BÖLÜM 2: ÖRGÜTSEL BAĞLILIK
2.7. Örgütsel Bağlılığın Göstergeleri
Örgütsel bağlılık iĢgörenlere, örgüte ve zamana göre farklılık göstermekle birlikte örgütsel bağlılığın varlığını bir takım kriterler ile tespit etmek mümkündür. Bu kriterleri örgütün amaç ve değerlerini benimseme, örgüt için özveride bulunma, örgüt üyeliği için güçlü bir istek duyma, örgütle özdeĢleĢme ve içselleĢtirme olarak sınıflamak mümkündür (Ġbicioğlu, 2000: 14–16):
2.7.1. Örgütün Amaç ve Değerlerini Benimseme
Örgütsel bağlılığın en önemli kısmı ve ilk koĢulu iĢgörenin ve örgütün amaç ve değerlerinin ortak bir noktada buluĢması ve uyumlu olmasıdır. ÇalıĢtığı örgütün amaç ve değerlerini benimsemeyen iĢgörenin çalıĢmıĢ olduğu örgüte bağlılık göstermesi mümkün değildir.
Örgütsel bağlılık için öncelikle iĢgörenlerin beklentileri ile örgütün amaç, hedef, değer ve vizyonunun örtüĢmesidir. Nitekim iĢgörenlerin beklentileri ile örgütün amaç, hedef, değer ve vizyonu örtüĢtüğünde örgüt ile iĢgören arasında olumlu yönde etkileĢim gerçekleĢir ve örgütten iĢgörene, iĢgörenden örgüte iki yönlü bağlılık gerçekleĢir. Elde edilen bağlılık aynı zamanda sağlıklı ve yüksek düzeyde olur. Tersi bir durumda ise yani iĢgörenin beklentileri ile örgütün hedefleri uyuĢmadığında bağlılıktan söz etmek mümkün olmayacaktır (Ġbicioğlu, 2000: 14).
85
2.7.2. Örgüt Ġçin Fedakârlıkta Bulunma
Örgütlerin iĢgörenlerden beklediği ve gerçekleĢtiğinde örgütsel bağlılıktan söz edilebildiği olgu ise iĢgörenlerin örgüt için özveride bulunmasıdır. Yalnız buradaki özveriden anlaĢılacağı üzere iĢgörenin örgüt için yapmak zorunda olduklarının ötesinde gönüllü olarak kendisinden beklenenden daha fazlasını sunmasıdır. Bu daha fazla performans olabileceği gibi örgüt dıĢında örgütün yüceltilmesi davranıĢları da olabilir. ĠĢgörenlerin beklenenin ötesinde çaba göstermeleri, bunun için fazladan maddi yarar beklememeleri, sadece örgütün baĢarısı için özveride bulunmaları iĢgöreni örgütle özdeĢleĢtiğinin ve örgütsel bağlılığının göstergesidir (Ġbicioğlu, 2000: 14).
Örgüt için fedakârlıkta bulunabilme, çalıĢanın örgüt lehine olağanüstü çaba göstermesidir. Örgütün baĢarılı olabilmesi için bu çaba beklenen ve biçimsel kriterlerin üzerinde olmalıdır. ĠĢletmelerin baĢarılı olmalarında ve sürekliliklerini sağlamalarında, çalıĢanların yalnız kendi görev tanımlarındaki iĢleri yapmalarının yanı sıra, kurumları için iyi Ģeyler yapma çabası içinde olmaları çok daha önemlidir. ÇalıĢanların örgüt adına gönüllü bir Ģekilde üstün çaba göstermesi, kendini örgütünün bir parçası olarak görmesi kısacası örgütsel vatandaĢlık davranıĢları sergilemesi o kiĢinin örgütüne karĢı bir bağlılık hissetmesinin bir sonucudur. BaĢka bir ifade ile çalıĢanın herhangi bir kiĢisel beklenti içerisine girmeksizin, sadece çalıĢtığı örgütün baĢarısı için kendinden fedakârlıklarda bulunabilmesi, kiĢinin örgütünü benimsediğinin gösteresi olarak kabul edilmektedir (Çakınberk, Derin ve Demirel, 2011:163).
2.7.3. Örgüt Üyeliğinin Devamı Ġçin Ġstek Duyma
ĠĢgörenlerin örgütüne yönelik olarak olumlu hisler duyması sonucunda örgüt üyeliğinin devamı için istek duyma baĢlamaktadır. Bağlılık duygusunun devamı için iĢgörenlerin, örgütlerinden doğru bir iletiĢimin sağlanması, adaletli bir paylaĢım, objektif olarak sağlanan kariyer planlamaları, sosyal etkinlikler gibi beklentiler, örgütsel bağlılığın ve örgüt üyeliğinin devamı için olumlu etki yapacaktır.
