Fā‘ilātün fā‘ilātün fā‘ilātün fā‘ilün
1 Gelmemişdür bu felek devrinde şāhum sen gibi Bezl-i cān eyler bulınmaz ‘āşıḳ-ı nev ben gibi 2 Anuñ içün künc-i ġamda ḳalmışum Ya‘ḳūbveş
Ger cemālin görse Yūsuf ‘āşıḳ olur ben gibi 3 Āh u efġān eylerüm raḥm eylemezsin ḥālüme
Görmedüm cevr ü cefā eyler güzeller sen gibi 4 Ol benefşe zülfüñe ben de esīr ey ṣanem
Ya ‘uşaḳ it ya āzād it bulamazsın ben gibi 5 Şi‘r söyler çoḳ bulunur dilberāne ‘Avniyā ‘Āşıḳāne söyleyenler söylesünler ben gibi
155 Müfred
Fe‘ilātün fe‘ilātün fe‘ilātün fe‘ilün
Bir ṣaçı leylānuñ ‘aşḳı beni Mecnūn itdi Başuma oldu belā kākülüñün sevdası
154 YeniĢehirli Avnî Bey Divanı‟nın Tahlili (Tenkitli Metin) Encümen-i ġu„arā Ve Batı Tesirinde GeliĢen Türk Edebiyatına GeçiĢ ve Fatih Sultan Mehmed (Avnî) Divanı adlı çalıĢmalarda bulunamadı.
153
79 b
156 Tesdīs
Mefā‘īlün mefā‘īlün mefā‘īlün mefā‘īlün
I
1 Dili gehvāre-i nefret uyutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut Ḳabā-yı cāna nev-kālā ṭoḳutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut 3 Aḳan seyl-ābı ġayrı el ḳurutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut
Metūn-ı derde şerḫ-i terk oḳutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut 5 “Göñül ders-i ġamıñ çoḳdan unutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut
O murġı başḳa bir ṣayyād ṭutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut” II
1 Gezerken ḳolda şāhīn-i ḫayāli ḳıldıñ āvāre O dest-āmūzını ṣaldıñ hevā-yı ṭa‘n-ı aġyāre 3 Bu ser-bāz-ı cihāndır ḳonmaz artıḳ naḫl-i āzāra
Şiḳārıñ ḳaçdı elden çāresin bul sen de bī-çāre 5 “Göñül ders-i ġamıñ çoḳdan unutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut
O murġı başḳa bir ṣayyād ṭutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut” III
1 Olur ṭūtī-i ṭab‘ım ḳanġı mir’āt olsa germ ülfet Şükür ḫāliḳ meẕāḳı zehr-i ḳahra eylemez raġbet 3 Bu dem jeng-āver-i çīn çīndir bādī-i nefret
Ṣaḳın ṣanma dili şimden girü ḫvāhiş-ger ü vuṣlat 5 “Göñül ders-i ġamıñ çoḳdan unutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut
O murġı başḳa bir ṣayyād ṭutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut” IV
1 Küçükden gerçi dolāb-ı ġamıñ perverdesidir dil Rehāvī sāz olup ders-i nevāyı eyledi ḥāṣıl 3 ‘Aceb ta‘līḳ-i bām-ı ülfet olmış iken ḳābil
Uçurduñ revzen-i luṭfuñdan anı ‘avdeti müşkil 5 “Göñül ders-i ġamıñ çoḳdan unutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut
O murġı başḳa bir ṣayyād ṭutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut
156ġākir Mehmed Efendi Divanı, s.806
Mükerrer beyitler ġeyh Galib‟in “ḫāṭırın ḫoĢ ṭut” redifli gazelinin matla„ beytidir. II-1 ḳıldıñ āvāre : ḳıldı āvāre M.
