Ġçerik

Bu baĢlık altında, programın içeriğine, içeriği oluĢturan kriterlere ve bu kriterlerin sosyal bilgilerin amaçları doğrultusunda nasıl Ģekillendiğine yer verilmiĢtir.

Genel olarak bakıldığında; sosyal bilgiler dersinin iĢlendiği 8. ve 9. sınıf düzeyinde içeriğin, teori ve uygulamada; düĢünce özgürlüğü, demokrasi, ekonomik geliĢim, ideolojiler, politika, medya, kiĢisel geliĢim ve anayasa konularından oluĢtuğu söylenebilir. Öte yandan derslerin sınıf düzeyinde ele alınıĢına bakıldığında, sosyal bilgilerin temel konularının art arda, 8., 9. ve 10. sınıf düzeylerinde tekrar ettiği görülmektedir (Samfundsfag, 2009: 34).

Sosyal bilgiler programının içeriğinin belirlenmesinde çeĢitli kriterler rol oynamaktadır. Bu kriterler Ģu Ģekilde sıralanabilir:

 Bireye kazandırılmak istenen bilgi ve beceriler

80 yönelik konu ve temalar

 Bireysel farklılıklar

 Dünyayı ilgilendiren toplumsal sorunlar

AĢağıda sosyal bilgiler programının içeriğin belirlenmesinde etkili olan kriterlere açıklamalı olarak yer verilmektedir.

Ġçeriğin belirlenmesinde, sosyal bilgilerin bireye kazandırmak istediği bilgi ve becerilerin önemli bir yeri vardır. Buna göre sosyal bilgilerin amacı; demokratik toplumun üyesi olan bireylere, gerekli değer, anlayıĢ ve bakıĢ açısını kazandırmaktır. Sosyal bilgilerin bu amacı doğrultusunda, eğitimin öncelikle öğrencilere yaĢadıkları çevreyi anlamaları adına, toplum ve toplumun tarihsel dönüĢümü hakkında gerekli bilgiyi vermesi gerekmektedir.

Eğitim, toplumun bir parçası olan öğrencilerin, sosyal ve tarihsel perspektif içerisinde, hem toplumdan etkilenmiĢ hem de toplumu etkilemiĢ olarak, kendilerini ve baĢkalarını anlamalarına yardımcı olmalıdır. Bu nedenle de günlük yaĢamdan alınan, öğretime yönelik tema ve konular önemlidir. Bu konular ve temalar sadece öğrencinin öznel dünyasıyla ilgili değildir, bu dünyanın dıĢından konular ve temalarla da ilgilidir (Samfundsfag, 2009: 13).

Ġçerikte demokrasi, en önemli kavramlardan biridir. Bu yüzden okullarda öğrencilere demokrasi anlayıĢı, gerek düĢünce olarak gerekse de eylem olarak kazandırılmaya çalıĢılmaktadır. Örneğin, öğrenci konseyi farklı görüĢlerin paylaĢıldığı ve öğrencilerin uygulamalı olarak demokratik sürece katılımının gerçekleĢtiği somut bir örnektir. Aynı zamanda eğitim, her bir öğrenciyi, demokratik kural ve değerleri uygulamayı bilen ve bu kural ve değerlere saygı gösteren bireyler olarak topluma katmak zorundadır. Bu yüzden konu seçiminin demokrasinin tarihsel bakıĢ açısını, geliĢimini ve yapısını içermesi gerekir. Örneğin, konuĢma ve din özgürlüğünün Danimarka toplumunda nasıl anlaĢıldığı ve uygulandığı gibi (Samfundsfag, 2009, 13).

Ġçeriğin belirlenmesinde göz önünde bulundurulması gereken bir diğer faktör de “bireysel farklılık”tır. Çünkü her öğrenci farklı bir dünyadır; farklı yaĢam çevrelerinden gelmiĢtir. Her öğrencinin yaĢama dair farklı bir bakıĢ açısı ve yaĢamı algılayıĢ biçimi vardır. Dolayısıyla eğitim sürecinde, öğrenciye gerekli deneyimi yaĢatabilmek için içeriğin, konu ve temaların, bu farklılıkları göz önünde

81 bulundurarak düzenlenmesi gerekmektedir.

Ġçerik seçiminde bütün insanları etkileyen savaĢ ve barıĢ, eĢitlik ve eĢitsizlik, çevrenin korunması veya çevresel yıkım, iĢ ve iĢsizlik, güç ve iktidar vb. soru, tema veya konular referans olarak verilmelidir (Samfundsfag, 2009: 27). YaĢadığımız dünyayı anlamlandırabilmek için bu gibi sosyal olayları ele almak, onlara farklı açılardan bakabilmeyi öğrenebilmek gereklidir.

