ĠĢletmelerde ÇalıĢma Sermayesi Ġle Ġlgili Sorunlar

ĠĢletme sermayesi, bir iĢletme tarafından bir muhasebe dönemi boyunca kısa vadeli, normalde konvertibl ekonomik değerler için yapılan yatırım olarak tanımlanır160_.

Bir teĢebbüsün kurulma safhasında gerçekleĢtirilen en önem verilen kusurlardan birisi, yatırım tutarını belirlerken zorunlu iĢletme sermayesinin miktarını ihlal etmektir. Genellikle sınırlı sermayenin önemli bir kısmı sabit kıymetlere atfedilir ve iĢletme fonksiyonlarının sürekliliği açısından zorunlu iĢletme anamalı yeteri düzeyde düĢünülmemiĢtir. Fakat, yatırım baĢarısı yönünden, yatırımın tutar seviyesinin sağlam bir Ģekilde tespit edilmesi ve sabit ve dönen varlıkların dengeli bir Ģekilde dağıtılması da önemlidir.

Ülkedeki iktidarsızlıktan ve yüksek enflasyon durumlarında, iĢletmelerin iĢletme sermayesi ihtiyaçları gittikçe aĢınmakta ve üzücü hale gelmektedir. Yüksek enflasyon dönemlerinde, üretim konusu girdi maliyetleri artmakta ve daha fazla sermaye gerekmektedir. Özellikle sabit varlık yatırımlarında belirli üretme ve satma kapasitesi durumunu elinde bulundurması durumunda, yüksek enflasyon dönemleri içinde fazla yüksek bir iĢletme sermayesi içine gereksinim duyulmaktadır161_.

ĠĢletme türleri, iĢletme sermayesi gereksinimini kendi kısıtlı kaynaklarıyla çözemediğinden, türlü kaynak çeĢitlerinden borçlanmaya giderler; fakat ticari banka kredileri için yüksek maliyetler ve ağır teminat gereklilikleri nedeniyle yeterli kaynağa eriĢemezler.

159

Okka, a.g.e., s. 56-557.

160

Muharrem Özdemir, Finansal Yönetim, Gazi Yayınevi, Ankara, 1997, s.163.

161 _{Serpil CanbaĢ, “Küçük ve Orta Sanayi ĠĢletmelerinin Finansal Sorunları ve Türkiye‟de ve Avrupa‟da}

Küçük ve Orta Boy Sanayi ĠĢletmelerine Sağlanan Finansal Destekler”, 3. Ulusal ĠĢletmecilik

55

KuruluĢ aĢamasında yeterli iĢletme sermayesi ile donatılmamıĢ fakat aynı zamanda yabancı kaynakları bulmak için mücadele eden iĢletme türleri, kapasitenin geliĢtirilmesi ve yenileĢme açısından kafi sıçrama bulamamıĢtır162_.

ĠĢletmenin yönetiminin temel amacı; karlılık ve risk arasındaki dengedir Bir iĢletme sermayesinin sürekli bir bütçeyle yönetimi de ticari operasyonları olumsuz etkileyebilir. Öte yandan, düĢük iĢletme sermayesi karlılığı artırır ve likiditeyi düĢürür. Çünkü dönen varlıklar, sabit kıymetlerden daha pahalıdır. Örneğin, fabrika personelinin eğitimi yüksek maliyetlerle sonuçlanabilir ve yönetim personelinin eğitiminden kaçınabilir. Öte yandan, fon yönetiminin sabit kıymetlerin kârlılığını artıracağına inanan bir yönetimde insan kaynağına yatırım yapılması önlenebilir.

ĠĢletme sermayesi; Bir iĢletmecinin, bir yılda para birimine dönüĢtürülebildiği ekonomik varlıklarda yaptığı yatırımlardır. ĠĢletmenin faaliyetlerinin devam etmesi ve baĢarılı olabilmesi için iĢletme sermayesinin etkin bir Ģekilde yönetilmesi gerekir. ĠĢletmelerin tam kapasite çalıĢmalarına, üretim yapabilecekleri sabit yatırımlara (hammadde, enerji, yakıt, çalıĢan) ve iĢ hacmini geniĢletme imkânlarına sahip olması, ekonomik durum, borç ve alacaklar gibi finansal durumdaki zorlukların olması gerekmektedir163_.

ĠĢletmelerin iĢletme sermayesi ile ilgili sorunlarının baĢında yetersiz sermayeli faaliyetler bulunmaktadır. Sermaye yetersizliği, iĢletmenin operasyonunu tam kapasitesiyle engeller, üretimlerini düĢürür, maliyetleri arttırır ve iĢ hacmini azaltır. ÇeĢitli iĢ çevreleri (bankalar, satıcılar, bir Ģirketin hisselerini veya tahvillerini satın alan yatırım yapanlar) iĢletme durumunun değerlendirmesini yaparken iĢletme sermayesi durumunun yeterlilik haline dikkat eder.

