2. XLIX NUMARALI ANTALYA ġER’ĠYYE SĠCĠL DEFTERĠ IġIĞINDA 1897 1899 YILLARI ARASI ANTALYA
2.2 Ġdari Taksimat
2.2.2. Ġdari Taksimatta Müslim ve Gayrimüslimlerin Mesken Tuttuğu Mahalleler
XLIX no‟lu Antalya ġer‟iyye Sicili Defteri kapsamında zikredilen mahallelerde Müslim ve gayrimüslimlerin yaĢadıkları görülmektedir. Bununla birlikte ismi geçen mahallelerde Müslim ve gayrimüslimlerin bir arada yaĢadıkları da tespit edilebilmektedir. Ancak belirlenen bu mahalle isimleri, yalnızca zikredilen defterdeki bilgileri kapsadığından muhakkak ki incelenen dönemin idarî taksimatına dair tam bir bilgi sunamamaktadır. Böyle bir bilgiye eriĢilebilmesi için XLIX no‟lu Antalya ġer‟iyye sicil defterinin öncesi ve sonrasında yer alan diğer sicil defterlerinin de eksiksiz olarak transkripsiyonu ve incelenmesinin yapılmasının gerektiği kesindir.
XLIX no‟lu Antalya ġer‟iyye Sicili Defteri‟nde „„Antalya‟nın Baba Doğan Mahallesi
mütemekkinlerinden ve Devlet-i Aliyye teb„asının Rum milleti‟‟92
„„Antalya‟nın Rağbetiye 86 AġS 49, s. 63, hüküm 98 87 AġS 49, s. 92, hüküm 147 88 AġS 49, s. 93, hüküm 149 89 AġS 49, s. 101, hüküm 162 90 AġS 49, s. 97, hüküm 155 91 AġS 49, s. 145, hüküm 235
Mahallesi sȃkinlerinden Ermeni milletinden‟‟93
ve „„Antalya‟nın Timurcu Süleymân Mahallesi sȃkinelerinden müteveffȃ-yı merkumun zevcesi millet-i musevîden‟‟94
olarak geçen ifadelerden Rum, Ermeni ve Musevilerin ismi geçen mahallelerde yaĢadıkları belirlenmiĢtir. Niketim buna göre XLIX no‟lu Antalya ġer‟iyye Sicili Defteri‟nde gayrimüslimlerin yaĢadıkları mahalle isimleri Ģöyledir;
Rumların YaĢadığı Mahalleler
Babadoğan Makbûle Hanım Makbûle Yeni Mahalle Rağbetiye Mecdeddin Câmi„-i Cedîd Keçi Bali Makbûle Rum Makbûle Ġslȃm Hasbalaban ġeyh Sinȃn Timurcu Süleymȃn TeĢvîkiye Ermenilerin YaĢadığı Mahalleler
Rağbetiye Babadoğan
Hasbalaban Makbûle Ġslȃm ġeyh Sinȃn
Musevilerin YaĢadığı Mahalleler Timurcu Süleyman
Tahıl Pazarı Bali Bey
XLIX no‟lu Antalya ġer‟iyye Sicili Defteri‟nde Müslimlerin yaĢadıkları mahalle isimleri Ģöyle tespit edilmiĢtir;
Elmalu Hasbalaban AĢık Doğan Tahıl Pazarı
Körlü ġeyh Sinan Makbûle Ġslam Takiyyeci Mustafa Sofular Bali Bey Mecdeddin Ġğdir Hasan ÇavuĢbahçe Keçi Bali Makbûle Rum ġeyh ġeceüddin Ġskender Çelebi Câmi„-i Cedîd Babadoğan Kızılharım Timurcu Süleyman Kızılsaray Timurcu Kara Hacı Mustafa
92 AġS 49, s. 2, hüküm 1
93 AġS 49, s. 20, hüküm 28 94
Câmi„-i Atîk Meydan Hasbalaban Divan Piri
Ahi Kızı Arap Mescidi Makbule, Hatib Süleyman Sağır Bey Ahi Yusuf Makbûle Hanım Yeni Mahalle
Tuzcular Rağbetiye Divan Piri TeĢvikiye
Tablo 2. 11. XLIX No‟lu Antalya ġer‟iyye Sicil Defterinde Müslim ve Gayrimüslimlerin
Beraber YaĢadıkları Mahalle Adları
