2017 Anayasa değişikliğinden sonra ihdas edilen bazı yeni üst kademe kamu yöneticisi kadro, pozisyon ve görevlerine ilişkin olarak 375 sayılı KHK’de mali, hak ve yardımlar ile emeklilik hakları bakımından kadro denklikleri tesis edilmiştir. Bu noktada kadro denkliği oluşturulan kadro, pozisyon ve görevler şu şekildedir:
YENİ OLUŞTURULAN /DÜZENLENEN
STRATEJİ VE BÜTÇE BAŞKANI MÜŞTEŞAR (BAKANLIK)
İDARİ İŞLER VE STRATEJİ VE BÜTÇE
Yukarıda belirtilen kadro, pozisyon ve görevler için mali, sosyal hak ve yardımlar ile emeklilik hakları bakımından denklik sağlanan kadro, pozisyon ve görevler ile aynı haklara sahip olacaktır. İhdas edilen ve denklik oluşturulan üst kademe kamu yöneticileri haricinde olan üst kademe kamu yöneticileri açısından mali, sosyal hak ve yardımlar bakımından kendileri ile ilgili olarak Anayasa Madde 128/2 gereği olarak başta 657 sayılı DMK olmak üzere önceden uygulanan ve halen mevcut olan diğer kanunlar ve düzenlemeler uygulanmaya devam edecektir. Nitekim yukarıda bahsedilen kadro, pozisyon ve görevler haricinde 3 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde ve 375 sayılı KHK’nin ek 34, 35 ve 36. maddelerinde herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir.
Nitekim anayasada da mali ve sosyal hak ve yardımların toplu sözleşme hükümleri saklı
kalması şartıyla kanunla düzenleneceği ifade edilmiştir. Bu bakımdan öteden beri olarak üst kademe kamu yöneticilerine yönelik tesis edilen mali ve sosyal hak ve yardımlara ilişkin kanunlar ve diğer düzenlemeler uygulanmaya devam edecektir.
Üst kademe kamu yöneticilerinin mali, sosyal ve emeklilik hakları açısından 3 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde de düzenleme yapılmıştır. Ancak anayasada kamu görevlilerinin mali ve sosyal haklarına ilişkin toplu sözleşme hükümleri saklı kalmak kaydıyla aylık ve ödenekleri ile diğer özlük işlerinin kanunla düzenleneceği belirtilmiştir. Anayasada üst kademe kamu yöneticilerinin atama usul ve esaslarının Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenebileceği öngörülmesine rağmen; bunun dışındaki konuların kanunla düzenleneceği açıktır. Bu bakımdan üst kademe kamu yöneticilerinin mali ve sosyal hak ve yardımları ile emeklilik hakları bakımından kanunla bir çerçevenin oluşturulması gerekir. Anayasa Mahkemesinin de yerleşik içtihadına göre anayasada kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda temel kural ve ilkelerin kanunla belirlenmesi gerektiği yönündedir.247 Yani yasama tarafından konuya ilişkin temel çerçeve belirlenerek idareye sınırları belirsiz bir düzenleme alanı bırakılmamalıdır.
Üst kademe kamu yöneticilerinin tavan ve taban ücretlerine ilişkin olarak 375 sayılı KHK ve 3 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde ücretlerin belirlenmesinde kurum ve kuruluşlar, unvanlar, hizmetin güçlüğü ve kararnamenin 5. maddesinde düzenlenen diğer şartlar248 göz önünde bulundurularak Cumhurbaşkanı tarafından
247 AYM, E.1987/21, K.1988/25, K.G:28/06/1988, 08.01.1989 tarih ve 20043 sayılı RG;
AYM, E.2002/35, K.2007/95, K.G:12/2/2007, 22.01.2008 tarih ve 26764 sayılı RG;
AYM, E.2004/55, K.2008/118, K.G:12/06/2008, 05.11.2008 tarih ve 27045 sayılı RG; AYM, E.2004/69, K.2009/6, K.G:08/01/2009, 11.06.2009 tarih ve 27255 sayılı RG; AYM, E.2005/152, K.2009/111, K.G:29/01/2009, 03.04.2009 tarih ve 27189 sayılı RG; AYM, E.2013/88, K.2014/101, K.G:04/05/2014, 22.07.2014 tarih ve 29068 sayılı RG.
248 Üst kademe kamu yöneticisi kadro, pozisyon ve görevlerine atananlar, atandıkları kadro, pozisyon ve görevlerde 657 sayılı Kanunun ve diğer kanunların sözleşmeli
belirleneceği düzenlenmiştir. Sözleşme ücreti, yetkilendirilen idari makam tarafından taban ve tavan ücretler arasında tespit edilir. Ancak bunun nasıl yapılacağına ilişkin olarak somut bir kural tanzim edilmeden konu tamamen Cumhurbaşkanına bırakılmıştır.
