Örgüt Kültürünün Temel İşlevleri ve Yararları

Örgütsel kültürlerle ilgili kuram ve araştırmalar incelendiğinde, bazı bilim adamı ve araştırmacıların, yapısal-işlevsel bir yaklaşımla örgütsel kültüre birtakım

işlevler yükledikleri görülmektedir. Örgüt kültürünün temel işlevlerini şu şekilde sıralamak mümkündür (Şişman, 1994; 146-148):

1. Örgütsel Denetim ve Koordinasyon Mekanizması Olarak Örgüt Kültürü

Koordinasyon, insanların çabalarını birleştirmeyi, zaman bakımından ayarlamayı, ortaklaşa amaca varmak için faaliyetlerin birbiri ardı sıra gelmelerini ve iç içe geçip kenetlenerek birbirlerini bütünlemelerini sağlar (Cemalcılar, 1989; 35). Yönetim de bir bakıma kısaca bir denetim tekniği olarak tanımlanırsa; güçlü kültürlere sahip örgütlerde kültürel öğeler, birer davranış düzenleyicisi olarak emirle iş yaptırma gibi bürokratik denetim tekniklerinin yerini almaktadır (Toffler, 1980; 12).

Örgütün bütünlüğünün ve sürekliliğinin sağlanabilmesi için işbölümü ve uzmanlaşma sonucunda ortaya çıkan hiyerarşik yapıda koordinasyonun gerçekleştirilmesi zorunludur (Yozgat, 1992; 296).

2. Örgütsel Biçimlendirme Aracı Olarak Örgüt Kültürü

Özellikle kültürün bir örgütsel kontrol aracı olarak götürülmesine bağlı olarak, güçlü örgüt kültürüne sahip örgütlerde kültür, örgütte yapılan pek çok işin, etkinliğin temel belirleyicisi olmakta; söz konusu iş ve etkinliklerin, örgütün sahip olduğu kültürel ölçütlere uygun olarak gerçekleşeceği ve biçimleneceği kabul edilmektedir.

3. Örgütsel Sosyalleşme Süreci ve Aracı Olarak Örgüt Kültürü

Toplumların olduğu gibi, örgütlerin de üyelerine aktaracağı bir kültürü olduğu kabul edilmektedir. Buna göre, örgütsel sosyalleşme ya da örgütsel öğrenme olarak nitelendirilen olgu da, esas itibariyle örgüt üyelerinin örgüt kültürünü öğrenme

süreci olarak tanımlanmaktadır. Örgüte yeni giren bireyler, örgüt kültürü aracılığıyla örgüte uyum sağlamakta; bir bakıma örgüt, yeni üyelerini örgüt kültürü içinde yeniden sosyalleştirmektedir. Örgüt kültürü, örgüt üyelerinin sosyalleşmesinde, örgüt ortamına uyum sağlamalarında temel araç olduğu kadar, bu sürecin içeriğini de oluşturmaktadır.

4. Örgütsel Sorunların Çözümleniş Yöntemi Olarak Örgüt Kültürü

Örgüt kültürü, örgütsel yaşamda ortaya çıkan durum ve olayların açıklanmasında ve örgütsel sorunların çözümlenmesinde, örgüt üyeleri için temel algı dayanağını oluşturmaktadır. Örgütlerde karşılaşılan sorunların genelde içsel ve dışsal kaynaklı olması nedeniyle, örgütlerde bu konularda karşılaşılan çoğu sorunlar, sahip olunan birtakım kültürel ölçütlere göre çözümlenebilmektedir.

5. Bütünleşme ve Kaynaşma Aracı Olarak Örgüt Kültürü

Bütünleşme örgütlerin faaliyetlerini sürdürürken çevreye uyum sağlamak amacıyla bölümler arasında gerçekleştirdikleri işbirliği ve koordinasyonun seviyesi olarak tanımlanabilir (Dinçer, 1992; 121). Bütünleşme, örgütün temel amaçlarındandır. İçinde çeşitli aşamaların bulunduğu örgütsel bütünleşme, bireyin örgütle olan psikolojik bağı olarak tanımlanabilir. Kişiler, örgüt içinde paylaşılan birtakım kültürel öğeler (inanç, değer, norm) aracılığıyla, örgütün amaçlarıyla bütünleşirler (Erdoğan, 1997; 284). Birey; örgüt üyesi olarak kimliğinin, diğer alternatif kimliklere kıyasla daha ön planda olduğu zaman ve sosyal bir grup olan örgütü tanımlayan kavramlar ile kendini tanımlayan özellikler arasında benzerlik olduğunda örgütle güçlü bir bütünleşme sağlayabilir (www.ugurzel.com, 1994; 2) 6. Moral ve Güdüleme Aracı Olarak Örgüt Kültürü

Güdüleme iş görenleri çalışmaya isteklendirme ve örgütte verimli çalıştıkları takdirde kişisel ihtiyaçlarını en iyi şekilde tatmin edeceklerine inandırma sürecidir

(Çeltek, 2005; 2). İnsan yaptığı işten ve iş çevresinden memnun olduğu sürece daha verimli çalışır. Çalışma yaşamında ekonomik doyumun gerekli bir koşul olduğu düşünülse bile, bunun yeterli koşul olduğu söylenemez. Bu nedenle, insanı çalışmaya yönlendirmenin yolları araştırılmıştır (Eren, 1999; 315). Genel olarak güdüleme, eyleme yönelik enerjik bir davranış olarak anlaşılabilir. Kişinin eyleme yönelik enerjik davranışının temelinde istekler, ihtiyaçlar ve korkular bulunabilir. Kuşkusuz örgütsel bir yapı içinde insan davranışlarını belirleyen etmenler çeşitlidir. Bu etmenlerin bir bölümü örgüt yapısında belirlenirken bir bölümü de örgütsel çevre koşulları (kültür, toplumsal değer yargıları, çalışma v.b.) tarafından belirlenmektedir (Can, 1985; 18).

