığı Ģiirlerini Ġstanbul‟da yaĢayan akrabası ve yakın dostu Hamdi Ataman‟a göndermiĢtir. Tatar aydınları tarafından Romanya‟da çıkarılan Emel dergisinde birkaç Ģiiri basılmıĢtır (Ramiz Asker, 2013: 20).

4.12.1. 1918 Yılında BudapeĢte’de Kaleme Aldığı ġiirleri

(25.03.1918) Haber Aldım

(12.04.1918) Oy Suvuq ġu Gurbet (16.05.1918) Ezan Sesi

(01.05.1918) Tuvgan Til (21.08.1918) Sen DeniĢme

Duman (Günü ve ayı belli değildir).

4.12.2. 1919 Yılında BudapeĢte’de Kaleme Aldığı ġiirleri

(1.01.1919) Bin Dokuz Yüz On Doquz (12.01.1919) Kart Dunay

(25.01.1919 Cumartesi) Halim Aydamak (30.01.1919) Zavallı Türk

(1.02.1919) Bir Ġzin Beriniz (8.02.1919) Rast Kele (28.02.1919) Kaytarma

(7.03.1919) Kollar Demir BaĢ Emen (15.03.1919) BudapeĢte AkĢamı

(19.03.1919) SavaĢa Dostlarım Hak Tatar Tiliçün (09.1919) Bilmiyim

(09.1919) Küz (27.11.1919) Mezad

(31.12.1919) Tatar Tögülmen Degenlere

1920 yılının Mart ayı Çobanzade‟nin mezuniyet yılıdır. 7 Mart 1920 yılına kadar burada dokuz Ģiir kaleme almıĢtır.

4.12.3. 1920 Yılında BudapeĢte’de Kaleme Aldığı ġiirleri

(08.01.1920) Kiçkene Sözler (21.01.1920) Dunay DaĢa 2 (28.01.1920) Babama

(07.02.1920) Kelecek

(02.1920) Coyun Col ĠĢçileri

(13.02.1920) KeçmiĢteki Suçlarımız (17.02.1920) Ümit

(02.03.1920) Müselman Balası (04.03.1920) Akçam Bolsa

(07.03.1920) Kızıl ġarap Eski ġarap Ġçeyim

Haziran 1920‟de Ġsviçre‟ye giden Çobanzade burada da Ģiir yazmaya devam etmiĢtir.

4.12.4. Ġsviçre Lozan’da Kaleme Aldığı ġiirleri

(17.05.1920) Lozan Kimse Bilmiy (05.04.1920) YahĢı Ölüm

(05.1920) BoĢuna (05.1920) Kart Çingene (05.1920) Kurt Nebi Çoban

(13.05.1920) Kalk Esma KardeĢim (22.05.1920) Bir Saray Kuracakmen

(05.1920) Bolayım Kahveci, Tek ġeher CaĢı

Bu senelerde 31 Mart 1920 yılında Ġnsbruk-Forelberg‟de Tokay ġarabı isimli Ģiirini kaleme almıĢtır.

1921 ve 1922 yılı Ģairin anavatanı Kırım‟da kaleme aldığı Ģiirlerinden oluĢmaktadır. Bu seneler içerisinde Akmescit‟te altı Ģiir kaleme almıĢtır.

4.12.5. 1921-1922 yılında Akmescit’te Kaleme Aldığı ġiirler

(1921) Kavgasız Toy Körülmegen (1921) Tanga Doğru

(04.1922) Yanık Kaval (22.09.1922) Mezad

(08.12.1922) Biz YaĢ Ekende (22.12.1922) Keleler

1923 yılının eylül ayında yaptığı gemi yolculuğunda Boran isimli Ģiirini kaleme almıĢtır. 1924 ve 1925 yılları arasındaki Ģiirleri hakkında net bir bilgiye ulaĢılamamıĢtır. 1926 yılında son iki Ģiirini kaleme almıĢtır. Bunlardan birisi Ağustos ayında Leningrad‟ta kaleme aldığı Baltık Yalısında isimli Ģiiridir. Son Ģiiri ise 20 Kasım 1926 yılında kaleme aldığı Kalpak Mahracı isimli Ģiiridir.