Üretim Çizelgeleme ve ETO Sektöründe Uygulanabilirliği

Üretim çizelgeleri üretim planlaması faaliyetleri içinde geleceğe yönelik kısa dönemli planlar olarak kabul edilir. Çizelgeleme sorunları üretim kaynaklarının birkaç ürün tarafından kullanılmasında ortaya çıkar. Etkin bir çizelgelemenin üstünlükleri çoktur. Kaynakların etkin kullanımı ile verimlilik yükselir [58].

Bir işletmede ürünlerin üretilmesi veya işlemlerin yerine getirilmesi için zaman ve sıralama açısından yapılan plana “üretim çizelgesi” denilmektedir. Üretim çizelgeleme, pek çok imalat şirketinin üretim planlamasının önemli bir parçasıdır ve proseslerde / imalatta önemli bir karar verme problemidir [59].

Çizelgeleme, üretim ve hizmet sistemlerinin operasyon kontrollerinin önemli bir yönünü oluşturmaktadır. Etkili çizelgeleme, gelecekte operasyon fonksiyonlarında, müşteri memnuniyetini ve pazar hacmini arttırmada önemli bir faktör olacaktır. Sisteme gelen işler tek bir işleme ihtiyaç duyuyor ise buradaki problem tek makinalı çizelgeleme problemidir ve işlerin hangi sırada yapılacağının belirlenmesine çalışılır. Paralel makinalı problemlerde, sisteme gelen işler mevcut makinaların herhangi birinde yapılabilir. Seri akışlı ve karmaşık akışlı problemlerde ise, atölyeye gelen işler birden fazla işleme ihtiyaç duymaktadır. Seri akışta tüm işlerin rotası aynı iken karmaşık akışlı problemlerde her bir işin rotası farklıdır.

Bir şirkette üretim fonksiyonları hiyerarşik süreçler olarak görülebilir. Firma çizelgelemeye başlarken, önceden belirlenmiş toplam satışlar için talepleri tahmin etmelidir. Bu tahminler, işgücü seviyesi ve toplam üretimi karşılamak için girdi sağlayacaktır. Sonrasında, bütünleşik planlama, ana üretim çizelgelemeye dönüştürülür. Ana üretim çizelgeleme sonuçları zaman periyodu ve üretim vasıtasıyla kesinleştirilmiş üretimi amaçlamaktadır [60].

Çizelgelemenin amaçlarından bazıları şöyle sıralanabilir:  İşi teslim tarihinde müşteriye teslim etmek,

 Atıl (aylak,gevşek) süreyi enküçüklemek,  Fazla süre’yi enküçüklemek,

 Tezgah ve işgücü kullanımını enbüyüklemek,  Süreç içi stokları enküçüklemek.

4.3.2 ETO sektöründe uygulanabilirliği

ETO üretimlerinde müşteri talebi farklılık gösterdiği gibi, siparişin sisteme ulaşımı zamanı da değişkenlik arzeder. Çizelgeleme yöntemlerinin uzun üretim zamanlarını sınırlı kapasite koşullarında etkinleştirmesi beklenmektedir. Varolan çizelgeyi doğrudan etkileyecek yeni bir siparişin ulaşması, gönderi zamanlarının uzamasına ve finansal handikaplara yol açabilir. Yeni siparişlerin teslim zamanlarının belirlenmesi ve varolan siparişlerin sekteye uğramaması için dinamik bir üretim çizelgeleme yaklaşımının uygulanması zorunludur [5].

ETO üretim süreçlerinin çizelgelenmesi için kullanılan başlıca iki tane yaklaşım mevcuttur: İleri planlama ve geri planlama [5].

İleri planlama (Forward incremental planning – FIP) komponentlerin kaynaklara yüklenmesi ile başlar. Daha sonra ürün yapısı boyunca son montaj operasyonlarına kadar üretim süreci çizelgelenir. Bu yaklaşım tahmini bir bitiş zamanı belirlemede ve bu zamanın müşteri tarafından teyit edilmesi açısından faydalıdır.