7. Örgütsel Verimlilik ve Etkililiğin Anahtarı Olarak Örgüt Kültürü

Zamanımızda insanların yaşamlarının büyükçe bir bölümünü geçirdikleri örgütlerde mutlu olmaları, kişilerin olduğu kadar örgütlerin de verimli olmaları ile olasıdır (Duygulu, 2005; 3). Örgüt kültürü, örgütsel verimlilik, etkililik ve performansla ilişkileri konusunda bilim adamları arasında çeşitli tartışmalar yapılmasına karşın; bu konuda yapılan araştırmaların bulgularına ve yaygın olarak benimsenen görüşlere göre, çeşitli örgüt içi ve dışı durumsal etkenler yanında, örgüt kültürünün de beklenen örgütsel verimlilik, etkililik ve performansın sağlanmasında temel etkenlerden biri olarak kabul edilmektedir.

8. Örgütsel Değişmenin Amacı, Aracı ve Belirleyicisi Olarak Örgüt Kültürü

Değişiklik; iş ortamı, toplumsal çevre, kişinin kendi öz biyolojik ve psikolojik yapısı ile onu bütünüyle saran bir oluşum niteliğindedir (Kaynak, 1995; 198). Değişim, rekabet etmenin ve başarılı olmanın vazgeçilmez koşullarındandır (Keskin, 2005; 10). Değişim, örgüt kültürü ile çok yakından ilgili bir olgu olarak, farklı kültürler tarafından farklı biçimlerde görülebilmektedir. Bu nedenle örgüt kültürü, örgütsel değişimin doğası, örgütsel değişmelerin örgüt üyeleri tarafından kabul veya reddedilmesi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Örgüt kültürünü benimsemeyen ve

hedef almayan örgütsel değişme stratejilerinin amacına ulaşması güçtür (Şişman, 1994;150).

9. Örgütsel İstikrar ve Mükemmelliğin Göstergesi Olarak Örgüt Kültürü

Ne kadar açık bir şekilde örgütün paylaşılan algıları ve değerleri belirtilirse, o kadar kuvvetli bir şekilde işgörenler kendilerini örgütün misyonuna bağlarlar ve önemli bir parçası olarak hissederler (Greenberg ve Baron, 2000; 472). Örgüt kültürü, örgütü dışarıdan gelebilecek her türlü olumsuz etkilere karşı korur; örgüt içinde yarattığı havayla işgörenlerin kendilerini özel bir topluluk olarak görmelerini sağlar (Şişman, 1994; 150).

Örgüt kültürü bu işlevleriyle “örgütsel faaliyetlerde varlığını daima hissettiren ve örgüte yön göstererek örgütsel hareketi sağlayan somut bir unsur ve örgütleri beton yığını binalar, bazı istatistiksel bilgiler ve analizlerin bütünü olarak değerlendiren fikirlerin ötesine taşıyarak, onları ayakta tutan ve kişilik kazandıran bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır (Çimen ve Ekenci, 2005; 2).

Yukarıdaki işlevleri yerine getirirken örgüt kültürü, o örgütte çalışan yöneticiler ve diğer personel açısından aşağıda sıralanmaya çalışılan yararlar sağlamaktadır (Eren, 1999; 152-153):

a. Örgüt kültürü, çalışanların belirli standartları, normları ve değerleri anlamalarına ve böylece kendilerinden beklenen başarıya ulaşmaları konusunda daha kararlı ve tutarlı olmalarına, yöneticileri ile daha uyumlu çalışmalarına yardımcı olur.

b. Örgüt kültürü, yeni yöneticilerin bilgi, beceri ve davranışlar kazanmalarına yardımcı olarak yetişme ve gelişmelerine olumlu katkıda bulunur. Böylece yöneticiler örgütün temel değer ve dinamiklerine uygun biçimde geliştirilir.

c. Örgüt içi haberleşme ve bireyler arası ilişkilerde örgüt kültürünün oldukça önemli rolü vardır. Bireyleri birbirine ve işletmeye bağlar, bununla birlikte örgüt iklimini de olumlu yönde geliştirir. Örgüt kültürünün geniş bir fikir birliği oluşturması durumunda ise; örgüt içi gruplaşmalar ve ikilikler de önlenebilir.

d. Örgütlerde çeşitli nedenlerle ortaya çıkan çatışmalar, örgüt kültürünün geliştirdiği bazı standart uygulamalar ve süreçler yardımı ile azaltılarak yumuşatabilir.

e. Örgüt kültürü sembollerle, seramonilerle, kahramanlarla, sloganlarla, hikayelerle nesilden nesile aktarılarak örgütsel yaşamı sürekli kılar. Hatta bazı durumlarda işletmenin sahibi olan yönetici ölse de kültür ve buna bağlı inanç ve değerler devam eder.

f. Kültür, tanıtıcı bir kimlik gibidir. Bir örgüt hakkında değerlendirmeler o kurumun kültürüyle yapılır. Davranış, tutum, örgüt içi ve örgüt dışı ilişkilerde kurum kültürünün izlerine rastlanır.