üçü de verir” diyerek beklemeye devam eder. İki kekliğin gidip dönmediğini gören keklikler arkadaşlarını aramaya giderler ve iki kekliğin yakalandığı görürler. İki kekliği kurtarmak için keklikler ‘Hepimiz birden kendimizi tuzağa ayalım ve ikisini de tuzakları ile beraber kaldırıp götürelim’ derler. Dedikleri gibi yapan keklikler iki kekliği kurtarırlar ve o günden sonra birbirlerinde asla ayrılmazlar (Ercilasun ve Turan, 1989, s.
48-51).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 19
Tip 20
Kurnaz Tilki/Gaziantep 1. Olay Örgüsü:
“Tilki, koyun zannettiği bir tahta parçası için göle atlar. Tilkinin ölmüş bir koyun bulduğuna inanan kaplan da göle atlar. Ardından sırasıyla horoz ve kurt da atlarlar.
Hayvanlar kendi aralarında iş bölümü yaparlar. Horoz, imam; kurt, kulak; aslan padişah, kaplan vezir; tilki müşavir olur. Acıktıkları zaman sırayla horozu, aslanı, kurdu yerler.
En sona kaplan ve tilki kalır. Kurdun bağırsaklarını saklayıp iki gün sonra yemeğe başlayan tilki, kaplana acıktığı için kendi bağırsaklarını çıkarıp yediğini söyler. Tilkiye inanarak kendi bağırsaklarını yemek isteyen kaplan karnını patlatır ve ölür. Tilki kaplanı da yiyerek gölden çıkar” (Köksel, 1995, s. 54).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 21
Deve, Aslan, Kurt ve Tilki/Kazakistan 1. Olay Örgüsü:
“Deve, aslan, kurt ve tilki arkadaş olurlar ve birlikte yolculuğa çıkarlar ve suyu, otu bol olan bir yere yerleşirler. Burada deve çok semiz olurken, diğer hayvanlar zar zor hayatlarını sürdürürler. Aslan, kurt ve tilki aralarında anlaşarak deveyi yemeye karar verirler ve onu ‘Kışı sıcak bir yerde geçireceksin.’ diyerek kandırıp keserler. Ardından aslan ve kurdu da kandıran tilki önce kurdu, daha sonra da aslanı yer” (Alptekin, 2003, s. 32).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Kırgızistan/Tilki, Kaplan, Ayı ve Kurt (Dalkara, 1997, s. 41-43);
Türkmenistan/Arslan, Deve, Tilki, Kurt ve Tavşanın Dostluğu (Sakaoğlu ve Ergun, 1991, s. 12-15).
Tip 22
Ev Faresi ile Tarla Faresi/Muğla 1. Olay Örgüsü:
Ev faresi ile tarla faresi, bir gün bir yerde buluşurlar. Tarla faresi “Benim o kadar malım var ki sen görsen şaşırırsın.” der. Ardından mallarına bakmaya giderler. Bu sefer de
“Benimkini görsen aklını aldırırsın.” der. Ardından mallarına bakmaya giderler. Fareler senin malın çok benim malım çok diye çekişirken ocağın üstünde oturup düşünen bir kedi görürler. Tarla faresi kedi ne düşünüyor diye merak eder. Tarla faresi teselli etmek için kedinin yanına yaklaşınca, kediye yem olur (Demircioğlu, 1934, s. 105-106).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Muş/Dağ Tilkisi ile Ova Tilkisi (Yavuz, 2006, s. 178).
