ÜLKELER ĐTĐBARĐYLE FAKTORĐNG

Faktoringin dünyadaki yapısını biraz daha iyi anlayabilmek açısından gelişmiş bir piyasaya ve yüksek faktoring cirosuna sahip ülkeler bazında uygulamalara daha detaylı bakmak faydalı olacaktır Bu kapsamda ABD, Almanya,

Đngiltere, Đtalya, Japonya, Hollanda’daki faktoringin durumuna ve gelişimine aşağıda kısa olarak değinilmiştir.

ABD’DE FAKTORING: ABD’de 1930 yılına kadar ticari bankalar, ucuz mevduat

toplayıp, bu mevduatları işletmelere ticari kredi olarak vermeye özen göstermişlerdir. 1930 bunalımının ardından, ticari kredilere olan talep azalması, bankalardaki kredi stoklarının artmasına neden olmuştur. Böylece, bankalar tüketicileri finanse eden veya taksitli satış finansmanı yapan işletmeleri örnek alarak “Faktoring Bankacılığı”na başlamıştır. 1965 yılında çıkarılan kanunla ticari bankalarında faktoring faaliyetinde bulunmasına izin verilmesi ile, gelişmeler hızlanmıştır. Ancak son yıllarda faktoring şirketlerinin sayısında birleşmeler nedeniyle azalmalar olmuştur.201 ABD faktoring piyasasında görülen önemli bir değişim faktorların riski tamamıyla üstlenmekten vazgeçip, müşteriyle paylaşmaya başlamalarıdır.

ABD’de 1999 yılında 88,069 milyon euro olan faktoring işlem hacmi, %16,1 artarak, 2000 yılında 102,268 milyon euro, 2001 yılında 101,744 milyon euro olmuştur. 2002’de bu rakam 91,143 olarak gerçekleşmiş ve 2003 yılında ise 80,696 milyon euro olmuştur. 2004 yılında 81,860 milyon euro civarında işlem yapan ABD faktoring kuruluşlarının 2005 yılı işlem hacmi ise 94,160 milyon euro’dur. ABD’de faktoring piyasasının yıllık işlem hacminin %80’ini, tekstil ve hazır giyim sektörleri oluşturmaktadır.202

ABD’de işletmelerin faktoring’i seçmelerinin en önemli nedeni, kredi sigortasıdır. Avrupa’da ise, finansman temel amaçtır.203

201 _{Ceylan, Finansal Teknikler, a.g.e., s. 24.}

202 _{Ceylan, Đşletmelerde Finansal Yönetim, a.g.e., s. 132.} 203

ALMANYA’DA FAKTORING: Almanya'da faktoring işlemleri, diğer ülkelerin

aksine bir takım yasal kısıtlamalara tabidir. Bunların en önemlisi, Alman anayasasının, satış sözleşmesine dayanan alacağın üçüncü kişilere devrini yasaklamış olmasıdır. Birçok büyük Alman şirketi, satış sözleşmelerine bu noktayı eklemektedir, dolayısıyla bu tür satış sözleşmelerinden kaynaklanan alacaklar, faktoring şirketlerine devredilmediği için bazı Alman faktoring şirketleri, bu yasanın kendilerine uygulanmasını önleyici sözleşmeler imzalamaktadırlar. Almanya'daki faktoring faaliyetleri bankalara bağlı kuruluşlar tarafından yürütülmekte ve yasal kısıtlamalann kalkması ile birlikte faktoring gelirlerinin %10-15 oranında artacağı öngörülmektedir.204

Almanya'da 1999 yılında 19,984 milyon euro olan faktoring hacmi 2000 yılında %17,5 oranında artarak, 23,483 milyon euro, 2001'de 29,373 milyon euro ve 2002 yılında ise 30,156 milyon euro’ya ulaşmıştır. 2003 yılında bu rakam 35,082 milyon euro olmuştur 2004 yılında 45,000 milyon euro olarak gerçekleşen işlem hacmi 2005 yılında 55,110 milyon euro olmuş ve faktoring şirketlerinin sayısı 40’a ulaşmıştır.205