Sosyal bilgiler, üç temel öğrenme alanına; yani politika, ekonomi ve sosyal alanlara bölünmüĢ olsa da, disiplinler arası bir derstir. Çünkü sosyal bilgiler, çeĢitli disiplinlerin olduğu farklı öğrenme alanlarıyla iĢbirliği içerisindedir. Her sınıf düzeyinde, tarih ve sosyal bilgiler eğitiminde bağlantılar bulunmaktadır, dolayısıyla 8. ve 9. sınıfta her iki disiplin arasında hem içerik hem de beceri uygunluğu yönünden verimli bir etkileĢim bulunmaktadır (Samfundsfag, 2009: 32). Bu bağlamda sosyal bilgilerin konu ve temaları, toplumsal olayları açıklarken diğer alanlarla da iliĢki içerisindedir. Dolayısıyla da içerik bu durum göz önünde bulundurularak yapılandırılmalıdır.

Daha öncede belirtildiği gibi, Danimarka‟nın Sosyal Bilgiler Programı, NCSS tarafından belirlenmiĢ olan 10 öğrenme alanından yalnızca “Politika-Güç, Karar

Verme ve Demokrasi, Ekonomi- Üretim, İstihdam ve Tüketim, Sosyal ve Kültürel Faktörler- Sosyalleşme, Kültür ve Kimlik” olmak üzere üç öğrenme alanına

odaklanmıĢtır. Bu nedenle özel amaçlarda olduğu gibi içerik de bu öğrenme alanlarını temel alarak düzenlenmiĢtir. AĢağıda bu öğrenme alanları kapsamında yer alan içeriğe yer verilmiĢtir.

1. Öğrenme Alanı: Politika-Güç, Karar Verme ve Demokrasi

Bu öğrenme alanında, Danimarka‟nın siyasi sistemine ve Danimarka hükümetinin temel yönetim kurallarına, muhafazakârlık, liberalizm, sosyal liberalizm ve sosyalizm gibi klasik siyasi ideolojilerin ana fikirlerine odaklanılmaktadır. Siyasi görüĢlerin yaĢ, cinsiyet, etnik köken ve din ile sosyal ve ekonomik durumlarla nasıl bağlantılı olabileceği tartıĢılmaktadır. Danimarka vatandaĢlarının hak ve sorumlulukları baĢta olmak üzere, demokratik sistemde yasanın vatandaĢlar için önemi vurgulanır. Demokrasi ve güç arasındaki iliĢki ele alınır. Güç ve demokrasi kavramlarına dayanarak yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde yer alan siyasi süreç üzerine odaklanılır. Bununla ilgili olarak siyasi karar vermede Danimarka ve AB

82

arasındaki etkileĢim tartıĢılır (Samfundsfag, 2009: 16).

Politik sistemde siyasi aktörlerin; vatandaĢların yerel, ulusal ve küresel düzeyde, siyasi karar vermelerini ve siyasi katılımlarını nasıl etkileyebileceğinin örnekleri verilir, bu siyasi aktörlerin güç ve kaynaklarının farklı biçimleri ele alınır. Demokrasinin, çeĢitli aktörlerin çıkarlarının ve çıkar çatıĢmalarının bir sonucu olan güç oyununa dayalı olarak nasıl geliĢtirildiği üzerinde durulur. Derslerde, önemli siyasi söylemlerin nasıl kullanıldığı ve siyasi haberlerin siyasi süreci nasıl etkileyebileceği tartıĢılır. Bu bağlamda kitle iletiĢim araçları ve bu araçların siyasi rolü ele alınır (Samfundsfag, 2009: 16).

Ulusal ve uluslararası düzeyde, siyasi süreç ve kurumlar arasındaki iliĢkiler üzerinde durulur. Danimarka‟nın içinde yer aldığı farklı görüĢler ve diğer uluslararası organizasyonlar ve AB‟nin merkezi siyasi kurumlarının çıkarları ve yandaĢlarının görüĢleri üzerine odaklanılır. Ayrıca bu organizasyonların; AB, BM ve NATO gibi kuruluĢların küresel düzeyde iĢbirliği ve çatıĢması üzerine nasıl bir etkiye sahip olduğu tartıĢılır (Samfundsfag, 2009: 16).

