AraĢtırmanın evrenini (nicel veriler için) Aydın Ġli merkez ilçesindeki ortaöğretim okullarında öğrenim gören tüm öğrencilerin oluĢturduğu bu çalıĢmada nicel ve nitel veri toplama yöntemleri birlikte kullanıldığından, örneklem seçimi iki aĢamada yapılmıĢtır.
3.2.1.Nicel Veriler Ġçin OluĢturulan Örneklem
AraĢtırmacı tarafından, ortaöğretim okullarından toplam öğrenci sayıları öğrenildi. Hangi sınıfta ve Ģubede kaç öğrenci olduğu belirlendi. Bu bilgiler doğrultusunda merkez ilçedeki tüm ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören öğrenciler arasından orantılı bir Ģekilde tabaka örnekleme yöntemiyle belirlenen ve araĢtırmaya katılmaya gönüllü olan 9. 10. 11. ve 12. sınıflardan seçkisiz olarak belirlenen her okulun her sınıfından ikiĢer öğrenci seçildi. Bu öğrenciler seçilirken bir baĢarılı ve bir baĢarısız öğrenci sınıf not çizelgesinden belirlendi. Seçilen öğrencilerde yeterli sayıya ulaĢılamadığı durumlarda da sınıflarda baĢarı düzeyi orta düzeyde olan bir öğrenci daha seçildi. Böylece bu sınıflardan üç düzeyde öğrenci örnekleme alınmıĢ oldu. Örneklem seçiminde bu oranda titiz çalıĢılmasının nedeni ise hem baĢarılı hem de baĢarısız öğrencilerin okullarının yaĢam kalitesine iliĢkin görüĢlerine yer vermek ve böylece gerçeğe uygun sonuçlar elde etmek amacı
güdülmesiydi. Öğrenciler, her sınıf düzeyinde toplam sayının %7‘ sini temsil edecek oranda, Lise YaĢam Kalitesi Ölçeği‘nin ana uygulaması için örneklemde yer almıĢlardır. Aydın Ġl Milli Eğitim Müdürlüğünden alınan rakamlara göre Aydın Ġli‘nde ortaöğretim kurumlarında okuyan öğrenci sayısı 13.150‘dir. Örnekleme alınan öğrenci sayısı ise 969 kiĢidir. Bu oran örneklemin %7 oranında evreni temsil ettiğini göstermektedir. Bilimsel çalıĢmalarda evrenin örneklemle %5 oranında temsil edilmesinin yeterli olacağı görüĢü yaygındır (Balcı, 2001).
3.2.2.Nitel Veriler Ġçin OluĢturulacak ÇalıĢma Grubu
Liselerde Okul YaĢam Kalitesi Ölçeği (LĠSEYKÖ)‘nin uygulanmasından elde edilen veriler analiz edildi. En düĢük okul yaĢam kalitesi oranının 11. sınıflarda çıkmasından dolayı okul yaĢam kalitesi düĢük, orta ve yüksek üç okuldan birer 11. sınıf Ģubesi belirlendi. Belirlenen bu sınıflarda sınıf içi gözlemler yapıldı. Bu sınıflarda öğrenim gören öğrenciler ve bu sınıflarda ders anlatan öğretmenlerle de görüĢmeler yapıldı.
AraĢtırmanın bu aĢamasındaki örneklem seçiminin ―maksimum çeĢitlilik örneklemesi‖ ne uygun olacağı söylenebilir. Lise yaĢam kalite düzeyleri düĢük, orta ve yüksek olan okulların seçilmesi maksimum örneklemeye uygundur. Maksimum çeĢitliliğe dayalı örneklem oluĢturmada amaç, genelleme yapmak için bu çeĢitliliği sağlamak değildir, tam tersine çeĢitlilik gösteren durumlar arasında herhangi ortak ya da paylaĢılan olguların olup olmadığını bulmaya çalıĢmak ve bu çeĢitliliğe göre problemin farklı boyutlarını ortaya koymaktır (Yıldırım vd., 2005).
Farklı düzeylerde lise yaĢam kalitesine sahip üç okuldaki ortaöğretim on birinci sınıf Ģubeleri içerisinden lise yaĢam kalitesi düĢük okuldaki baĢarı düzeyi en düĢük ve disiplin sorunlarının en çok yaĢandığı sınıfın seçilmesine özen gösterilmiĢtir. Bunun nedeni ise sınıflarda örnekleme alınan grubun maksimum örneklemeye uygun olarak en alt seviyeyi temsil edebilme gücünü arttırmaktır. Aynı gerekçe ile lise yaĢam kalitesi orta olan okulda orta düzeydeki on birinci sınıf, yaĢam kalitesi yüksek olan okulda da en üst düzeydeki on birinci sınıf gözlem yapılmak üzere belirlenmiĢtir.