Örgütsel bağlılığı gösteren diğer bir unsur iĢgörenin örgüt üyeliğine devam etmek için istekli olmasıdır. Burada örgütte kalma mecburiyetinde hissetmeden öte yeni iĢ olanakları olsa dahi örgütte kalmaya istekli olma söz konusudur. Böyle bir durum iĢgörenin örgütünden memnun olduğu, yaptığı iĢten ve örgütte çalıĢmaktan tatmin
86
olduğu, yeni iĢ arayıĢlarına girmediği, iĢten ayrılma niyetinde olmadığı anlamlarına gelir. Tüm bu tutumlar iĢgörenin örgütsel bağlılığının yüksek olduğu anlamını taĢır (Gül, 2003: 77).
2.7.4. Örgüt Kimliği Ġle ÖzdeĢleĢme
Örgütsel bağlılığın varlığını belli eden olgulardan örgüt kimliği ile özdeĢleĢme için farklı tanımlar yapılmaktadır. Örgütsel özdeĢleĢme ile sosyal özdeĢleĢmeyi birbirinden ayırmak mümkün değildir. Örgütün amaçları ile iĢgörenin beklentileri bütünleĢtiği ve uyumlaĢtığında örgütsel özdeĢleĢmeden söz edilebilir (Ashforth ve Mael, 1989: 22–23).
Miller, Allen, Casey, Johnson ve John (2000:629) ise örgüt kimliği ile özdeĢleĢmeyi, örgütle dayanıĢma içinde olma, iĢgörenin örgütü tutum ve davranıĢlarıyla desteklemesi ve örgütün ayırt edici karakteristiklerinin algılanması olarak tanımlamaktadır.
Benkhoff (1997: 118–120) örgüt kimliği ile özdeĢleĢmenin iĢgören tarafından örgütün hedef ve değerlerinin benimsenip kabullenmesi olarak tanımlamaktadır ki bu diğer araĢtırmacıların tanımları ile örtüĢmektedir. Benkhoff‟a göre grup üyeliği bireyin kendisini tanımasını sağlar, ait olma duygusu verir. Eğer iĢgörenin ait olduğu örgütün imajı, prestiji ve güvenirliği yüksek ise iĢgören örgütle daha fazla özdeĢleĢir.
Örgüt kimliği ile özdeĢleĢmenin örgütsel bağlılığın göstergesi olduğu kabul edildiğine göre özdeĢleĢmeyi sağlamak için örgütün çaba göstermesi gerekmektedir. Örgütün özdeĢleĢmeyi gerçekleĢtirmek için yapacağı ilk çalıĢma iĢgörenlerin performans ve davranıĢlarının takdir edildiğinin gösterilmesidir. Bu yazılı veya sözlü mesajlar ile olabileceği gibi maddi veya ayni yardımlar ile de yapılabilir (Ġnce ve Gül, 2005: 11).
2.7.5. ĠçselleĢtirme
Bağlılığın son aĢamasıdır. ĠĢgören ve örgütsel değerlerin tam olarak uyumunu ifade eder. ĠĢgörenin değerlerinin, örgütün değerleriyle örtüĢmesi ve örgütsel değerlerin iĢgörenin tutum ve hareketlerine yön vermesidir. ĠçselleĢtirmede iĢgörenin örgütün değer ve kurallarını hiçbir baskı olmadan içten gelerek kabul etmesi söz konusudur (Bayram, 2005:130)
ĠĢgörenin örgütün amaç, hedef, vizyon ve değerlerini benimsemesi, beklentilerine uygun olduğuna karar verip bu değerleri içselleĢtirmesi ile örgüte bağlılığın gerçekleĢtiği
87
söylenebilir. Burada örgüt yönetimine de sorumluluk yüklenebilir. Zira örgütün değerlerinin iĢgören tarafından kabul edilmesi bir bakıma yöneticilerin eylemlerindeki tutarlılıkla iliĢkilidir. Sonuç olarak örgütün değerlerine uygun yöneticilerin tutum ve davranıĢlarının iĢgören tarafından kabul görüp içselleĢtirildiğinde iĢgören örgüt içinde daha fazla performans, tatmin ve bağlılık gösterecektir (Ġnce ve Gül, 2005: 11).
88