Özel Tüketim Vergisi İstisnası

2002 yılının ikinci yarısında yürürlüğe giren 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin 2 numaralı bendinde bahsi edildiği gibi ‘’ 2. (Değişik: 16/7/2004-5228/21 md.) (II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tâbi mallardan;)

a) 87.03 (hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dahil bedeli 200.000 TL’yi aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³'ü aşanlar hariç) ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların, engellilik oranı % 90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler tarafından,(2)(3)

b) (Ek: 6/2/2014-6518/56 md.) 87.03 G.T.I.P. numarasında yer alan (motor silindir hacmi 2.800 cm3 ’ü aşanlar, bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilenler, sürücü dâhil 8 kişiye kadar oturma yeri olan binek otomobilleri, yarış arabaları, arazi taşıtları hariç), yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin % 50’sinin altında olanlar ile sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olanların engellilik durumlarının araçları bizzat kullanamayacak ve sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmalarını gerektirecek nitelikte olduğunu ilgili mevzuat çerçevesinde alınan engelli sağlık kurulu raporuyla tevsik eden ve

82

engellilik derecesi % 90 veya daha fazla olup tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından, kullanılır. ‘’ şeklinde kanunda belirtilmiştir.

Engelli bireylerimizin ÖTV indirimlerinden faydalanma bilmeleri için alacakları Sağlık Kurulu Raporunda “ Özel tertibatlı araç kullanabilir. ” ibaresi bulunmalı ve H sınıfı ehliyet sahibi olmaları için kanunda belirtilen % 90 veya üzerinize engel oranında olmaları şarı aranmaktadır. Beş yılda bir defa olmak üzere ilk olarak şart ile uygulanır. Beş yıl içinde ikinci araç aleminde veya satıp yenisini almada bu indirim uygulanmaz. ÖTV faturaya dâhil edilmemektedir.

Engelli adına kayıt yaptırılmış aracı noterde düzenlenen bir iş sözleşmesi ile çalıştırılan şoför ya da 3. dereceye kadar olan kan hısımlarından biri kullanabilir.

Engelli bireyin ölümünden sonra ise, vergisiz araç mirasçılara intikal etmektedir. Vergi istisnası tanınırken yaşlanmaya bağlı engellilik durumu ile ilgili özel bir düzenleme ile vergiden istisna tutulacak tutar azaltılabilir. ( Karadeniz, 2017 ).

Hanesinde otomobili olan 871341 engelliden; %15’i yoksulluk eşiğinin altında, %85’i de yoksulluk eşiğinin üzerinde bulunmaktadır. Bir başka anlatımla, otomobili olan engellilerin büyük çoğunluğu yoksulluk eşiğinin üzerinde yaşamaktadır.

Tablo 41 :

Hanedeki Otomobil Sahipliğine ve Yoksulluk Durumuna Göre Engelli Bireylerin Dağılımı

Yoksulluk Eşiğinin Altında Yoksulluk Eşiğinin Üstünde Toplam

Otomobili Olmayan Sayı 710980 1525902 2236882 Yüzde(%) 31,8 68,2 100 Otomobili Olan Sayı 129501 741844 871345 Yüzde(%) 14,9 85,1 100 Toplam Sayı 840481 2267746 3108227 Yüzde(%) 27 73 100 Kaynak: Karadeniz , 2017

83

Tablo 41 ’de de görüldüğü üzere hanelerinde otomobil bulunan engelliler orta ve üst gelir grubunda yer almaktadır. Haneler gelir seviyelerine göre 10 gruba ayrıldığında (1 gelir seviyesi en düşük; 10 gelir seviyesi en yüksek) hanelerin gelir seviyesi arttıkça otomobil sahipliliği artmaktadır. Otomobillerin %60’ı gelir seviyesi yüksek olan son beş grupta bulunmaktadır.

Şekil 3 :

Gelir Gruplarına Göre Hanelerinde Otomobil Bulunan Engellilerin Dağılımı (%)

Kaynak: Karadeniz, 2017

Karadeniz’in makalesinde yaptığı incelemeye göre, bazı firmalarda yapılan otomobil satışlarının büyük bir bölümünün engelli kapsamında ÖTV’siz satış olduğu bilgisine ulaşılmıştır. Bir satış temsilcisi 2016 yılında yaptıkları satışların %50’den fazlasının engellilere yönelik olduğunu söylerken, alanların %50’sinden fazlasının yatırım amaçlı aldıklarını, engellilere araç satmasalar hiç araç satamayacaklarını ifade etmiştir. Yüksek fiyatlı lüks araçlar satan bir başka firma yetkilisi ise geçen ay satılan 9 araçtan yedisinin engellilere dönük olduğunu söylemektedir. Buradan da anlaşıldığı gibi engellilerin araç alımları ÖTV ve MTV indirimlerinden dolayı oldukça yüksektir.