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 23
Buz Üstünde Toz Arama/Türkmenistan 1. Olay Örgüsü:
Dost olan kurt ile keçi başka bir ülkeye göç etmek için yola düşerler. Dağları ovaları aşıp bir donan denizin üstüne gelirler. Acıkan arkadaşlar denizi aramaya başlarlar ancak bir şey bulamazlar. Kurt çaresiz kalıp keçiyi yemeye niyetlenir ve toz yaptığı gerekçesiyle arkadan yürümesini söyler. Keçi de bunun “Ey kurt ağa, buz üstünde toz
arayıp durma. Önünde sonunda yiyeceksin, çok konuşmadan ye de kurtul” der (Sakaoğlu ve Ergun, 1991, s. 20-21).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 24
Kaplumbağa Yavrusu/İzmir 1. Olay Örgüsü:
Bir kaplumbağanın bir yavrusu vardır. Anne kaplumbağa yavrusuyla gezmeye çıkar ve çevreyi tanıtır. Bir gün annesiyle yürüyüşe çıkan yavru kaplumbağa kaybolur.
Yavrusunu aramaya başlayan anne bir domuza rastlar ve domuzdan yavrusunun yerini sorar. Domuzun gösterdiği yere giden kaplumbağa eşeğe rastlar ve yavrusunun yerini sorar. Eşeğin gösterdiği yere giden kaplumbağa sincaba rastlar. Sincaba yardım eder.
Tilki’ye “Şurada, evinden kaçmış bir tavuk var, tam senin ağzına layık” diyerek tilkiyi kandırır. Sincap tavuğun çalıların arasında olduğunu söyler. Çalıların arasına giren tilkinin her yanına diken batar. Yavrusunu alan anne kaplumbağa evine geri döner (Alptekin, 1991, s. 56-58).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 25
Palavracı Sivrisinek/Uygur/Doğu Türkistan 1. Olay Örgüsü:
Sazlıkta bir grup sinek kendilerini överek vızıldar. Aniden çıkan fırtınada kaçmaya vakit bulamayan sivrisineklerin biri hariç hepsi ölür. Rüzgâr tek kalan sivrisineği bir elma ağacına atar, sivrisinek de ağacın kabuğunun arasına yerleşip kalır ve oranın padişahı olmak ister. Bir elma ağacının üstüne çıkıp vızıldayarak şarkı söylemeye başlar. Bir süre sonra elma ağacı bu sivrisineği kovar. Gitmemeye kararlı olan sivrisinek, fırtınada ağacı tutup onu koruduğunu iddia eder. Elma ağacı bu söz karşısında kahkaha ile güler.
Sinek pervasızca konuşmaya devam edip bütün bahçeyi koruduğunu iddia eder. Diğer ağaçlarda ona gülerek bahçelerinden kovarlar. Dikene saplanan sivrisinek ölür (Ercilasun ve Turan, 1989, s. 58-61).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 26
Kim Güçlü/Kazakistan 1. Olay Örgüsü:
“Buzun üzerinde kayıp düşen keklik buza niçin güçlü olduğunu sorar. Buz da kendisinin güçlü olmadığını, ‘Eğer güçlü olsaydım bağrımı yağmura deldirmezdim.’ der. Bunun üzerine keklik yağmura gider. Yağmur da güçlü olmadığını eğer güçlü olsaydı toprağa suyunu içirmeyeceğini söyler. Oradan ayrılan keklik bulut ve yere (toprağa) uğrar. Yer de kendisinin güçlü olmadığını, eğer güçlü olsaydı koyunun, üzerindeki otu yemeyeceğini söyler. Koyuna giden keklik, koyunun da güçlü olmadığını öğrenir.
Çünkü koyun güçlü olsaydı kurt onu yiyemeyecektir. Keklik bundan sonra sırasıyla
kurt, silah, keklik, fare ve karıncaya gider. En sonunda karıncadan geriye döner. Herkes birbirinden intikamını alır” (Alptekin, 2003, s. 60).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Konya/Karınca (Alptekin, 1991, s. 174-176).
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Kumuk/Buz Yığını Masalı (Zengin, 2002, s. 20-21).
Tip 27
Üç Dost/Türkmenistan 1. Olay Örgüsü:
“Bir ördek, bir kaplumbağa ve bir sakarbalak dost olurlar. Bunların yaşadığı yere bir avcı gelip ördek ve sakarbalağı öldürmek ister. Ördek ve sakarbalak kaçmaya karar verirler. Ördek ve sakarbalak kaplumbağayı bir sırıktan ısırtıp, kendileri de uçlarından tutup uçup giderler. Yolda kaplumbağa boşboğazlık edip, düşüp ölür” (Gökçimen, 2000, s. 17).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Uygur/Doğu Türkistan/Övüngen Kurbağa (Ercilasun ve Turan, 1989, s. 66-67).