Sınıfların lise yaĢam kalitesi düzeyine uygun seçilmesinin nedeni, sınıfın temsil ettiği grubun özelliğini taĢıması gerektiğine iliĢkin görüĢe dayanmaktadır. Sınıflar sözel bölümden seçilmiĢtir. Sınıfların sözel bölümden seçilmesinde iletiĢim
becerilerinin sayısal sınıfı öğrencilerinin iletiĢim becerilerinden daha etkili olabileceği varsayımından hareket edilmiĢtir. Bu varsayım hem uzman görüĢü alınarak hem de uygulamadaki öğretmenlerin görüĢü alınarak elde edilmiĢtir.
Örnekleme her düzeydeki (lise yaĢam kalitesi yüksek-orta-düĢük) okuldan ve gözlem yapılan sınıflarda derse giren öğretmenler seçilmiĢtir. Örneklem gönüllülük esasına dayalı olarak sınıfında gözlem yapılan öğretmenlerin hepsini kapsamaktadır. Sınıfında gözlem yapılan öğretmenler farklı branĢ ve kıdemlerdendir. Yine gönüllülük esasına dayalı olarak her düzeydeki okulların gözlem yapılan sınıflarında farklı baĢarı düzeylerine ve farklı davranıĢ özelliklerine sahip 12 öğrenci ile görüĢmeler yapılmıĢtır. GörüĢme yapılan toplam öğretmen sayısı 13, toplam öğrenci sayısı ise 12 dir. Toplam 25 kiĢi ile görüĢmeler yapılmıĢtır.
AraĢtırma kapsamında yapılmıĢ olan sınıf gözlemlerinin lise 11. sınıf düzeyinde gerçekleĢtirilecek olmasının nedenleri:
1. 9. sınıf öğrencilerinin okuldaki ilk yılları olması, sınıflarındaki iletiĢim tarzlarında tutarlı davranıĢ kalıplarının gözlenememesine neden olabilir. Sınıf ikliminin oluĢması için sınıftaki bireyler arasındaki iletiĢim biçiminin karakteristik özelliklerinin belli bir zaman süreci içinde belli bir rutin içerisine girmesi beklenebilir. Lise 10. sınıfta da öğrencilerin sözel ve sayısal olarak ayrılması sonucu olarak sınıftaki arkadaĢlarıyla ve öğretmenleriyle yeni tanıĢmaları iliĢkilerin belli bir rutine oturmadığı varsayımından hareket edilmiĢtir.
2. 9. sınıfta süreç hem öğrenciler hem de öğretmenler tarafından birbirini tanıma yılı olarak da ele alınabilir. 11. sınıfta öğretmenlerin öğrencileri, öğrencilerin de öğretmenleri daha yakından tanıyabilme ihtimalleri ve öğrencilerin lisenin yaĢam kültürüne alıĢmıĢ olabilecekleri varsayımı ile karĢılıklı iletiĢimde rutin bir yapı oturmuĢ olabileceğinden daha objektif gözlemlerin yapılacağı düĢünülmüĢtür.
3. 12. sınıflardaki öğrencilerin üniversiteye hazırlanma yılları olması dolayısıyla sınıf içi etkinliklerde daha çok sınav kaygısı içerisinde olabilecekleri düĢünülmüĢ, hem derse devamlarında aksamalar olabileceği hem de özel durumlarındaki bu farklılıklar nedeniyle örnekleme alınmaları düĢünülmemiĢtir.
4. 11. sınıftaki öğrencilerin kendi aralarındaki iliĢkilerinin, aynı sınıfta ikinci yılları olması sebebiyle, belli bir rutine ulaĢmıĢ olması ihtimali 11. sınıfların
seçilmesinde etkili olmuĢtur. En önemlisi de 11. sınıflarda LĠSEYKÖ ortalama puanlarının diğer sınıflara oranla en düĢük olarak hesaplanması bu sınıflarda lise yaĢam kalitesine iliĢkin sorunların daha fazla olabileceği ihtimalini taĢıdığı için 11. sınıflar nitel verilerin toplanması için örnekleme seçilmiĢtir.