154
V
1 Virür her ḳaṭre-i būy-ı gülüñ biñ ḫār-ı istiġnā Döker renk-i elem şeb-nem fezā-yı sāye-i zībā 3 Hezārān çeşm-i bülbülden dikilmiş kāle-i ma‘nā
Bu keẟret olmasun mı bā‘iẟ-i tenfīr-i dil maḥżā 5 “Göñül ders-i ġamıñ çoḳdan unutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut
O murġı başḳa bir ṣayyād ṭutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut” VI
1 Olur pey-rev reg-i ṭanbūra tār-ı rişte-i nālem Nice āheng olur her bī-nevāya naġme-i sīnem 3 Virirken gūş-māli tel ḳırar Şākir dil-i pür-ġam Hemān āġāze ḳıl bu maṭla‘-ı Ġālib ile her dem 5 “Göñül ders-i ġamıñ çoḳdan unutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut
O murġı başḳa bir ṣayyād ṭutdı ḫāṭırıñ ḫoş ṭut”
80 a
157 Müseddes
Fā‘ilātün fā‘ilātün fā‘ilün
I
1 Deşt-i temennāda nedir pīç ü tāb Çekmem o vādīde begim ıżṭırāb 3 Gāh ġażab gāh nigāh-ı ‘itāb
Hep seniñ olsun saña benden cevāb 5 “Pençe-i nāzıñ yüze ḳılma niḳāb
Ġayrı bize düşdi ‘uluvv-i cenāb”
155
II
1 Bī-hūde ṣarf eylemişem vāh vāh Naḳd-i beżāġım benim oldı tebāh 3 Ḳalmadı şimden girü hiç iştibāh
Ḥaḳ diyü itdiklerim olmuş günāh 5 “Pençe-i nāzıñ yüze ḳılma niḳāb
Ġayrı bize düşdi ‘uluvv-i cenāb” III
1 Bār-geh-i ḳurba virüp ‘arż-ı ḥāl Eyledim Allāha niyāz u su’āl 3 Maḥkeme-i Ḥaḳda bu cümle me’āl
Belli olur ḥāṣılı bī-ḳīl ü ḳāl 5 “Pençe-i nāzıñ yüze ḳılma niḳāb
Ġayrı bize düşdi ‘uluvv-i cenāb” IV
1 Rāhına ṣarf eyledigim cān idi23 Ḫūn-ı dil ü dīde-i nālān idi 3 Ṭa‘n u sitemle yidigim ḳan idi
Ḥālime sa‘yım daḫi bürhān idi 5 “Pençe-i nāzıñ yüze ḳılma niḳāb
Ġayrı bize düşdi ‘uluvv-i cenāb” V
1 Çekdim o vādī-i emelden ayaġ Eyledim endīşemi ġayrı feraġ 3 Añladım itmiş seni dostuñ yasaġ
Ġayrı ıraġ ol baña cānā ıraġ 5 “Pençe-i nāzıñ yüze ḳılma niḳāb
Ġayrı bize düşdi ‘uluvv-i cenāb”
III-3 maḥkeme-i Ḥaḳda : maḥkeme-i Ḥaḳḳa D.
