Örgütsel Bağlılık ve Benzer Kavramlar

Örgütsel bağlılık kavramına benzeyen ancak değiĢik nüanslar ile bu kavramdan farklılaĢan kavramların olduğunu söylemek mümkündür. Mesleki bağlılık, örgütsel sadakat ve iĢe bağlılık örgütsel bağlılık ile karıĢtırılan kavramların baĢında gelmektedir.

2.1.2.1. Mesleki bağlılık

Örgütsel bağlılık ile oldukça benzeyen kavramlardan bir tanesi mesleki bağlılık kavramıdır. Mesleğe iliĢkin bağlılık örgütsel bağlılık kavramından farklı bir kavramdır. Mesleğe iliĢkin bağlılık bir bireyin sahip olduğu mesleğine iliĢkin tutumu ile ilgilidir ve bireyin kendi seçimi olarak kabul edilen mesleğine iliĢkin çalıĢma Ģevki olarak tanımlanmaktadır (Özmen vd. 2005: 2-3). Örgütsel bağlılık ve mesleğe iliĢkin bağlılık arasında temel fark; örgütsel bağlılık çalıĢanın örgüt ile ilgili olan bağlılığına iliĢkinken, mesleki bağlılık bireyin sahip olduğu mesleğe iliĢkin bağlılığıdır. Diğer bir ifade ile mesleğe iliĢkin bağlılık bireyin mesleğinde beceri ve uzmanlık kazanmasına yönelik yapmıĢ olduğu çalıĢmalar ile ilgilidir (Özdevecioğlu ve AktaĢ, 2007: 5).

Örgütsel bağlılık ve mesleki bağlılık arasındaki iliĢkiyi ve de aynı zamanda farklılığı gösteren en önemli çalıĢmalardan birisi Gouldner (1985) tarafından yapılmıĢ olan çalıĢmadır. Gouldner‟in yaptığı çalıĢmada bireyler iki gruba ayrılmıĢtır. “Yerel” olarak tanımlanan bireylerin örgütlerine bağlılıklarının yüksek olduğu ve örgütten ayrılma isteklerinin daha az olduğu; ancak bunun tam tersi olarak “kozmopolitan” olarak tanımlanan bireylerin mesleki bağlılıklarının yüksek olduğu ve bu bireylerin mesleki anlamda geliĢebileceklerine inandıkları alternatifler önlerine çıktığında örgütten kolaylıkla ayrılma yolunu seçeceği sonucuna varılmıĢtır (Blau, 1985: 279).

2.1.2.2. Örgütsel sadakat

Örgütsel sadakat örgütsel bağlılık ile oldukça karıĢtırılan bir kavramdır. Örgütsel sadakat kavramı bazı yönlerden örgütsel bağlılık kavramına benzemektedir ancak birtakım nüanslar kavramlar arasındaki farklılığı belirlemektedir. Örgütsel sadakat örgütsel bağlılık ile kıyaslandığında daha kuvvetli bir bağlılığı içermektedir. Diğer bir ifade ile örgütsel sadakat örgütün her durum ve her koĢulda örgütün dıĢ tehditlere karĢı savunulmasıdır ve örgütsel sadakat kavramı her durumda örgüte bağlı kalmayı gerektirmektedir (Podsakoff vd. 2000). Örgütsel sadakat özdeĢleĢme kavramını içerisinde barındıran bir kavramdır. Diğer bir ifade ile örgütsel sadakatte örgüt çalıĢanının kendisini örgütü ile özdeĢ hissetmesi ve görmesi durumu söz konusudur.

Örgütsel sadakat, örgüt çalıĢanının örgüte iliĢkin herhangi bir çıkar sağlama isteğini taĢımaması, aksine örgüt çıkarlarına iliĢkin daha etkin ve yoğun çalıĢma güdüsünde olmasını içermektedir. Dolayısıyla, örgüte bağlılık ile kıyaslandığında daha kuvvetli ve keskin bir bağlılıktan ve pozitif söylemden bahsetmek mümkündür (Kang vd. 2004: 22).

