Fe‘ilātün fe‘ilātün fe‘ilātün fe‘ilün
1 Ḫūblar çünki görür ‘āşıḳı bülbül yirine ‘Ārif ol sen de daḳın bir güzeli gül yirine 2 Ḥüsn-i mecmū‘ası zeyn olmaz idi çaḳ bu ḳadar
Arada kāküli ger düşmese sünbül yirine 3 Ruḫ-ı gülgūn ile şeb-dīz ṣaçuñ baş ḳoşalı
Virelüm cān u dili biz daḫi öñdül yirine 4 Pādişāhum güzelüm ḫizmete durmışdur dil
Ṣatun almalu degül ḳullan anı ḳul yirine 5 Yine aşkār gözi ṭoluları nūş itdi göñül
Mey-i gülgūnı tutub baġladı Düldül yirine 6 Yazalum yine Revānī nice rengīn ġazeli
Tāze güller ṣunalum yāre ḳaranfül yirine 66 a
85 Ġazel-i ‘Ubeydī
Mefā‘īlün mefā‘īlün mefā‘īlün mefā‘īlün
1 Ġamuñla pāymāl olan dil-i vīrānı anmazsın İle iḥsān idersin künc-i vaṣluñ adın anmazsın 2 Lebüñ cāmını bir kez emdügüm añarsın ammā kim
Ġam-ı hecrüñle ḳanlar yutduġum devrānı anmazsın
84Revānī Divanı, s.247
1b daḳın : ṭaḳın D.
3a Ģeb-dīz ṣaçuñ baĢ ḳoĢalı : ḳoĢdı çü Ģeb-dīz ṣaçın , virelüm : vireyin D. 5. beyit: -M.
108
3 Dimişdür ḳurṣ-ı dāġum göricek bir būse ḥaḳḳuñdur Be hey ẓālim unutduñ hīç ḥaḳḳ-ı nānı anmazsın 4 ‘Adū bir kez çaġırmaḳla varursın yanına dā’im
Nice feryād ider bu ‘āşıḳ-ı nālānı anmazsın
5 Nice ṣıḥḥat yüzin görsün ‘Ubeydī derdmendüñ kim Ṭabībüm yıl geçer ol ḫaste-i hicrānı anmazsın
86 Ġazel-i Fużūlī
Fā‘ilātün fā‘ilātün fā‘ilātün fā‘ilün
1 Ġamzesin sevdüñ dilā cānuñ gerekmez mi saña Tīġa urduñ cism-i ‘uryānuñ gerekmez mi saña 2 Yele virme daġıdup her māh ayaḳlardan düşer
Ey perī zülf-i perīşānuñ gerekmez mi saña 3 Āteş-i āhumla eylersin baña teklīf-i bāġ
Bāġ-bān serv-i ḫırāmānuñ gerekmez mi saña 4 Yandurup cānum cihān-sūz itme berḳ-ı āhumı
Āsumān ḫurşid-i raḫşānuñ gerekmez mi saña 5 Ey kemān-ebrū raḳībe virme ġamzeñden naṣīb
Oḳ atarsın ṭaşa peykānuñ gerekmez mi saña
86Fuzūlī Divanı, s.139
1a dilā : göñül D. 2a māh : yan D.
3a āteĢ-i āhumla : āteĢīn āhumla, serv-i ḫırāmānuñ : gülberg-i ḫandānuñ D. 4a berḳ-ı āhumı: - M
109
6 Küfr-i zülfüñden beni men‘eylemek lāyıḳ mıdur Ṣūfī inṣāf eyle īmānuñ gerekmez mi saña
7 Ṭutalum kim eşk-i seylābına yoḳdur i‘tibār Ey Fużūlī çeşm-i giryānuñ gerekmez mi saña
66 b
87
Ġazel-i Yaḥyā Tesdīs-i Raḥmī
Mefā‘īlün mefā‘īlün mefā‘īlün mefā‘īlün
I
1 Ne cānda māsivā ḳaydı ne dilde ḳīl u ḳālüm var Dem-ā-dem ẕikr-i Ḥaḳḳ ile ne şīrīn ḥasb-i ḥālüm var 3 Ne dünyādan ne ‘uḳbādan cevāb ile su’ālüm var
Ledünnī ‘ilmine düşdüm benüm gizlü maḳālüm var 5 “Ġanīdür göñlüm ‘ışḳ ile ne māl ü ne menālüm var Ne vaṣl-ı yāre ḫandānam ne hicrāndan melālüm var”
II
1 Helāk-i cān içün ġamzeñ baña ḫançer ṣunar cānum Hemān teslīm-i rūḥ idüp taḫallüfden geçer cānum 3 Şu cādū gözlerüñden ġayrı kimse yoḳ ṣorar cānum
Bisāṭ-ı ḳurba ḳurbiyyet bulam diyü arar cānum
5 “Ne ṣaġ olmaḳ murādumdur ne ölmekden ḳaçar cānum Cihānda ḫaste-i ‘ışḳ olalı bir ḫōşça ḥālüm var”
6a lāyıḳ mıdur : lāyıḳ degil, ṣūfī : ṣāfī D.