Tip 28
Tikinin Şahitliği/Gümüşhane-Bayburt 1. Olay Örgüsü:
“Yaylaya göç sırasında üç aciz hayvan (koyun, eşek, köpek) geride kalır. Karınlarını doyuracak iyi bir yer bulurlar. Bir kurt, eşekle koyuna, oraların sahibi olduğu için kendilerini yiyeceğini söyler. Kurt kendinden istenen şahit diye tilkiyi getirir. Köpeğin aklı ile hazırladıkları tuzağa kurdu düşürüp öldürürler, tilki de zor kaçar” (Sakaoğlu, 2002, s. 82).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Uygur/Doğu Türkistan/Deve ile Eşek (Ercilasun ve Turan, 1989, s. 98-101);
Azerbaycan/Hiyleger Keçi (Köktürk, 1996, s. 76-77);
Tip 29
Kedi ile Sıçan/Türkmenistan 1. Olay Örgüsü:
“Ayı, yaban domuzu, tilki ve tavşan dost olurlar. Kedi bunlara misafirliğe gelir. Kedi önce tavşanın evine gider. Diğerleri ise yemek hazırlıkları yapar. Fare, yaban domuzu, tilki ve ayının yanına gelir. Bunlara kedinin aslan gibi olduğunu söyleyip korkutur.
Tilkiyi, kediyi görmesi için tavşanın evine gönderirler. Tilki gelip, kediyi görüp geri döner. Arkadaşlarına sıçanın haklı olduğunu söyler. Herkes saklanır. Tavşan ve kedi gelip evde kimseyi bulamazlar. Pişirilen pilavı yiyip geri dönerler” (Gökçimen, 2000, s.
13).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 30
Title Bitle/Irak Türkmen 1. Olay Örgüsü:
Arkadaş olan koyun ve keçi beraber yaşarlar. Keçi koyuna kış gelmeden hazırlık (ev) yapmaları gerektiğini söyler. Koyun da kuyruğunun ona yeteceğini, soğuktan muhafaza edeceğini belirtir. Bir süre sonra keçi kendisine ev yapar. “Title” ve “Bitle” adında iki yavrusu olur. Koyun soğuktan zor durumda kalır ancak keçi koyunu evine kabul etmez.
Sonunda koyun karın altında kalarak ölür. Keçi de koyunun ölüsünü içeri alır ve derisinden post yapar. Etini de bir küpe basarak koyar. Koyun da aksiliğinin ve kuyruğuna güvenmenin cezasını ölümle öder (Alptekin, 1991, s. 163-164).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 31
Eşek ve Öküz/Türkmenistan 1. Olay Örgüsü:
“Eşek, öküzlerin yediği ota göz diker. Bunun için tarla süren öküzlerden birini kandırır.
Öküzlerden biri tilkiye kanıp yalandan hastalanıp yatar böylece tarla sürmekten kurtulur. Tarlasını sürmekte acele eden çiftçi diğer öküzün yanına eşeği koşar. Eşek
yaptığından pişman olur. Yalandan hastalanmış öküzü yeniden kaldırıp çifte gönderir.
Kendi ise verilen otla yetinir” (Gökçimen, 2000, s. 20).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Uygur/Doğu Türkistan/Hilekâr Eşek (Ercilasun ve Turan, 1989, s. 40-41).