156
VI 1 Vaḳt ola kim biline ādemligiñ
Şākirine eyledigim kemligiñ 3 Gördigiñ aḥbāb ile maḥremligiñ
Āḫiri ḥasret ola hem-demligiñ 5 “Pençe-i nāzıñ yüze ḳılma niḳāb
Ġayrı bize düşdi ‘uluvv-i cenāb”
80 b
158
Muḫammes Ġazel
Fā‘ilātün fā‘ilātün fā‘ilātün fā‘ilün
I
1 Şāh-ı sevdādır kānım mülketim deşt ü hevā Çetr-i dūd-ı āhımıñ her tārıdır bāl-i Hümā 3 Yāre gelmez bezm-i pür-şevḳimde te’ẟīr-i nevā
Dil serāb-ı ‘aşḳ ile sīr-āb-ı la‘l-i dil-rübā 5 Teşne-i cām-ı viṣālem ġam ṣu içmekdir baña
II
1 Āha ruḫṣat virsem eylerdi cihānı tār u mār
Neyleyim zülf-i şeb-ārā ẓannım andan nem ḳapar 3 Dāġ-ı ye’s olmaḳdadır derd-i dilimden āşikār
Bāġ-ı ümīdim ḫazān-ı dā’imīdir bī-bahār 5 Teşne-i cām-ı viṣālem ġam ṣu içmekdir baña
III
1 Māverāü’n-nehr çeşmiñ ibtidāsın ṣorma hīç Ḳaṭre-i seylāb-ı eşkiñ mā-cerāsın ṣorma hīç 3 Şerḥa-i hicrān-ı ‘aşḳıñ mübtelāsın ṣorma hīç
Şimdi cānānıñ cefāsın ya vefāsın ṣorma hīç 5 Teşne-i cām-ı viṣālem ġam ṣu içmekdir baña
157
IV
1 ‘Aşḳla ser-bāz olan ‘ālemde hiç cān istemez Yaradan seylān iden ḫūn-āba dermān istemez 3 Dildeki da‘vāya şāhid elde bürhān istemez
Künc-i firḳatdir mekānı vaṣl ile şān istemez 5 Teşne-i cām-ı viṣālem ġam ṣu içmekdir baña
V
1 Her nigāh-ı ḥasreti biñ dāġ açarsa sīneme Çeşm-i ḫūnīden dem-ā-dem ḳan aḳarsa sīneme 3 Ḫār-ı endīşem muġaylānı batarsa sīneme
Şākir-āsā nevk-i ġam peykān atarsa sīneme 5 Teşne-i cām-ı viṣālim ġam ṣu içmekdir bana
159 Müfred [Makta‘] Mef‘ūlü fā‘ilātün mef‘ūlü fā‘ilātün Bir ben miyim cihānda Nābī esīr-i ‘aşḳı Ol ḥüsn-i bī-miẟāle kim mübtelā degüldür
160 Müfred
Mef‘ūlü fā‘ilātü mefā‘īlü fā‘ilün
Herkes birer ṭarīḳa girüp gitdi cennete ẞābit ne semte gitse gerek bu ṭarīḳ ile
V-1 her nigāh-ı ḥasreti : her nigāh-ı ḥasrete D. 159 Nābī Divanı, s.602
158
81 a
161
Muḫammes Velehu
Fā‘ilātün fā‘ilātün fā‘ilātün fā‘ilün
I
1 Seyl-i ṣaḥrā-yı maḥabbet eyledi ḥānım ḫarāb Bir dil-i āvāre ḳaldı ol daḫi pür-ıżṭırāb 3 Gāh ġarḳ-āb-ı taḥassür gāh nār-ı inḳılāb
Gāh ṣayyād-ı hevā vü gāh naḫçīr-i kebāb 5 Yār ise ḫışm u ġażabla ḳılmada dā’im ‘itāb
II
1 Bir nigāh-ı luṭfa şāyān olması emr-i muḥāl Ḳande ḳaldı ārzū-yı vuṣlatı itmek ḫayāl 3 Dilde zaḫm-ı ḫançer-i ḫūn-rīzden ḳılma su’āl
Yārelerden pīç ü tāba ḳalmadı dilde mecāl 5 Yār ise ḫışm u ġażabla ḳılmada dā’im ‘itāb
III
1 Ben esīr-i derd-i miḥnet yāre yārimdir benim Ebr-i ẓulmet dūd-ı āh-ı seyl-bārımdır benim 3 Cevr-keşlik ‘ādetimdir nāle kārımdır benim