110
III
1 Ḳılup bu eşk-i ḫūnīnüm tenüm ḫākin ser-i ġalṭān Vücūdum var bütün gülī ḳabāya virmişüm el-ān 3 Şarāb-ı ‘aşḳ ile semm-i göñül āşüfte vü ḫayrān
Ḳanā‘at Ḳāfına ‘anḳā olup dil mülkine sulṭān 5 “Ne meyl-i Külbe-i Aḥzān ne seyr-i ṣoḥbet-i yārān17
Ne ṭa‘n-ı zāhid-i nādān ne ceng ne cidālüm var” IV
1 Benüm ol merd-i meydānuñ ḥaḳīḳat çüst ü çālāki Fedā-yı ‘aşḳ ḳılmışam cihānda māl ü emlāki 3 Melāmet ehliyem n’ola dökersem başıma ḫāki
Kim añar gūşe-i ġamda yaturken zār u ġamnāki 5 “Ben ol ḫayrān-ı ‘ışḳam kim yitirdüm ‘aḳl u idrāki
Ne ‘ālemden ḫaberdārum ne kendümden ḫayālüm var” V
1 Getür sāḳī mey-i nābı bu dem mest eyle ‘uşşāḳı Hemān tevḥīd-i ẕāt olsun unutsun cümle āfāḳı 3 Naẓar ḳıl ḥāline her gāh esirge saña müştāḳı
Ferāmūş eyle bu ḫalḳı añup ey Raḥmi ‘uşşāḳı
5 “Cihān fānīdür ey Yāḥyā Hüve’l-Ḥayyi Hüve’l-Bāḳī Degişmem aṭlas-ı çarḫa benüm bir köhne şālüm var”
88 Müfred Fe‘ilātün mefā‘ilün fe‘ilün İḥtiyācum saña olup mu‘tād Beni luṭf ile ġamdan ḳıl azād
111
89 Müfred
Mef‘ūlü mefā‘īlü mefā‘īlü fe‘ūlün
Ey pādişeh-i kişver-i Levlāk n’olaydı Ol yir ki baṣarduñ gözimüñ nūrı olaydı
67 a
90
[Tazmīn-i Cevrī Li-Fużūlī]
Mefā‘īlün mefā‘īlün mefā‘īlün mefā‘īlün
I
1 Ne mir’āt-ı dil ü āynā-yı ‘ālemde ṣafā gördüm Ne a‘yān-ı zamānda luṭf ile bir āşinā gördüm 3 Ne naḳş u ṣūret-i levḥ-i ḥaḳīḳatde beḳā gördüm
Muḥaṣṣal ḫalḳı semt-i mihribānīden cüdā gördüm 5 Vefā her kimseden kim istedim andan cefā gördüm
Kimi kim bī-vefā dünyāda gördüm bī-vefā gördüm
II
1 Zamānuñ ḫalḳı hep mu‘tād idinmişler cefā resmin Gidermişler bozup levḥ-i ḥaḳīḳatden vefā resmin 3 Ferāmūş eylemişler her biri luṭf u ‘aṭā resmin
‘Aceb mi maḥv idersem ben de ümmīd ü recā resmin 5 Vefā her kimseden kim istedim andan cefā gördüm
Kimi kim bī-vefā dünyāda gördüm bī-vefā gördüm
90Cevrî Hayatı, Edebî KiĢiliği, Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni, s. 369
[Tazmīn-i Cevrī Li-Fuzūlī] : Ġazel-i Cevrī Taḫmīs-i Fużūlī M. / ġiir divanda tesdislerin içinde yer almaktadır. [Tesdīs 7]
I-4 semt : himmet M. Vezin ve anlam gereği divana uyulmuĢtur.