Tip 32
Koyunla Keçi/Bulgaristan 1. Olay Örgüsü:
Koyunla keçi dost olup kırda otlamaya çıkmışlar. Hayli bir zaman gezip dolaştıktan sonra, önlerine çıkan yüksekçe bir hendekten atlamak icap etmiş. Saf koyuncağız hendeği önce atlamış atlarken de kuyruğu havaya kalkmış, koyunun edep yeri görünmüş. Arkada kalan keçi bu hali görünce sinsi sinsi gülmeye başlamış. Koyun arkasına dönerek: “Abe arkadaş” demiş, kuyruğumun bir kere açılmasıyla gülmekten kendini alamadın. Ya sana ne demeli? Doğduğun günden beri edep yerin hep meydanda duruyo (Hafız, 1990, s. 80).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 33
Deve ile Keçi/Uygur/Doğu Türkistan 1. Olay Örgüsü:
Deve ile keçi arkadaş olurlar. Bir gün deve ile keçi kendi özelliklerini övmeye başlarlar.
Bir bahçeye kadar yürüyen ikili bahçeye girer. Deve uzun boyu sayesinde duvardan sarkan dalları yemeye başlar ancak keçi kısa boylu olduğu için zıplasa bile hiçbir şey yiyemez. Keçi sunguç’un içine girer ve su içer. Deve ise sunguç’un içine giremez.
Bunların övünmelerini duyan bir at gelip: “İkiniz de yersiz övünüyorsunuz. Her şeyin boyu birbirine benzer olmaz; kısa da yüksek de olur. Yüksek boyun iyi tarafı olur, eksik tarafı da olur. Övünmekten utanmıyor musunuz?” der. Atın yerinde sözü ikisini de çok kötü duruma düşürür (Ercilasun ve Turan, 1989, s. 52-53).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 34
Tilki ile Kirpi/Amasya 1. Olay Örgüsü:
Arkadaş olan tilki ile kirpi yolda giderken tilki arkadaşına elma yemeyi teklif eder.
Elma bahçesine giden ikiliden kirpi, elma ağacına çıkar ve tilkiye elma atmaya başlar.
Fakat tilki attığı bütün elmaları yer bitirir. Bu harekete çok sinirlenen kirpi tilkinin ağzının içine atlar. Atlamasıyla birlikte bütün dikenleri, tilkinin ağzına batar ve kanatır.
Kirpi de bencil arkadaşından intikamını alır ve tilkiden ayrılır (Alptekin, 1991, s. 15).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 35
Tilki ile Keçi/Türkmenistan 1. Olay Örgüsü:
Bir tilki sağa-sola baka baka çölde koşup dolaşırken kuyuya düşer. Oradan geçen bir keçi kuyudaki tilkiyi görür ve “Dostum kuyunun içinde ne yapıyorsun?” diye sorar.
Tilki: ‘Çöl çok sıcak, burası ise serin ve tatlı sulu’ diye keçiyi yanına çağırır. Tilkinin sözüne inanan keçi, kuyuya atlar ancak tilkinin üzerine atlayıp tilkiyi ezer. Tilki ise hemen keçinin üzerine çıkıp kuyudan dışarı çıkar ve keçiye: “Sakalın uzun olsa da aklın kısaymış.” der. Bir süre sonra gelen çobanlar keçiyi kuyudan kurtarır (Sakaoğlu ve Ergun, 1991, s. 76-77).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Uygur/Doğu Türkistan/Tilki ile Eşek (Ercilasun ve Turan, 1989, s. 36-37).