Geri planlama (Backward incremental planning – BIP) ürün seviyesinde başlayan ve aşamalı olarak ürün yapısına doğru inen “yukarıdan aşağıya” bir stratejidir. Yeni siparişin en son aşamasından başlar ve üretim süresinde geriye doğru çizelgeler. Geri planlama, ileri planlamanın simetriğidir. Geri planlama ürün teslim zamanından geriye doğru süreçleri çizelgelerken, ileri planlama sipairşin ulaştığı zamandan itibaren sona doğru süreç planlaması yapar.

Sipariş için üretim sistemlerinde işlerle ilgili çizelgeler müşteri siparişleri tarafından tanımlanmalıdır. Müşteri sipariş gerekliliklerinin iş bazında karşılayan çizelgeleme yaklaşımları “iş odaklı sınırlı kapasite çizelgeleme sistemleri” dir (Job-oriented finite capacity scheduling system) [4].

İş odaklı sınırlı kapasite çizelgeleme sistemleri, işleri önemli oldukları noktada bireysel olarak çizelgeler. Bu nokta yönetim önceliğine, üretim zamanına ve gönderi zamanına göre tanımlanır. Her operasyon bir sonraki işin başlamasından önce çizelgelenir. İş odaklı çizelgeleme en basit anlamıyla Gannt şemasının manuel yükleme metoduyla benzeşmektedir. İş odaklı çizelgeleme üretim personeli tarafından da kolaylıkla kontrol edilebilmektedir. Geniş tabanlı problemlerde yeniden çizelgelemeye izin vermektedir. Müşteri ihtiyaçlarına önemli derecede cevap

62

verebilme yeteneği ve bireysel işler için sunduğu ileri seviye çizelgeleme kabiliyeti sayesinde ETO üretiminin müşteri odaklı yapısına tam olarak uygun özelliktedir. İş odaklı sınırlı kapasite çizelgeleme mantığında da ileri ve geri çizelgeleme prosedürleri kullanılmaktadır. Bir iş hem ileri hemde geri çizelgeleme mantığıyla diğer işlerden bağımsız olarak çizelgelenebilir. Bu yapı her işin bireysel olarak müşteri beklentisini karşılamasına olanak verir. Sipariş için üretim yapan firmalarda uygulanan ileri ve ileri-geri çizelgeleme işlevleri arasındaki farklılık Şekil 4.8’ de gösterilmiştir.

Şekil 4.8 : İleri ve ileri/geri çizelgeleme [4].

Sipariş için üretim sistemlerinde pratikte çoğunlukla uygulanan MRP/MRP II planlama yaklaşımlarının üretim kapasitesi ve işyükü gözönünde bulundurularak atölye bazında çizelgeleme fonksiyonunun eksik olması; MRP/MRP II ile İş odaklı sınırlı kapasite çizelgelemesinin birlikte kullanılma zorunluluğunu beraberinde getirmektedir[4].

ETO süreçleri için uygulanması öngörülmüş diğer bir çizelgeleme yaklaşımı da kaynak ve mazleme akışı tabanlı yaklaşımların bir sentezi olan “Kaynak Kısıtlı Proje Çizelgeleme Sistemleri” dir. (Resource-Constrained Project Scheduling) Kaynak Kısıtlı Proje Çizelgeleme Sistemleri herbiri farklı kaynaklar gerektiren birbirinden farklı işlerin proje tabanlı çizelgelenmesini amaçlar. Sınırlı kaynak kapasiteleri ve aktiviteler arası öncelik ilişkilerinin süreç içinde yarattığı kısıtlar gözönünde bulundurulur. Klasik model sabitlenmiş aktivite sürelerini ve her aktivite için kaynağın sabit oranını kabul eder. Fakat ETO süreçleri gözönününe alındığında, bu sabit kabullerin yapılması mümkün olamamaktadır. ETO süreçleri için geliştirilen

İŞ 4

İŞ 5 İŞ 2

İŞ 1

İŞ 3

(a) İleri Çizelgeleme (b) İleri ve Geri Çizelgeleme

İŞ 4

İŞ 3

İŞ 1 İŞ 5

İŞ 2

model, aktivite uygulamalarının ön tahminine, değişken yoğunluk aktüvütelerine ve sürekli bölünebilir kaynaklara izin vermektedir[1].

4.4 Bilgisayar Destekli Dizayn / Bilgisayar Destekli Üretim Yönetimi ve ETO