Mükerrer kısımlar mecmuada aynen tekrar edilmemiĢ aralardan birkaç kelime yazılarak belirtilmiĢtir. II-1 zamānuñ : zamāne D.
112
III
1 Yazuḳlar baña kim aḥbāba ḥüsn-i i‘tiḳād itdüm Ḥayıflar kim kelām-ı dōstāne i‘timād itdüm 3 Cihānda gerçi kim çoḳ kimselerle ittiḥād itdüm
Ne gördüm kimseden himmet ne taḥṣīl-i murād itdüm 5 Vefā her kimseden kim istedim andan cefā gördüm
Kimi kim bī-vefā dünyāda gördüm bī-vefā gördüm IV
1 Cihānuñ ḫalḳını hep derd-i ḥırṣa mübtelā buldum Ne āzādında şükr ü bendesinde ne rıżā buldum18 3 Ne dervīşinde istiġnā ne şāhında ġınā buldum
Keremle ḫalḳı bī-gāne sitemle āşinā buldum 5 Vefā her kimseden kim istedim andan cefā gördüm
Kimi kim bī-vefā dünyāda gördüm bī-vefā gördüm V
1 İnanma gülse Cevrī bir iki gün yüzüne dünyā Vefādār añlayup ḫalḳ ile ülfet eyleme aṣlā 3 Recā-yı ḳaṭ‘ idüp eyle ferāġat gūşesin me’vā
Ne söyler gör Fużūlī ḫalḳ-ı ‘ālemden idüp şekvā 5 Vefā her kimseden kim istedim andan cefā gördüm
Kimi kim bī-vefā dünyāda gördüm bī-vefā gördüm
91 Müfred
Mefā‘īlün mefā‘īlün mefā‘īlün mefā‘īlün
Ne yārān ḳaldı ‘ālemde ne ḫod evvelki dem ḳaldı Ḳadīmī āşinālardan hemān bir derd ü ġam ḳaldı
113
67 b
92
[Fehīm-i Kadīm Terkīb-i Bend] I
Fe‘ilātün fe‘ilātün fe‘ilātün fe‘ilün
1 Ey nigāh-ı ġażabı mest-i mey-i naḫvet-i nāz Ġamzesi sāḳī-i cām-ı ecel-i niyāz
2 Ey fürūġ-ı ruḫ-ı ḫūy-gerdesi ḫūrşīd-güdāz Ey leb-i nādire gül-berg-i gül-i gülşen-i rāz 3 Ḳorḳaram rāzumı fāş ide o çeşm-i ġammāz
Āşinā oldı dile ġamze-i peykāne-nevāz 4 Şeb-i hecr ü ġam-ı zülf ü dil-i sevdā-pervāz
İḥtiyārī degül āh eylersem eger dūr u dırāz 5 Āh idersem n’ola sevdāñ ile ṭolmış göñlüm
Ḫaberüm yoḳ ki senüñ ‘āşıḳuñ olmış göñlüm II
1 Ḥüsnüñ evvel baḳışumda beni itdi meftūn Eyledi sāḥir-I çeşmüñ baña biñ mekr ü füsūn 2 Zülfüñ itdi dilümi silsile-cünbān-ı cünūn
Āḫirü’l-emr bu sevdā ile oldum Mecnūn 3 Gördüñ oldum elem-i ‘aşḳuñ ile zār u zebūn
Şerbet-i luṭf ile derd-i dilüm itdüñ füzūn 4 Ṭoldı tā derd-i maḥabbetle derūn u bīrūn
Başladuñ zehr-i sitemle cigerüm itmege ḫūn 5 Ḥāletüñ ol ki baḳışda beni itdi meftūn
Eyledi sāḥir-i ḥüsnüñ baña biñ mekr ü füsūn
92Fehim-i Kadim [Hayatı, Sanatı, Divanı ve Metnin Bugünkü Türkçesi] s.264
[Fehīm-i Kadīm Terkīb-i Bend] :Terkīb-i mu„aĢĢer der-ḫiṭāb-ı Ģīrīn-güftār M. I-3a rāzumı : rāzı M. Vezin gereği divana uyulmuĢtur. D.