Fiyat seviyesindeki yükselme, enflasyon, iĢletme sermayesinde önem verilir bir negatif etkiye sahiptir. Fiyatlardaki beklenen artıĢlar maliyetlerin yükselmesine ve iĢ hacminin küçülmesine neden olur. ĠĢletmelerde sermayenin bilinçsizce kullanılması da enflasyon için bir kaynak ve iĢ üyeleri ile iĢin geleceği arasında bir sıkıntıdır.

ĠĢletmelerdeki iĢletme sermayesinin önemli bir bileĢeni, stok yönetiminden kaynaklanan sorunlardır. Yetersiz stok ya da aĢırı hisse senetleri (stoklar) çalıĢmayı zorlaĢtırabilir. Yetersiz stok ayrıca üretimin kesilmesine, müĢteri taleplerinin zamanında yerine getirilmemesine ve müĢteri kayıplarına neden olmaktadır. Envanterin yığılması da iĢletme için bir maliyet unsurudur. Bunun nedeni, hisse

162 _{Nevin Yörük ve Ünsal Ban, KOBĠ’lerin Finansman Sorunları ve Finansman Sorunlarının}

Kaynaklarının Belirlenmesine Yönelik Uygulama, Gazi Kitabevi, Ankara, 2003, s. 30.

163

56

senetlerinin kırılma, moda, bozulma ve gerektiğinde para haline getirme zorluğu gibi dezavantajlara sahip olmasıdır. Bu nedenle optimum stok miktarını belirlemek için fayda maliyet analizi yapılmalı ve envanter yönetimi teknikleri kullanılmalıdır.

57

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ĠġLETMELERDEKĠ FĠNANSAL SORUNLARIN ĠġLETME ÜZERĠNDEKĠ ETKĠLERĠ Bu bölümde iĢletmelerin faaliyetlerinde verimlilik azalmasına neden olan; rantabilite, güvence problemi, finans sağlayan kuruluĢ türleri ile bağlantılar, sermaye pazarlarından yeteri derecesinde faydalanamama, orta süreli finansmana ulaĢma güçlüğü büyük iktisadi zorluklar incelenecektir.

3.1.ĠġLETMENĠN FAALĠYETLERĠNDEKĠ VERĠMLĠLĠK AZALMASI

Etkin olma ve verimlilik; nedeni hedef alınan tüm faaliyetlerin rasyonalitesini belirleyen iki temel ve genel önlem vardır. Verimlilik, herhangi bir faaliyetin amacına ulaĢma oranınızdır. Verimlilik, çıktı veya çıktının girdi veya çıktısıdır. Elde edilen sonuçlar iĢ, gelir, memnuniyet ve kurban arasındaki oranları göstermektedir.164

Ġlk nesiller, iĢ yeni kurulduğunda, verimliliği artırmanın en iyi yolu amacına ulaĢmak için verimlilik ve kaynakları kullanmaktır. ĠĢ büyüdükçe ve geliĢtikçe, kaynaklar yetersiz kalır ve yeni üyeler iĢ dünyasındaki yerlerini alır gibi sorunlarla karĢılaĢılmaktadır. ĠĢ dünyasındaki duygusal geçimler çatıĢmalara bağlıdır ve bu olumsuz yönde üretkenliği etkiler. ĠĢ faaliyetlerinde verimliliğin azalması;

a. ĠĢletme üyelerinin birbirleriyle iletiĢim eksikliği ve iĢ birimleri ile koordinasyon eksikliği.

b. Bir kimsede yetki ve sorumluluklar toplamak ve baĢkalarına güvenmemek (iĢletme yönetimi üyeleri, iĢ adamları).

c. Ticari üyeler, iĢle aktif olan ve olmayan kiĢiler arasında dezavantajlar yaĢanır.

d. ĠĢletmenin kendi kaynaklarının kullanımındaki sorunlar.

e. Pay sahipleri herhangi bir sorunla karĢılaĢtığında veya herhangi bir problemle karĢılaĢtığında, birbirine kritik ve baskıcı yöntemler uyguluyor.

f. ÇalıĢanların düĢük moral ve motivasyonu, iĢ gücü verimliliğini olumsuz yönde etkileyen çatıĢmalara neden olmaktadır.

Kurum faaliyetlerinde planlama, gözetim, koordinasyon ve yürütme mekanizmaları, iĢ üyeleri ve çalıĢanlar arasındaki çatıĢmalar nedeniyle gerektiği gibi

164

Atilla Baransel, ÇağdaĢ Yönetim DüĢüncesinin Evrimi, ĠĢletme Ġktisadi Enstitüsü Yayın No:150,

58

ele alındığı sürece tatmin edici bir verimlilik seviyesine iĢletmelerde ulaĢılamaz. Bu durumda, iĢ faaliyetlerinde verimlilik de düĢüyor.