2. Öğrenme Alanı: Ekonomi- Üretim, İstihdam ve Tüketim

Bu öğrenme alanında öğrenciler, ekonomik kalkınma, iĢ ve üretim yapısı, mal ve hizmetlerin dağıtımı, finansal faaliyetler, bireysel iĢletme, emek ve çalıĢma, ev halkı ve tüketim gibi önemli olaylar üzerine çalıĢırlar. Dersler, Danimarka‟nın iĢ ve üretim yapısının ele alındığı konuları içerir. Bu Ģekilde Danimarka‟nın ekonomisinin nasıl küresel ekonominin, uluslararası serbest ticaretin ve uluslararası rekabetin bir parçası olduğu tartıĢılır (Samfundsfag, 2009: 16). Ayrıca, Danimarka gibi karma ekonomiye sahip bir ülkede ekonomik döngü ile birlikte, planlı ekonominin ve piyasanın ana ilkeleri ele alınır. Refah devleti olmanın temelleri tartıĢılır. Bunun yanı sıra sınıfta, piyasa ekonomisinde arz ve talep koĢulları, bunun ekonomik büyüme ve geliĢmeyi nasıl biçimlendirdiği; çalıĢma ve istihdam olanaklarının yaĢam koĢullarını nasıl etkilediği de tartıĢılarak ele alınır ve sonrasında ekonomik büyümeyi gerçekleĢtirmenin temelleri üzerinde durulur (Samfundsfag, 2009: 17).

Yerel, ulusal ve evrensel olarak toplumda bir etkiye sahip olan tüketiciler, çalıĢanlar ve giriĢimciler olarak bireysel eylemlerin nasılını anlamada sosyal bilgiler, öğrencilere yardımcı olur. GeliĢen küresel dünya, Danimarka ve uluslararası toplumlara karĢı baskı oluĢtururken, tüketiciler yerel, ulusal ve küresel olarak

83

toplumsal geliĢim üzerinde bir etkiye sahiptir. Bu alanda çalıĢan, aynı zamanda piyasada bir aktör olan öğrencilerin bir anlayıĢa sahip olacak olmaları önemlidir. Bu anlayıĢ, onların demokratik katılım için evrensel ekonomik sorunları anlamasını sağlar (Samfundsfag, 2009: 17).

3. Öğrenme Alanı: Sosyal ve Kültürel Faktörler-Sosyalleşme, Kültür ve Kimlik

Bu öğrenme alanı içerisinde sosyal ve kültürel topluluklar, sosyal kurumlar, sosyal sınıf ve gruplar, sosyal bütünleĢme ve toplumsal farklılaĢma süreçleri, sosyal miras, sosyalleĢme ve kimlik oluĢumu, kültür ve alt kültür, din, etnik köken, cinsiyet ve milliyet konuları öğrencilerle birlikte çalıĢılır. Yine bu öğrenme alanında, sosyal problemler ve modern toplumdaki çatıĢmalar ele alınır; bunların sadece nasıl ortaya çıktığı ve geliĢtiği üzerine değil aynı zamanda sosyal ve kültürel faktörlerin bilgisinin nasıl yeni çözümler için temel oluĢturabileceği üzerine çalıĢılır. Sosyal içerme ve dıĢlama, standart sapma ve adaptasyon ve kültürel çatıĢma ile kültürel karĢılaĢma önemli problemlerdir. Öğretim; ekonomik, politik ve sosyal koĢulların, nasıl toplumdaki yaĢam biçimlerini, alıĢkanlıkları, konumları, rolleri biçimlendirmede katkıda bulunacağını tematize eder. Eğitimin nasıl çocuklara ve gençlere toplumla ilgili içerme ve dıĢlamada yardım edeceğini tartıĢır. Bu bağlamda, tema; yaĢam kalitesini, sosyal gücü etkileyen ekonomik, politik ve sosyal yaĢamın nasıl dıĢında durulacağı veya ona dahil olunacağıdır (Samfundsfag, 2009: 17).

Öğretimde, günlük yaĢamda karĢılıklı etkileĢim ve farklı yaĢam koĢullarında yaĢayan bireylerin birbirlerini anlamalarını sağlayan17, yaĢam biçimleri, kurumlar ve inançlar ile insanların kendini ve diğerlerini algıladıkları üzerine tartıĢma, öğrenciler için temeldir. Öğrenciler bu Ģekilde bilgi ve davranıĢ edinebilirler. Böylece onlar; birbirlerinin davranıĢları, fikirleri ve inançlarını saygıyla karĢılayabilirler. Bu bakımdan öğretim, öğrencilerin toplum içinde yapıcı bir Ģekilde ve açık fikirlilikle hareket etmesini sağlar (Samfundsfag, 2009: 17).