Şöhret-i ruḫsāre ba‘iẟ ḥāl-i zārımdır benim 5 Yār ise ḫışm u ġażabla ḳılmada dā’im ‘itāb
IV
1 Dūd-ı āhım günbed-i gerdūna te’ẟīr eyledi Nāle-i zārım beni āfāḳa teşhīr eyledi 3 Bir ṭarafdan ṭa‘n-ı a‘dā cevr-i tekdīr eyledi
Dostānıñ pendi de bir gūne dil-gīr eyledi 5 Yār ise ḫışm u ġażabla ḳılmada dā’im ‘itāb
161ġākir Mehmed Efendi Divanı, s.710
159
V
1 Ben helāk-i ġamze-i ḫūn-ḫvārı oldum ḫayli dem
Dem-be-dem dökmekdeyim çeşm-i terimden ḫūn-ı ġam 3 Hiçbirinden gelmedi Şākir dile rū-yı elem
Ben niyāzı eyledikçe āh-ı āteş-bāra żam 5 Yār ise ḫışm u ġażabla ḳılmada dā’im ‘itāb
162 Müfred
Mef‘ūlü fā‘ilātü mefā‘īlü fā‘ilün
Mir’āta baḳma bir iki gün eyle tecrübe Ṣabr eylemek firāḳına müşkil degül midür
81 b
163
Tesdīs-i Maṭla‘-ı Fehīm
Mefā‘ilün fe‘ilātün mefā‘ilün fe‘ilün
I
1 Feżā-yı bezm-i ṭarabda Cemiñ nesin gördük Hezār neş’e vü ẕevḳ u demiñ nesin gördük 3 Ṣafā-yı zülf-i ḫam-ender-ḫamıñ nesin gördük
Velī ne yüzle dirüz mātemiñ nesin gördük 5 Fiġān idüp dimeziz ki ġamıñ nesin gördük
Ġam olmasa dir idik ‘ālemiñ nesin gördük
V-1 ḫūn-ḫvārı oldum: ḫūn-ḫvārı olduñ V-2 dökmekdeyim: dökmedeyim D.
163ġākir Mehmed Efendi Divanı, s.793
160
II
1 Enīs-i künc-i firāḳım zamān-ı miḥnetde Hemīşe hem-ser-i bister şeb-i felāketde 3 Bu ni‘meti nice inkār olur ki şiddetde
Bıraḳmadı beni tenhā feżā-yı ġurbetde 5 Fiġān idüp dimeziz ki ġamıñ nesin gördük
Ġam olmasa dir idik ‘ālemiñ nesin gördük III
1 Cihān cihān olalı rūy-ı dil nedir bilmem Neşāṭ-ı bezm-i Cemi derd-i ser ile tev’em 3 Ne minnet eyler idi ḥāṣılı bize ‘ālem
Eger ki olmasa bī-intihā ḫazīne-i ġam 5 Fiġān idüp dimeziz ki ġamıñ nesin gördük
Ġam olmasa dir idik ‘ālemiñ nesin gördük24 IV
1 Ġam ile oldı dil-i zār fā’iḳü’l-aḳrān
Ġam ile mülket-i dünyāda buldı şöhret ü şān 3 Ġam açdı ḥāṣılı derd-i derūna zaḫm-ı nihān
Göz açdı gördi ġamı ṭıflı dīde-i giryān 5 Fiġān idüp dimeziz ki ġamıñ nesin gördük
Ġam olmasa dir idik ‘ālemiñ nesin gördük V
1 Fehīm pür-dile ḳıldım bu ḥāli ben işrāb Fiġānımı işidüp eyledi hezār ‘itāb 3 Didi şikāyeti terk eyle Şākir-i bī-tāb
Bu beyt-i pür-ḥikem işte saña cevāb-ı ṣavāb 5 Fiġān idüp dimeziz ki ġamıñ nesin gördük
Ġam olmasa dir idik ‘ālemiñ nesin gördük
24III-6 ġam olmasa : ām olmasa D.
IV-2 ġam ile mülket-i dünyā : ġam-ı mülket-i dünyā D. IV-4 gördi ġamı : gördi āmı D.
161
164 Müfred
Mefā‘īlün mefā‘īlün mefā‘īlün mefā‘īlün
Kişi-ẕād olmayanlar n’eylesün terk-i edeb [-.] Eşek altūn külāḫ giyse yine merkeb yine merkeb
82 a
165