Ayrıca ücretin belirlenmesine yönelik de azami bir sınır da koyulmamıştır. Bu bakımdan bahsedilen konular ile ilgili olarak kanunla temel kural veya kıstasların tespit edilerek yasal çerçeve oluşturulmaması anayasa hükümleri ve Anayasa Mahkemesi içtihatları ile çelişik bir hal ortaya çıkarmaktadır.249
Üst kademe kamu yöneticilerinin istihdam edilmesi açısından Cumhurbaşkanı kararı ile atanan I sayılı cetvelde yer alan kadro, pozisyon ve görevlere atanacak olanlar 657 sayılı DMK ve diğer kanunların sözleşmeli personel çalıştırılmasına ilişkin hükümlerine bağlı olmadan sözleşmeli olarak da çalıştırılabileceği öngörülmektedir.
Buna karşın Cumhurbaşkanı onayı ile atanacağı öngörülen II sayılı cetvelde yer alan kadro, pozisyon ve görevler açısından ne 3 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde ne de 375 sayılı KHK’de sözleşmeli olarak çalıştırılmasına ilişkin hüküm konmuştur. Bu bakımdan II sayılı cetvelde yer alan kadro ve pozisyon ve görevlere yönelik sözleşme ile istihdam usulü düzenlenmemiştir. Üst kademe kamu yöneticileri açısından bazıları ile
personel çalıştırılması hakkındaki hükümlerine bağlı olmaksızın sözleşmeli olarak da çalıştırılabilir. Sözleşme taban ve tavan ücretleri; kurum ve kuruluşlar, unvanlar, yapılan hizmetin güçlüğü, sorumluluğu ve riskleri, iş yoğunluğu, çalışma şartları, hizmet yerinin sosyo-ekonomik durumu ve coğrafî özellikleri ile hizmete ve hizmet yerine ilişkin olarak, aynı kadro, pozisyon ve görevlerde bulunmakta olan emsallerine; emsalinin bulunmaması durumunda da benzer kadro, pozisyon ve görevlerde bulunanlara göre farklılıkları ayrı ayrı veya birlikte dikkate alınarak Cumhurbaşkanı tarafından belirlenir. Sözleşme ücreti, taban ve tavan ücretleri aralığında sözleşme imzalamakla yetkili kılınan makam tarafından belirlenir. ( 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname Ek Madde 35 ve 3 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararnamesi Madde 5)
249 Karslı, age, 2020, s.200-202.
sözleşme yapılıp bazıları ile sözleşme yapılmayacak olması eşitlik ilkesine aykırı bir durum ortaya çıkarmaktadır.250 Buna ilişkin olarak Anayasa Mahkemesi eşitlik ilkesine aykırılık görüşünü bir kararında ifade etmiştir.251 Ayrıca kamu görevlisi olmayanlar arasından atanan üst kademe kamu yöneticilerine görevleri sona erdiğinde veya görevden alındığında tazminat ödenip ödenmeyeceği ya da tazminatın miktarının tespiti de Cumhurbaşkanına sınırları belirlenmeden bırakılmıştır. Anayasada da düzenlenen kamu görevlilerinin özlük haklarının kanunla düzenlenmesi ilkesi memur güvenliğinin sağlanması açısından önemlidir.252 Ayrıca kamu görevlileri arasından üst kademe kamu yöneticisi kadro, pozisyon ve görevlerine atananların görevinin sona ermesi ya da görevden alınması halinde emeklilik aylığı bağlanmasına hak kazanmaları üzerine
250 Karslı, age, 2020, s.201-202. Amerika Birleşik Devletlerinde üst düzey yönetici pozisyonlarının en düşük temel ücreti GS-15/1 kademesine denk düşen ücretin yüzde yirmi fazlasıdır. Maksimum temel ücret ise yönetici programının III. seviyesinde yer alanlar ile denktir. “Guide to the Senior Executive Service”, s.14. Yönetici programının III. seviyesi için bkz. “5.U.S. Code 5314 Positions at level III”, https://www.law.cornell.edu/uscode/text/5/5314 (Erişim Tarihi:03.03.2020).
251 “Ancak, madde metninde genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü kılınılan kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevlerin belirlenmesine esas olacak bir ölçüt getirilmediği için genel idare esaslarına göre yürütülmesi gereken asli ve sürekli görevlerde çalışan kimi personelin (1) sayılı cetvel dışında kalması ya da genel idare esaslarına göre yürütülmesi gerekmiyen görevlerde çalışan kimi personelin (1) sayılı cetvelde yer alması olasılığı vardır. Ayrıca madde metninde "…bu kadrolara atanan personel atandıkları kadrolarda sözleşmeli olarak çalıştırılabilirler."
denildiğinden (1) sayılı cetvel kapsamındaki kimi personele atandıkları kadrolarda sözleşmeli çalışma olanağı verilirken kimi personel bu olanağın dışında bırakılacaktır. Bu nedenlerle… eşitlik ilkesi yönünden Anayasa'nın 10. maddesine aykırıdır.” AYM, E.1990/12, K.1991/7, K.G:04/04/1991, 13.08.1991 tarih ve 20959 sayılı RG.
252 Cahit Tutum, “Türkiye’de Memur Güvenliği” TODAİE Yayını, Sevinç Matbaası, 1972, Ankara, s.96-97.
uygulanacak hükümler de Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenmiştir. Bu konu ilerde inceleneceği için şimdilik bu kadarı ile iktifa ediyoruz.