Müslüman Rum Ermeni Musevi
Timurcu Süleymȃn Timurcu Süleymȃn _ Timurcu Süleymȃn
Babadoğan Babadoğan Babadoğan _
Hasbalaban Hasbalaban Hasbalaban _
Makbûle Ġslam Makbûle Ġslam Makbûle Ġslam _
ġeyh Sinan ġeyh Sinan ġeyh Sinan _
Rağbetiye Rağbetiye _ _
Makbûle Rum Makbûle Rum _ _
Yeni Mahalle Yeni Mahalle _ _
Mecdeddin Mecdeddin _ _
Makbûle Hanım Makbûle Hanım _ _
TeĢvikiye TeĢvikiye _ _
Tahıl Pazarı _ _ Tahıl Pazarı
Bali Bey _ _ Bali Bey
Kaynak: XLIX No‟lu Antalya ġer‟iyye Sicil Defteri
2.2.3. XLIX No’lu Antalya ġer’iyye Sicili Defteri’nde Yer Alan Görevliler
Tanzimat‟ın ilanını takiben meydana gelen köklü değiĢimlerden idari teĢkilatlanma da
nasibini almıĢtır. Bu dönemden itibaren sancakların baĢında kaymakamların idarî otoriteyi temsil ettikleri görülmektedir.95
Ancak XLIX no‟lu Antalya ġer‟iyye Sicil Defteri
incelemesinde, defterin ihtiva ettiği dönemde kaymakam olarak „„Dördüncü ordu-yı
hümayunun muzîka muallimi olub Erzincan‟da sȃkin kaymakȃm izzetlü Ali Bey‟in…‟‟96 ve „„Mütevellî kaymakȃmı bulunduğum müteveffȃ Şeyh Adem Efendi…‟‟97
ibareleri dıĢında bir bilgiye rastlanmamaktadır.
Yine incelenen defterde geçen köy ve mahalle muhtarlarının isimlerini, görevde bulundukları tarihler kesin olmamakla birlikte Ģöyle sıralamak mümkündür; Yazır karyesi Muhtȃr-ı evveli Süleymân (28 Muharrem 1315)98
, Osmânlı aĢiretinin KiriĢçiler Mahallesi‟nden muhtȃr Koca Eyüb (27 Rebiü‟l Evvel 1315)99
Ġstanos nȃhiyesine tȃbi‟ Ali
95 Çadırcı, age., s.236 96 AġS 49, s. 16, hüküm 22 97 AġS 49, s. 78, hüküm 127 98 AġS 49, s. 7, hüküm 11 99 AġS 49, s. 25, hüküm 35
Fahreddîn-i Sagir muhtȃrı ġükrü Musa (27 Rebiü‟l Evvel 1315)100
, ġeyh Sinȃn Mahallesi muhtȃrı Hacı Abdullah (2 Cemaziyel evvel 1315)101
, Hasbalaban muhtȃrı (mühür basılmıĢ isim okunamadığı için kaydedilememiĢtir) (15 Zilhicce 1315)102, muhtâr-ı sânî Ġbrahim ibn Osmân (27 Muharrem 1316)103
, Ġstanos nahiyesine tabi‟ Ali Fahreddîn Sagir karyesi muhtȃr Veli (27 Muharrem 1316)104, Rağbetiye mahallesi muhtȃrı Kavak oğlu Anastas (21 Receb 1316)105, ÇavuĢbahçe Mahallesi muhtȃrı (mühür basılmıĢ isim okunamadığı için kaydedilememiĢtir.) (30 selh-i ġevval 1316)106
Ahi Yusuf Mahallesi muhtarı (mühür basılmıĢ
isim okunamadığı için kaydedilememiĢtir) (22 ġevval 1315).107
Defterde kaydı geçen diğer bir idarî görevli de Eytam Müdürü‟dür. Vasî tayinine iliĢkin
belgelerin yoğunlukta olmaması sonucu bilhassa Sandık Emini ve Eytam Müdürü‟nün vekil olarak ismi geçmektedir. Belgelerin ayrıntılı bir Ģekilde incelenmesi sonucunda 1897–1899 tarihlerini kapsayan dönemde bölgede görev yapan Eytam Müdürü ve Sandık Emini Ģunlardır; Müdür-i eytam Ahmed Yusuf (27 Rebiü‟l Evvel 1315)108