ĐNGĐLTERE’DE FAKTORING: Đngiltere'de faktoringdeki hızlı gelişme 1980'li

yılların ortasında başlamış; ancak, özellikle tahsili mümkün olmayan alacakların artması ile bu hız yavaşlamıştır. Hatta, 1991 yılı faktoring işlemlerinde bir önceki yıla göre azda olsa bir düşüş vardır.206 Đngiltere'de muhasebe sistemleri güçlü olupta sadece daha fazla nakit ihtiyacı duyan firmalar, fatura iskontolaması uygulamasını tercih etmektedirler. Çünkü, bu halde faktor müşterisinin muhasebe kayıtlarım tutma görevini üstlenmediği için, Fatura Đskontosu Yöntemi, Tam Hizmet Faktoring'ine oranla daha ekonomik olmaktadır.207

Faktor kuruluşlar, özellikle sermaye yapısı zayıf işletmeleri desteklediklerinden, işletmelere en son kredi veren kuruluşlar olarak algılanmışlardır. Bu nedenle iş çevrelerinde faktor’lerin hep riskli işletmelerle uğraşan kuruluşlar olduğu görüşü yaygınlaşmıştır. Bundan dolayı birçok işletme,

204 _{Sarıoğlu, a.g.e., s. 31.}

205 _{www.factors-chain.com (27.04.2007)} 206 _{Ceylan, Finansal Teknikler, a.g.e., s. 23.} 207

müşterileri tarafından yanlış algılanacaklarını düşünerek, faktor’lere başvurmamıştır. Zamanla bu düşüncenin etkisi azalmış ve faktoring işlemleri gelişmeye başlamıştır.

Đngiltere’de faktorler, çeşitli faktoring hizmetleri yanında, hızla büyüyeceklerini düşündükleri, yeni kurulmuş KOBĐ’leri de desteklemektedirler. Böylece, sözkonusu işletmelere bir tür girişim sermayesi de sağlanmaktadır. Faktorler, normal satış ve ödeme sürelerine göre çalışan işletmelerle çalışmayı tercih etmektedirler. Öte yandan riski dağıtmak için çok sayıda müşteriyle çalışan işletmeler tercih edilmektedir. Ayrıca, tek bir müşterinin borç tutarının faktorun toplam alacaklarının %25-%40’ını geçmemesine dikkat edilmektedir.208

1999 yılında Đngiltere'de toplam faktoring cirosu 103,200 milyon euro olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılında Đngilterede ciro 123,770 milyon euro’ya ulaşmıştır.209 2001 yılında 136,080 milyo euro olan işlem hacmi %15,2 oranında artarak 2002’de 156,706 milyon euro olmuştur. 2003 ve 2004 yıllarında sırasıyla 160,77 ve 184,52 milyon euro’dur. 2005 yılında ise bu rakam 237,205 milyon euro olup bu dönemdeki faktoring kuruluşlarının sayısı 100’dür.210

Đngiltere'de faaliyet gösteren faktoring kuruluşlarını dört ana grupta toplamak mümkündür.211

1. Bankalar tarafından kurulan faktoring şirketleri,

2. Büyük şirketlerin ilgilenmediği alanlarda faaliyet gösteren şirketler, 3. Faktoring'le birlikte başka fınansal hizmet sunan şirketler,

4. AIF (Association of Invoice Faktor)'a üye küçük ölçekli özel şirketler

Bankalar tarafından kurulan faktoring şirketleri, Đngiltere'de toplam iş lem hacminin %90'ını ellerinde tutmaktadır212. Bu şirketler, sağlam mali yapıları ve yüksek teknoloji birikimleri sonucu, maliyeti düşük ve kalitesi yüksek hiz

208

Ceylan, Đşletmelerde, a.g.e., s. 132.

