Ġhtiyati Tahakkuk Uygulanma Nedenleri

6183 Sayılı Kanun‟ un 17. maddesinde ihtiyati tahakkuk uygulanma nedenleri üç bent halinde sayılmıĢtır. Bu nedenler,

-13 üncü maddenin 1, 2, 3 ve 5. bentlerinde yazılı ihtiyati haciz sebeplerinden birisinin varlığı,

-Mükellef hakkında 110. madde gereğince takibata giriĢilmiĢ olması,

-TeĢebbüsün muvazaalı olduğu ve hakikatte baĢkasına aidiyeti hakkında deliller elde edilmesi hali olarak belirtilmiĢtir.

Ġhtiyati tahakkuk nedenleri olarak sayılan bu hallerin ilk bölümünde yer alan ne- denler, 6183 Sayılı Kanun‟ un 13. maddesinde düzenlenen ihtiyati haciz nedenlerinden bazılarıdır. ÇalıĢmamızın önceki bölümünde ihtiyati nedenleri baĢlığı altında detaylı açıklama yapılmıĢtır. Maddede sayılan nedenlerin, ihtiyati tahakkuk nedeni olarak açık- laması kısaca yapılarak diğer nedenler üzerinde durulacaktır.

2.3.4.2.1. Bazı Ġhtiyati Haciz Nedenlerinin Bulunması

6183 Sayılı Kanun‟ un 17. maddesinin ilk bendinde, aynı kanunun 13. madde- sinde belirtilen ve ihtiyati haciz uygulamasına yol açan hallerden; teminat istenmesini gerektiren hallerin varlığının, borçlunun belli ikametgahının olmamasının, borçlunun kaçmıĢ olması veya kaçması, mallarını kaçırması ve hileli yollara baĢvurması ihtimali- nin bulunması halinin, mal bildirimine çağrılan borçlunun belli süre içinde mal bildiri- minde bulunmamıĢ olması halinin ihtiyati tahakkuk nedenlerinden olduğu hüküm altına alınmıĢtır (Çelik, 2000: 77).

Ġhtiyati tahakkukun uygulamasına neden olan bu haller, çalıĢmamızın kamu ala- caklarının korunması yöntemlerinden teminat ve ihtiyati hacizle ilgili bölümde ayrıntılı olarak ele alınmıĢtır. Bu yüzden konuya iliĢkin yeniden açıklama yapılmayacak olup sadece ihtiyati tahakkukun uygulama esasları üzerinde durulacaktır.

Uygulamada, teminat istenmesi gerektiren hallerin bulunması durumunda, vergi daireleri tarafından ihtiyati tahakkuk iĢlemi yapılmadan kamu borçlusundan teminat istenmemektedir. Bunun yanında, teminat istenmesi Ģeklindeki ihtiyati tahakkuk ve ihti- yati haciz nedeni, sadece teminat istenmesini gerektiren kamu alacağı ile sınırlı bir Ģe- kilde ihtiyati tahakkuk yapma ve ihtiyati haciz yoluna gidilmektedir. Öğretide, 6183 Sayılı Kanun‟ un 9. maddesinde belirtilen teminat istenilen hallerin varlığı durumunda ihtiyati tahakkuk yapılması beklenmeksizin borçludan teminat istenmesi, süresi içinde teminat gösterilmediği takdirde aynı kanunun 13/4 maddesi uyarınca ihtiyati tahakkuk yapılmadan doğrudan ihtiyati haciz uygulanması gerektiği görüĢü savunulmaktadır (Gerçek, 2010:151; Özbalcı, 2003: 256).

Borçlunun belli ikametgahının olmaması, borçlunun kaçmıĢ olması veya kaçma, mallarını kaçırma veya hileli yollara baĢvurma ihtimalinin bulunması, mal bildirimine davet edilen borçlunun hiç bildirimde bulunmaması ya da eksik bildirimde bulunması hallerinde, borçlunun henüz tahakkuk etmemiĢ kamu alacakları için önce ihtiyati tahak- kuk sonra ihtiyati haciz uygulanmakta suretiyle tahakkuk etmemiĢ kamu alacakları ihti- yaten tahakkuk ettirilerek koruma altına alınmaktadır (Yiğit, 2005: 80).