Tip 36
Kurt ile Tilki/Bolu 1. Olay Örgüsü:
Kurt ormanda gezerken bir atı yakalayarak öldürür. Daha sonra tilkinin yanına giderek:
“Buraya gel de şu at etiyle karnını bir güzel doyur.” der. Tilki hemen koşarak gelir, fakat atın bağırsağından yemeye başlar. Bunu gören kurt, tilkinin haline gülerek, tekrar konuşmaya başlar: “Aman, tilki kardeş ne yapıyorsun öyle? Şu güzel etler dururken, niçin gidip de bağırsaklarını yiyorsun?” Tilki kurda cevap verir: “Burası, altmış derde şifadır da onun için yiyorum.” der (Alptekin, 1991, s. 51).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 37
Adam ile Tilki/Artvin 1. Olay Örgüsü:
Bir adamın kümes dolusu tavuğu vardır. Bu kümese bir tilki dadanır ve her gün birer ikişer tavukları yer. Adam çözüm olarak zehirli yiyecekler atar ancak tilki bunları yemez, doğru kümese gider. Adam bu sefer kümesin yanında beklemeye başlar ve tilkiyi kümese kilitler. Eline geçirdiği bir kürekle tilkiyi türkü söyleyerek öldürür (Alptekin, 1991, s. 91-92).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 38
Aslana Özenen Tilki/Bitlis 1. Olay Örgüsü:
“Tilki aslanın himayesine girer. Ondan avlanma dersleri alır. Kendi başına avlanabileceğine inanan tilki, aslandan ayrılır. Aç gezen kurda maharetlerini sergilemek isteyen tilki, aslandan ayrılır. Aç gezen kurda maharetlerini sergilemek isteyen tilki, ata
saldırır. Tilki atın attığı çifteyle yere yıkılır. Kurt, tilkiyi yiyerek karnını doyurur” (Eren, 2001, s. 21).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 39
Beyaz Sincap ve Kurt/Kazakistan 1. Olay Örgüsü:
“Beyaz bir sincap daldan dala atlarken bir kurdun üzerine düşer. Kurt sincabı yemek ister ancak sincabın şen şakrak olmasının karşılığında onu serbest bırakır. Sincap ağacın dalına çıkınca kurdun zalimliğini anlatır ve zalimliği sürdürdüğü sürece de mutlu olamayacağını kurda söyler” (Alptekin, 2003, s. 33).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 40
İnsafsız Eşek/ Uygur/Doğu Türkistan 1. Olay Örgüsü:
Günlerden bir gün bezirgân yolculuk sırasında, yorulup yürümeye mecali kalmayan eşeğini yolda bırakıp gider. Eşek ölmek üzereyken bir deve gelir ve eşeği sırtına bindirerek bir yaylaya götürür. Eşek iyi olduktan sonra devenin sözünü dinlememeye neşe içinde anırmaya başlar. Yoldan geçen bir kervandakiler bunları tutarlar ve
üzerlerine yük yüklerler. Eşek bir süreden sonra numaradan bayılır ve eşeğin yükü de deveye yüklenir. Eşek tekrar numaradan bayılır. Kervancılar eşeğe kıyamayıp deveye yüklerler. Deve de “Kendim buldum belayı, nerden bulayım devayı” der (Ercilasun ve Turan, 1989, s. 62-65).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Sivas/Eşek ile Deve (Sever, 1995, s. 222-223).
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 41
Karınca ve Güvercin/Türkmenistan 1. Olay Örgüsü:
“Su içmek için derenin kenarına giden karınca rüzgârın etkisiyle suya düşer. Güvercin, karınca kurtulsun diye ona bir çöp atar. Aradan bir süre geçince güvercini avlamak isteyen avcıdan, karınca güvercini kurtarır” (Gökçimen, 2000, s. 23).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Uygur/Doğu Türkistan/Güvercin ile Karınca (Ercilasun ve Turan, 1989, s. 118-119).
Tip 42
Tilki ile Ayıya İş/Muğla 1. Olay Örgüsü:
Bir gün yırtıcı hayvanlar dağda toplanmışlar aralarında görüşüyorlar. Köyde şehirde ne gibi av bulursak diri diri getirelim onları burada toplayalım, üretelim ve yiyelim demişler. Bunların başlarında bulunan aslan tilkiye: “Böyle bir şey olursa sen tavuk güdebilir misin?” der. Bu sefer de ayıya: “Sen balcılık yapabilir misin?” der. Ayı da:
“Ben şimdiye kadar hangi tekliften döndüm?” der (Demircioğlu, 1934, s. 88).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Tilki ile Çakal/Adana (Alptekin, 1991, s. 16-17).