209 _{Sarıoğlu, a.g.e., s. 31.}

210 _{www.factors-chain.com (27.04.2007)} 211 _{Ceylan, Finansal Teknikler, a.g.e., s. 23.} 212

metler sunmaktadır. Đkinci gruptaki faktoring şirketleri ise, büyük faktoring

şirketlerinin ilgilenmediği alanlarda faaliyet göstermektedir. Şube ağından yoksun olan bu şirketler, yerel faktoring yerine, genellikle uluslararası faktoring faaliyetlerinde bulunmaktadır. Đngiltere'de, faktoring'i başka finansal hizmetlerle birlikte sunan kuruluşlardan birisi “Venture Factors”dır. Bu şirket, 1989 yılında fikir aşamasında bulunan kârlı yatırım projelerinin geliştirilmesine yardım etmek, sermaye birikiminin gelişmesine katkıda bulunmak amacıyla kurulmuştur. Dördüncü grupta yer alan küçük ölçekli özel faktoring şirketleri ise müşterilerle daha yakın ilişki kurma fırsatına sahip şirketlerdir. Ancak, bu şirketlerin sermaye yetersizlikleri, gelişmelerini engellemektedir. 213

ĐTALYA’DA FAKTORĐNG: Đtalyan Faktoring piyasası dünyanın en gelişmiş

piyasalarındandır. Başlangıçta 1970'li yılların başında ve 1980'li yılların sonunda ortaya çıkan kredi sınırlamaları faktoring'de gelişmeyi cesaretlendirmiştir. Faktoring geleneksel banka kredisine karşı yeni bir enstrüman olarak ortaya çıktmştır. Kredi sınırlamalarının kalkmasını faktoring hizmetine olan talebi azaltması gerekirken, faktoring sektörü hızla genişlemeye devam etmiştir. 80'lerin ikinci yarısındaki güçlü ekonomik büyüme ve faktoring'in avantajlarının geniş olarak farkında olunması sektördeki büyümenin önemli iki sebebidir.214 Đtalyan faktoring piyasasının en önemli özelliği, yurt içi pazarın %35’ine sahip olan faktoring şirketlerinin, büyük sanayi kuruluşlarının iştirakleri olmalarıdır.215 Faktoring şirketlerinin işlem hacmi, büyük ölçüde iç piyasaya yönelmiş durumdadır.216

Diğer ülkelerde olduğu gibi Đtalya'da da faktoring işlemlerini bankalar başlatmıştır. Đtalya'da ilk faktoring şirketi 1963 yılında faaliyete geçmiştir.1989 yılında dünyanın en büyük faktoring piyasası haline gelen Đtalya'da, 1980'li yılların başında 5 Olan faktoring şirketi sayısı 1988 yılında 70’e 1991 yılında 80'e ulaşmıştır.217

Đtalya'da 1999 yılında 88,000 milyon euro olan faktoring hacmi, 2000’de 110,000 milyon euro’ya yükselmiştir. Başka bir ifadeyle, 1999 yılına göre, faktoring

213

Ceylan, Finansal Teknikler, a.g.e., s. 23.

214 _{Akkerman, a.g.e., s. 19.}

215 _{Ceylan, Đşletmelerde Finansal Yönetim, a.g.e., s. 133.} 216 _{Ceylan, Finansal Teknikler, a.g.e., s. 25.}

217

işlem hacmindeki artış %25'dir. 2001 yılında Đtalya'da gerçekleşen faktoring cirosu ise 124,823 milyon euro olmuştur. 2002 yılında 134,804 milyon euro olarak gerçekleşen faktoring cirosunun ardından 2003 yılında %1,70 azalış yaşanmış ve 132,510 milyon euro olmuştur. 2004 ve 2005 yıllarında ise bu nisbi azalış devam etmiş, 2004 yılında 121,000 milyon euro olan işlem hacmi, 2005 yılında ise 111,175 milyon euro olmuştur.2005 yılında Đtalya'daki Faktoring şirketi sayısı 40’dır.218

JAPONYA’DA FAKTORĐNG: Faktoring Japonya'da göreceli olarak az gelişmiş bir iş

sektörüdür. Ama yine de 1991'e kadar ki beş senede Japonya'daki ciro üç kat artarak 17.203 milyar dolara ulaşmıştır. Bu Japonya'yı dünyanın en geniş beşinci faktoring pazarı yapmaya yetmiştir. Göreceli olarak düşük olan cironun sebebi Japonya'nın faktoring'e geç girmesidir.