, Antalya Sagîr Bey Mahallesi sakinlerinden sandık emini Mehmed Ali Efendi(19 ġevval 1315)109
Defterde kaydı geçen diğer bir idarî görevli de imam‟dır. Hasbalaban Mahallesi Ġmamı (isim yazılmadığı için kaydedilmemiĢtir.) (15 Zilhicce 1315)110, imam Ali Hafız (27 Muharrem 1316)111, Ġmam-ı hükümet Abdülkadir (9 Ramazan1316)112
Defterde kaydı geçen diğer idarî görevliler ise Ģunlardır; Teke Sancağı mutasarrıfı Ahmed PaĢa113
, merkez orman kordon memuru Arif Efendi114, Orman idaresi oltacı Laz Mustafa Ağa115
, Orman Ġdaresi mülȃzimînden Papaszȃde116, sabık nüfus memuru müteveffa Mustafa Asım Efendi117
, telgraf ve posta müdürü (isim mühür içinde geçtiği için okunamamıĢtır)118, Postacı Mehmed oğlu Veli Ağa119
, Çiftlik-i Hümayun memuru Nuri Bey120, süvari asȃkiri 100 AġS 49, s. 25, hüküm 35 101 AġS 49, s. 36, hüküm 50 102 AġS 49, s. 104, hüküm 168 103 AġS 49, s. 115, hüküm 187 104 AġS 49, s. 115, hüküm 187 105 AġS 49, s. 158, hüküm 257 106 AġS 49, s. 180, hüküm 296 107 AġS 49, s. 85–86, hüküm 137 108 AġS 49, s. 25, hüküm 35
109 AġS 49, s. 84, hüküm 135, Antalya sandık emini Mehmed Ali (9 Ramazan 1316) s. 171, hüküm 280 110 AġS 49, s. 104, hüküm 168. 111 AġS 49, s. 115, hüküm 187 112 AġS 49, s. 171, hüküm 280 113 AġS 49, s. 141, hüküm 229 114 AġS 49, s. 19, hüküm 27 115 AġS 49, s. 115, hüküm 187 116 AġS 49, s. 142, hüküm 230 117 AġS 49, s. 38, hüküm 54 118 AġS 49, s. 139, hüküm 227 119 AġS 49, s. 180, hüküm 296
Süleyman121, birinci bölük mülazim baĢı Refik Bey122
, YüzbaĢı Abdullah Ağa123, Antalya süvari muhafızı (isim mühür içinde geçtiği için okunamamıĢtır)124
, YüzbaĢı Mehmed Efendi125, Medîne-i Antalya redif taburu binbaĢısı Refik Bey126, Antalya ikinci bölük YüzbaĢısı Tayfur Efendi127
, ȃsakir-i Ģȃhȃne kolağalarından Abdülkadir Ağa128, ikinci orduyı hümayun on beĢinci alayının Hayr Mustafa PaĢa da aramsaz birinci taburu tüfenkçisi Osman Nuri Efendi129, Teke defter-i hakani ve idaresi memûru Azmi Efendi130, Habishaneci Mustafa131, Müessese müdürü Dimitri132, Antalya rüsumat müdürü (imzası geçmekte ismi zikredilmemektedir.)133, Teke mahkeme-i bidayet hukuk azası (imzası geçmekte ismi zikredilmemektedir.)134, meclis-i idare azasından Hacı Rıza Efendi135, merkez bidayet mahkemesi aza mülazımlarından tüccar Arif Ağazade136, müdir-i umumi muavini izzetlü Ġsmail Hakkı Efendi137, maarif tahsîldârı Ahmed Efendi138, Ceza Reisi olub Konya‟ya temvil-i
mu‟mûriyet eden Osmân Efendi139, görev tarihleri kesin tespit edilemediğinden yazılmamıĢ
olmakla birlikte isimleri geçen görevlilere yer verilmiĢtir. Öte yandan bu görevlilerin yaptıkları vazifelerin içeriklerine dair bilgi defterde yer almamaktadır.