I-5b ḫaberüm : ḫaberüñ D. II-1 : -M.
II-3b itdüñ füzūn : itdüñ efzūn D. II-5 : -FEHD.
114
[6] Rūy-ı dil gösterüp itdüñ beni çün dīvāne Oldum ey āhū-yı vaḥşī giderek bīgāne
III
1 Bī-mürüvvet ne idi ‘arż-ı maḥabbet evvel Ne idi eyledügüñ luṭf [u] mürüvvet evvel 2 Neye verdüñ dile neẓẓāreye ruḫṣat evvel
Niçün itdüñ dil-i bīçāreye şefḳat evvel 68 a 3 İtmek idi ġarażuñ çünki ferāġat evvel
Ne idi tā bu ḳadar germī-i ülfet evvel 4 Üns idi elde iken şānuña ‘ādet evvel
Şāh-bāzum yoġ idi sende bu vaḥşet evvel 5 ‘Afv ḳıl ḥüsnüñe küstāḥ nigāh itdüm ise
İḥtiyār elde degül girye vü āh itdüm ise
IV
1 Gerçi ben serḫoş-ı ‘aşḳuñla şarāb içmez idüñ19 Āteş-i cevr ile baġrumda kebāb itmez idüñ 2 Evvel ālüfteñe tā böyle ‘itāb itmez idüñ
Biñ su’āl eylese bir tünd cevāb itmez idüñ 3 Luṭf iderken ġażab-ālūde ḥiṭāb itmez idüñ Beni gördükçe ser-i rehde şitāb itmez idüñ 4 Çeşmümi āteş-i ḥasretle pür-āb itmez idüñ
Dil-i vīrānemi tekrār ḫarāb itmez idüñ
5 Şimdi ḳurbānuñ olam söyle nedür n’oldı sebeb Āşinā-yı ezelīye bu tecāhül bu ġażab
19
IV-1a Ģarāb içmez : Ģarāb itmez D.
115
V
1 Mest-i şīrīn-suḫanam telḫī-i güftār nedür Luṭfuñ evvel ne idi şimdi bu āzār nedür 2 Bu teġāfül nigeh-i nergis-i bīmār nedür20
Ġonca-i gül gibi la‘līn-i şeker-bār nedür 3 Beni gördükçe şitāb ile o reftār nedür
Rencīş-i bī-sebeb-i ġamze-i pergār nedür 4 Sitem-i ġamze yeter çeşm-i cefākār nedür
Mübtelāña nedür ey şūḫ bu eṭvār nedür 5 Sitem itmekde yine ḳādir iseñ eyle baña
‘Āşıḳam ‘āşıḳam ey şāh-ı cefākār saña 68 b
VI
1 Ḫod-perestüm reviş-i dīnüñe ḳurbān olayum ‘Āşıḳ eyleyesin āyīnüñe ḳurbān olayum 2 Pīçiş-i ṭurra-i müşkīnüñe ḳurbān olayum
Reşk iden bister ü bālīnüñe ḳurbān olayum 3 Çeşm-i ‘āyyār-ı suḫan ceyşüñe ḳurbān olayum
O kemān ebrū-yı pür-çīnüñe ḳurbān olayum 4 Nāvek-i ġamze-i pür-kīnüñe ḳurbān olayum Zehr-i ḫand-i leb-i şīrīrüñe ḳurbān olayum 5 Sīneñi kīneden ey āyīne-ruḫ ṣāf eyle
Öleyim mi ele mir’āt alup inṣāf eyle
VII
1 Ḥüsnüñi görse eger Yūsuf olur bende saña Ḫayl-i ‘uşşāḳ nice olmasun efgende saña 2 ‘Āşıḳ olurduñ eger görse idüñ sen de saña
Ba‘de-zīn bendeyem ey şāh-ı cihān ben de saña
20
V- 2a bu tegafül : pür-teġāfül D.
116
3 Ḥaẕer it aġlasa ḥālin dil-i nāzende saña Böyledür ḳısmet-i Ḥaḳ girye baña ḫande saña 4 Bir naṣīḥatdur ider ‘āşıḳ-ı şermende saña
Ḳorḳaram yār olur aġyār-ı firībende saña 5 Girde-bālīn gül-āgende idüp pūte-i ḫār21
Derd-i ġayretle helāk ola Fehīm-i bīmār
93