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 43
Dili Yarılan Arı/Trabzon 1. Olay Örgüsü:
“Yılanlar şahının görevlendirdiği kuş ile arı, dünyada en tatlı etin insan eti olduğunu tespit ederler. Kuş, insanoğlunun geleceğini düşünerek bu sırrı yılanlar şahına söylemek istemez. Arı söylememekte diretince dilini ortadan ikiye yarar. Yılanlar şahına gidip dünyada en tatlı etin kurbağa eti olduğunu söyler” (Akgün, 2000, s. 20-21).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Türkmenistan/Yılan ve Kırlangıç (Gökçimen, 2000, s. 87-88).
Tip 44
Tilki Ayıyı Aldatınca/Bitlis 1. Olay Örgüsü:
“Aç olan ayı, tilki ile karşılaşır. Ayı, tilkiyi yemeğe niyet eder. Ayıyı aldatan tilki, onun gözlerini çıkarmasını sağlar. Tilki, ayının çıkardığı gözleri yer; ayıya pislik yedirir.
Tilki, kör olan ayının uçurumdan düşmesine sebep olur. Ölen ayıyı yer” (Eren, 2001, s.
25).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 45
Kızgın Bıldırcıncağız/Türkmenistan 1. Olay Örgüsü:
“Bir kaz, bir leylek, bir kuğu ve bir bıldırcın birlikte yaşarlar ve işleri bıldırcına gördürürler. Bıldırcın bu durumdan kurtulmak için kaçar. Leylek ve kuğu bıldırcını getirmek için giderler fakat geri getiremezler. Bıldırcın kaçıp gider” (Gökçimen, 2000, s. 20).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 46
Açgözlü İt/Uygur/Doğu Türkistan 1. Olay Örgüsü:
Günlerin birinde açgözlü bir it sokaktan büyük bir kemik bulur ve diğer köpeklerin çekip almalarından korkarak uzaklara götürüp rahatça yemek ister. Kaçtıkça kaçarak şehrin dışındaki bir çayın yanına gelir. Burada yemeyi gözü kesmez; çayın öbür tarafına geçmek ister ve köprüye gelir. Nehirde berrak bir su akmaktadır. Köprüden geçerken suyun içinde kendisine benzer bir köpeğin bir kemiği dişlediğini görür. “Vay! Şu pis köpeğin alıp gittiği kemik benimkinden büyükmüş! Şunu çekip alıvereyim” diye düşünür ve hırsa kapılıp kuvvetle havlar. Ağzını açar açmaz kemik suya düşer (Ercilasun ve Turan, 1989, s. 112-113).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 47
Aslan, Geyik ve Tilki/Kazakistan 1. Olay Örgüsü:
“Aç bir aslanın kovaladığı geyik uçurumdan atlayarak kurtulur. Tilki ile karşılaşan aslan onun dolduruşuna gelip geyiği yakalamak için uçurumundan atlayınca ölür. Tilki ölen aslanın etini yer” (Alptekin, 2003, s. 35).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 48
Kaplumbağa, Geyik, Karga Üçlüsünün Dostluğu/ Türkmenistan 1. Olay Örgüsü:
Kaplumbağa, geyik ve karga arkadaş olurlar. Bir gün geyik tuzağa düşer. Yanında olan karga tuzağı çözemez. Karga, kaplumbağanın yanına gider ve yardım ister. Karga tuzağın iplerini tek tek çözer ve geyiği kurtarır. Tuzağın sahibi gelir ve kaplumbağayı yakalar. Geyik onların önüne gelir, tuzak sahibini kendine doğru çeker ve kaplumbağayı tuzak sahibinden kurtarır (Sakaoğlu ve Ergun, 1991, s. 68-69).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 49
Kurt ile Tilki/Adana 1. Olay Örgüsü:
Yaşlı bir kurt, tilkinin yanına giderek “Ben, ne kadar gezip dolaşsam da yiyecek bir şey bulamıyorum, aç kalıyorum. Ne olur, bazı günler beni de düşün” der. Tilki beraber bir çiftçinin yanına gitmeyi ve öküzlerinden birini yemeyi teklif eder. Tilki ve kurt saban ve boyunduruğu saklar. Çiftçi bunları ararken öküzü götürürler. Bunu gören çiftçi başını taşlara vurur (Alptekin, 1991, s. 54).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 50 (TTV 2)
Azla yetinemeyen Aç Kalır/Türkmenistan 1.Olay Örgüsü
“Sülün etini çok seven bir tilki, o yıl sülünler soğuktan öldüğü için sülün etine hasret kalır. Dostu çakalın bir tavsiyesi ile bir tavuk yakalar. Yuvasına götürdüğü bir tavuk ile oynamaya başlar. O sırada yuvanın önünde asılı çan çalar. Tilki çanın sesini sülüne benzetip sesin geldiği yere giderken tavuk kaçar” (Gökçimen, 2000, s. 32).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Bingöl/Tilki ile Kartal (Alay, 2005, s. 59-60); Ankara/Masal (Demir (Şimşek), 1995, s. 166-167; Muğla/Horozla Tilki (Önal, 2011, s. 470); Mersin/Köpek ile Tilki (Alptekin, 1991, s. 59-60); Bitlis/Tilkiyi Kandıran Horoz (Eren, 2001, s. 182);
Tokat/Horoz Masalı (Sargın, 2018, s. 767-768).
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Kazan-Tatar/Akıllı Hile Masalı (Gültekin, 2013, s. 432-433); Türkmenistan/Köpek ile Horozun Dostluğu (Gökçimen, 2000, s. 97-98); Uygur/Doğu Türkistan/Horoz ile Kurt (Ercilasun ve Turan, 1989, s. 94-95); Türkmenistan/Maskara Olan Tilki (Sakaoğlu ve Ergun, 1991, s. 48-49); Bulgaristan/Sabah Namazı (Hafız, 1990, s. 347);
Azerbaycan/Tilki ile Keklik (Alptekin, 1991, s. 32).
Tip 51
Akıllı Kurbağa/Uygur/Doğu Türkistan 1. Olay Örgüsü:
Uzun süre pis bir gölde yaşayan kurbağaların bazıları, temiz ve berrak bir gölde yaşamak için göç edelim derler. İki gruba ayrılan kurbağalar, yaşlı kurbağaya akıl danışmaya giderler. Yaşlı kurbağa ise “Yeni göle göç ettikten sonra bir şey yemeyecek misiniz?” der. Göç ettikleri gölün de bir zamandan sonra kokacağını söyleyerek göç etmek isteyenleri vazgeçirir (Ercilasun ve Turan, 1989, s. 10-13).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 52
Ayı ile Tilki/Mersin 1. Olay Örgüsü:
Arkadaş olan ayı ile tilki, yavrularına yiyecek bulmakta zorluk çekerler. Bu duruma karşılık tilki ayıya işin böyle yürümeyeceğini, onun ava gidip kendisinin yavrulara yedireceğini söyler. Tilki ayı yavruları daha çok yemek yediği için yavruların birini kayalıklardan aşağı atar. Bu durumu öğrenen ayı aynı şekilde avlanmaya devam eder.
Ancak tilki ayının bir başka yavrusunu da kayalıklardan aşağı atar ve teker teker bütün yavruları öldürür. Sonunda tilki yavrularını alarak kaçıp gider (Alptekin, 1991, s. 7-8).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 53
Kurt ile Tilki/Mersin 1. Olay Örgüsü:
Arkadaş olan kurt ile tilki bir köye varırlar. Köylülerle karşılaşır ve köylülere iş aradıklarını söylerler. Köylüler de onlara tavuk ve koyun güdebileceklerini söylerler. İlk önce teklifi kabul etmeyen tilki ile kurt sonra kabul ederler ve rahata kavuşurlar (Alptekin, 1991, s. 96).
2. Tipin Türkiye’deki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
3. Tipin Türk Dünyası’ndaki Yayılma Alanı:
Benzerine rastlanamadı.
Tip 54 (TTV 3)