Đlk uzmanlaşmış faktoring firması 1972 senesinde Sanwa Bank tarafından Sanwa Business Credit Co. ismi altında kurulmuştur. 1975 senesinde Mitsui Bank ve Mitsui & Co. birlikte Japonya'nın ikinci büyük faktoring firması olan Mitsui Finance'i kurmuştur.Đş dünyasındaki farklı uygulamalar ve özellikle bonoların geniş kullanımı Japon faktoring pazarını Japon ekonomisine kıyasla göreceli olarak düşük tutmaktadır. Birçok ülkenin aksine alacakların nakit olarak finanse edilmesi Japonya'da olağan bir iş değildir. Japon kanunlarına göre alacağı devredecek kişi her bir borçludan yazılı rıza almak durumundadır.Ticaret şirketleri arasında 90 günlük krediyle mal satın alınmasına sık rastlanılmaktadır. Geçen birkaç senede Japon gayri menkul ve menkul pazarındaki fiyat düşüşleri ve yaşanan iflaslar faktoring'i komplike hâle getirmiştir.219

Japonya’nın 1999 yılında gerçekleşen işlem hacmi 55,347 milyon euro’dur. 2000 yılında 58,473 milyon euro iken 2001 yılında bu rakam 61,566 milyon euro, 2002 yılında ise 50,380 milyon euro olarak gerçekleşmiştir. 2003’de 60,550 milyon euro iken 2004 yılında %19,8’lik artışla 72,535 olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılına gelindiğide ise işlem hacmi 77,220 milyon euro ve faktoring şirketi sayısı da 14’tür.220

218 _{www.factors-chain.com (27.04.2007)} 219 _{Akkerman, a.g.e., s. 21.}

220

HOLLANDA’DA FAKTORING: Hollanda'da uzun bir süreden beri açık hesap

ticareti uygulanmaktadır. Bu da borçlunun ödemeyi vadesini geçirmeden, faturada belirtilen şekilde yapmasını sağlamaktadır. Bu nedenle banka havaleleri ödeme şekli olarak tercih edilmektedir. Hem satıcının hem de ithalatçı faktorun çıkarlarının korunması amacıyla, satıcının yerel satış ve dağıtım kurallarını uygulaması tavsiye edilmektedir. Bu kurallar, ya sipariş formlarında yada faturalar üzerinde belirtilmelidir. 1996 yılında Hollanda'da 6 Faktoring şirketi olmasına rağmen ciroları 17.300 milyon $ olarak gerçekleşmiştir.221

Hollanda’da faktoring işlem hacmi 1999 yılında 20,500 milyon euro olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılında %2,24’lük bir azalma yaşanmış ve 15,900 milyon euro’ya gerilemiştir. 2001 yılında yeniden artış eğilimine girmiş ve 17,800 milyon euro’ya yükselmiştir. 2002 yılında bu eğilim devam ederek 20,120 milyon euro olmuştur. Ancak 2003 yılında yeniden bir azalma meydana gelmiş ve rakam 17,500 milyon euro olmuştur. 2004 ve 2005 yıllarında yaşanan yeniden yükselme eğilimi ile birlikte Hollanda’da faktoring hacmi sırasıyla 19,600 ve 23,300 milyon euro olarak gerçekleştirilmiştir. 2005 yılında Hollanda’da faaliyet gösteren faktoring şirketi sayısı ise 5’tir.222