2.3.4.2.2. Kamu Alacağının Tahsiline Engel Olma Suçundan MükellefkHakkında KovuĢturmaya GeçilmiĢ Olması

6183 Sayılı Kanun‟ un 17. maddesinin 2. bendinde, kamu alacağının tahsiline engel olma suçunu düzenleyen aynı kanunun 110. maddesinde yer alan hüküm uyarınca kamu borçlusu hakkında kovuĢturmaya baĢlanmıĢ olması hali, ihtiyati tahakkkuk nedenlerinden biri olarak sayılmıĢtır.

6183 Sayılı Kanun‟ un 110. maddesinde “Amme alacağının tahsili için hakkında takip muamelelerine baĢlanan borçlu kısmen veya tamamen tahsile engel olmak veya tahsili zorlaĢtırmak maksadıyla mallarından bir kısmını veya tamamını,

-Mülkünden çıkararak, telef ederek yahut değerden düĢürerek gerçek surette, -Gizleyerek, kaçırarak, muvazaa yolu ile baĢkasının uhdesine geçirerek veya aslı olmayan borçlar ikrar ederek yahut alındılar vererek gerçeğe aykırı surette, varlığını yok eder veya azaltır ve geri kalan mallar borcu karĢılamaya yetmezse altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. “ hükmü yer almaktadır.

6183 Sayılı Kanun‟ un 115. maddesine göre, bu suçların alacaklı kamu idaresi- nin bulunduğu yerdeki en büyük memurunun ihbarı üzerine Cumhuriyet BaĢsavcılığı tarafından kamu borçlusu hakkında kovuĢturma yapılacaktır (Batun, 2010: 89).

Suça konu olan ve tahsili engellenen kamu alacağı, esasında tahakkuk etmiĢ bir borçtur. Ancak, bu borcun tahsiline engel olma amacı ile suç olan eylemleri gerçekleĢti- ren kamu borçlusu hakkında Cumhuriyet BaĢsavcılığı tarafından kovuĢturma yapılması, alacaklı kamu idaresinin borçluya güvenini kaybetmesine sebebiyet verecektir. Bu gü- ven kaybı, kamu alacaklısı bakamından bu borçlar hakkında ihtiyati tahakkuk uygula- mak suretiyle kamu alacağının güvence altına alınması ihtiyacını doğurmaktadır.

Aynı kanunun 17/2 maddesi uyarınca bu borçlunun henüz tahakkuk etmemiĢ di- ğer borçları hakkında ihtiyati tahakkuk yapıldıktan sonra da ihtiyati haciz uygulanacak- tır (ġarlak, 2007: 72).

2.3.4.2.3. TeĢebbüsün Muvazaalı Olması Ve Gerçekte BaĢkasına AitkOlduğuna

Dair Delilllerin Bulunması

6183 Sayılı Kanun‟ un 17. maddesinin 2. fıkrasının 3. bendinde, bir teĢebbüsün muvazaalı (danıĢıklı) olması ve gerçekte baĢkasına ait olduğu hakkında delillerin elde edilmiĢ olması halinin ihtiyati tahakkuka yol açacağı belirtilmiĢtir.

TeĢebbüsün muvazaalı olması, gerçek sahibinin görünürdeki sahibinden farklı olmasını ifade eder. Bazı kiĢilerin ekonomik faaliyetler gereği ve vergi avantajlarından faydalanma amacı ile bu tip paravan iĢletmeler kurdukları görülmektedir (Bayraklı, 2000: 62). Kamu idaresine karĢı bu teĢebbüs muhatap olmakta, ancak, genelde bu te- Ģebbüsün herhangi bir malvarlığı da olmadığı için ortaya çıkan kamu borcu tahsil edi- lememektedir. Böyle bir durumda anılan kanun hükmüne göre muvazaalı (danıĢıklı) teĢebbüsten vergi ve resim bakımından yararlananların tahakkuk etmemiĢ kamu borçları için ihtiyati tahakkuk yapılacaktır ve malları hakkında da derhal ihtiyati haciz uygulana- caktır. Böylelikle, alacaklı tahsil dairesi tahakkuk etmemiĢ kamu alacaklarını koruma altına almaktadır (Yiğit, 2005: 81).

Ancak, bu nedene dayalı olarak kamu alacaklısının borçlu hakkında ihtiyati ta- hakkuk ve ihtiyati haciz uygulanması için, bu teĢebbüsün gerçekte baĢkasına ait olduğu hakkında delillerin elde edilmiĢ olması Ģarttır. Kamu alacaklısı, elinde bu konuda delil- ler mevcut değilse, borçlu hakkında ihtiyati tahakkuk yaparak ihtiyati haciz iĢlemi ya- pamayacaktır (Çelik, 2000: 80).