Araçların büyük bölümünün fiziksel engelinin kendisi için araç alımından ziyade yaşa bağlı engellilik kapsamında engellinin yakınları tarafından satın alındığı görülmektedir. Bir firma yetkilisi araçların genellikle yaşlı ve hasta kayınvalide, anne, baba üzerinden alındığını ifade ederken, bir başka firma yetkilisi torunların engelli dedeleri üzerinden ya da anne ve babaları üzerinden ÖTV’siz araç aldıklarını, gençlerin genellikle öğrenci olduklarını ifade etmektedir. Firma yetkilisine göre, gençler, sahip oldukları aracı satıp

84

üzerine para ekleyip ÖTV’siz araç alabilmektedir. Karşılaşılan bir diğer durum, ölmek üzere olan yaşam durumu kritik olan engelli yaşlı ya da yeni doğmuş bebeklerin üzerine ÖTV’siz araç alımı yapılmasıdır. Engellinin yaşlılık veya hastalıktan dolayı ölüm riski arttıkça, ÖTV istisnasından yararlanmak isteyen engelli yakınları işlemlerin hızlandırılmasını talep etmektedirler. Bir başka firma yetkilisi ise engellilere yönelik tanınan istisnadan yararlanan araç sayısı fazla olduğu için, gerçek engelliler park yeri sıkıntısı yaşadığını belirtmektedir. ( Karadeniz, 2017 ). Bu durumun denetimin az olmasından dolayı oluştuğu barizdir. Engelli derneği yöneticileri ile yapılan görüşmelerde araç alımına getirilen 200.000 TL sınırlamasının nedenini de buna bağlamaktadırlar. Lüks araç alımı yapan engelli bireylerimize ön yargı oluşmasında da ilişkisi görülmektedir. Motorlu araç kullanımı, engelli bireyleri yaşama bağlaması, topluma kazandırılması ve hayatını kolaylaştırarak yaşam kalitesinin arttırılmasında önemli bir yer teşkil etmektedir. Ortopedik engelli vatandaşlar; engeline uygun özel tertibatlı araçları ya da engellilik oranının %90’nın üzeri olması durumunda, engellinin üçüncü dereceye kadar yakını, aracın ilk alımlarında (beş yılda bir olmak kaydıyla) ÖTV istisnasından yararlanmaktadır. Vergi sisteminde istisna, muafiyet, indirim, düşük oran gibi müesseseler uygulanarak, devletin vazgeçtiği gelirleri, vergi harcamaları olarak tanımlayabiliriz. Engellinin, araç alımlarında ÖTV’den istisna olması da bir vergi harcamasıdır. Karadeniz’in çalışmasında, araç alımında uygulanan ÖTV ile ilgili engellilere dönük yapılan vergi harcamasının, gelir seviyesi yüksek engellilerle sınırlı kaldığını ve bu eşitsizliği gidermek için, gelir seviyesi düşük engellilere de benzer avantajlar sağlanması gerektiğini önermiştir ( Karadeniz, 2017 ).

2012 yılında Engellilere toplam 20.700 adet araç satıldığı ve yaklaşık 300 milyon Türk Lirası kadar vergiden vazgeçildiği belirtilmiştir. Bu rakam 2013 yılında 29.000 tane araç ile 445 milyon Türk lirasına çıktığı ve giderek artarak, 16 Ekim 2017 tarihi itibarıyla 40.500 araç ile yılsonunda kadar bu rakamın 2 milyar Türk lirasını geçeceğini belirtmiştir. 2013 – 2017 yılları arasında 188 000 araç satılmış 5 milyon TL vergiden vazgeçilmiştir. Vergisiz satış fiyatı 70.000 Türk Lirası olan bir aracın vergili fiyatı 124.000 Türk Lirasının üstü baz alındığında, 2012 yılında satılan arabaların yüzde 4’ünün, 2013 yılında satılanların yüzde 7'sinin, 2014 yılında satılanların yüzde 11'inin, 2015 yılında satılanların yüzde 20'sinin; 2016 yılında satılanların yüzde 24'ünün, 2017 yılı 16 Ekim itibarıyla

85

satılan engelli arabalarının yüzde 33’ünün lüks sınıfa girdiğini kaydetti. Lüks araç satışındaki arttı fiyatta sınırlamaya neden olmuştur. ( En son haber, erişim: 21.11.2018 ).