2.1.2.3. ĠĢe bağlılık

ĠĢe bağlılık hem deneysel çalıĢmalarda hem de alan çalıĢmalarında kullanılan bir terimdir ve sahip olduğu bu özellikten dolayı farklı açılardan farklı tanımlamalara sahip olan bir kavramdır. Deneysel çalıĢmalar kapsamında iĢe bağlılık algı ve tutum üzerinden incelenirken, alan çalıĢmalarında iĢe bağlılık iĢ ile ilgili iĢe gelmeme, iĢe geç gelme, iĢ yerinde etkin çalıĢma gibi kavramlar ile iliĢkilendirilerek incelenmektedir. Bu iki farklı yaklaĢım kapsamında incelenen iĢe bağlılık kavramı; çalıĢanın iĢ ile ilgili tutumu, çalıĢanın benliği ile iĢinin bütünleĢmesi veya ilgili olması Ģeklinde tanımlanabilir (Chusmir, 1982:

bağlılık kavramına iliĢkin literatürde yer alan farklı tanımlamaları bir tablo halinde incelemek hem kavramın daha iyi anlaĢılmasına yardımcı olacaktır.

Kavram ile ilgili farklı tanımlamalardan yola çıkarak iĢe bağlılık kavramının özgün bir kavram olduğunu ve çalıĢma hayatındaki diğer bağlılık türlerinden farklı bir bağlılık türü olduğunu söylemek mümkündür. ÇalıĢma hayatında sıklıkla kullanılan; çalıĢmaya bağlılık, mesleğe bağlılık ve örgüte bağlılık kavramları ile iĢe bağlılık kavramı arasında ince bir ayrım olduğunu aĢağıda tablodaki tanımlamalar kapsamında söylemek mümkündür. Bunun yanı sıra, farklı tanımlamaların detayına bakıldığında iĢe bağlılığın aslında birçok faktörden etkilendiğini görmek mümkündür. Bu noktada iĢe bağlılık ya da diğer bir ifade ile iĢe bağlanma ile örgütsel bağlılık arasındaki iliĢkinin irdelenmesi yerinde olacaktır.

ĠĢe bağlılık ve örgütsel bağlılık arasında bir iliĢki olduğunu söylemek mümkündür. ġöyle ki, bu değiĢkenler üzerinde yapılan araĢtırmalara göre bu iliĢkinin yönü değiĢmektedir. ĠĢe bağlanma düzeyleri yüksek olan bireylerin örgütlerine daha fazla bağlı olduğunu kanıtlayan araĢtırmalar olduğu gibi, iĢe bağlılık düzeyi yüksek bireylerin örgütsel bağlılığa sahip olmadığını kanıtlayan araĢtırmalar da literatürde yer almaktadır (Roberts ve Davenport, 2002: 21-22).

Tablo 2.3. ĠĢe Bağlılık Tanımlamaları

AraĢtırmacı Tanım

Brooke, Russell ve Price (1988) Bireyin sahip olduğu iĢ ile psikolojik özdeĢim kurma derecesi ile ilgilidir.

Dubin (1956) Bireyin iĢini ve/veya iĢi ile ilgili Ģeylerin hayatının merkezine alma ölçüsüdür.

Dubinsky ve diğerleri (1986) ÇalıĢanın, iĢiyle bütünleĢmiĢ ve iĢine kendini adanmıĢlığına iliĢkin ölçüdür.

Elloy, Everett ve Flynn (1991) ÇalıĢanın göze çarpan ihtiyaçlarıyla ilgili iĢ tatmini boyutudur. Igbaria ve Siegel (1992) ÇalıĢanın kendini psikolojik olarak iĢi ile tanımlama ölçüsüdür. Ingram, Lee ve Lucas (1991) ÇalıĢanın iĢi ile kendini özdeĢleĢtirebilme ölçüsüdür.

Jens (1982) ÇalıĢanın iĢi / pozisyonu ile kendini özdeĢleĢtirmesidir. Jewell (1984) KiĢinin kendini iĢine adamasıdır.

Kanungo (1982) ÇalıĢanın iĢi ile özdeĢleĢmesinin biliĢsel durumudur.

Lawler ve Hall (1970) ÇalıĢanın iĢini hayatının önemli bir parçası olarak görmesi ve hayatına dair önemli ihtiyaçları karĢılama noktasında iĢini öne çıkartmasıdır.

Lodhal ve Kejner (1965) ÇalıĢanın iĢi ile özdeĢleĢme düzeyidir / çalıĢma hayatının yaĢamda önemli bir yere sahip olmasıdır.

Saleh ve Hosek (1976) ÇalıĢanın iĢine dair “merkezi yaĢam ilgisi” düzeyidir Kaynak: Karacaoğlu, 2005: 58