Öneriler

Türk dilini yetişen nesillere anlatmak, sevdirmek ortak bir dille olur. Bu nedenle dil sevgisi öğretmenlerce çocuklara aşılanmalıdır. Standart dili kullanmanın önemi ve gerekliliği hissettirilmelidir.

Öğrenim görmüş bireylerin ana dilini telaffuzu düzgün bir Türkçe ile konuşmaları beklenir. Doğru bir telaffuza sahip olmayan kişilerin yeteri kadar dil eğitimi almadığı düşünülür ve bu konuda eğitim kurumları özellikle de Türkçe öğretmenleri suçlanır. Çünkü Türkçe dersinin en önemli hedeflerinden biri ana dilini en güzel şekilde ve bütün yönleriyle öğrencilere öğretmektir. Bu konuda okullarımıza ve öğretmenlerimize büyük iş düşmektedir. Bu nedenle öğretmenlerin telaffuz konusunda dikkatli ve titiz olmaları gerekir. Öğrencilerin ağız özellikli konuşmalarını standart Türkçeye yaklaştıracak olan, öğretim kurumları ve başta Türkçe öğretmenleri olmak üzere aslında tüm öğretmenlerdir. Çünkü öğretmenler, öğrencinin içinde yetiştiği yörenin yerel söyleyişini değil, standart Türkçeyi esas alır.

147

Öğretmenler her zaman standart Türkçeye uygun bir şekilde konuşmalı ve yazmalıdır. Bu konuda tüm ders öğretmenleri aynı tutum ve davranışta bulunmalıdır.

Öğretmen öğrencilerin konuşurken ya da yazarken kullanmış olduğu ağız özelliği taşıyan kelimeleri uygun bir dille düzeltmeli, öğrenciyi sınıf içerisinde zor durumda bırakmamalıdır. Öğrencilerin ağız kullanımlarına çok sert tepki vererek onları sınıf içinde küçük düşürecek davranışlarda bulunmamalıdır.

Sözlü ve yazılı anlatımda öğretmenin dikkat etmesi gereken en önemli unsur yerel ağız özelliklerinin kullanılmasıdır. Öğrencilerin okula başlayıncaya kadar kullanmış oldukları yerel sözcüklere sözlü ve yazılı anlatımlarında yer vermeleri olağan bir durumdur. Onları bu davranışlarından dolayı küçümsemek, arkadaşlarının önünde rencide etmek yanlış olur. Bu durum zamanla düzelebilir. Öğretmen, öğrencilerin kullanmış olduğu yerel sözcüklerin standart Türkçedeki karşılığını açıklayabilmelidir.

Öğrencilere güzel konuşma becerisi kazandırmak için yerel ağızla konuşmalarını engellemek gerekir. Bunun için vurgu, tonlamanın titizlikle uygulandığı okuma saatlerine yer verilmelidir.

Öğrencilere yazım kılavuzunu kullanma alışkanlığı kazandırılmalıdır. Derslerde öğrencilerin yazım kılavuzuna başvurmaları sağlanmalıdır. Kelimelerin doğru yazımına dikkat çekilmelidir.

Öğrencilerin Türkçe ders kitabı dışında günlük ve haftalık süreli yayınları takip etmelerine imkân tanınmalıdır. Okul kütüphanesinin bu konuda zenginleştirilmesi sağlanmalıdır. Türkçenin korunması, özenle kullanılması, gelecek nesillere aktarılması tüm öğretmenlerin görevi olmalıdır. Bu nedenle ana dilin doğru kullanılması sadece Türkçe öğretmenlerinin sorumluluğunda görülmemelidir. Diğer ders öğretmenlerinin de ana dilin doğru, güzel ve etkin konuşulması konusunda Türkçe öğretmenlerine destek olmaları gerekir. Bu konuda diğer ders öğretmenlerinin de dilin doğru kullanımı konusunda hassas davranmaları istenmelidir.

Öğrenciler ders içi etkinlikleri yaparken not korkusu içinde olmamalıdır.

Öğretmenler, ağız özellikleri hakkında bilgi sahibi olmalı ve öğrencilerin söylemiş olduğu yerel kelimelerin standart Türkçedeki karşılığını öğrencilere açıklayabilmelidir.

148

RTÜK tarafından kitle iletişim araçlarında yer alan ağız özellikli konuşmaların denetlenmesi gerekmektedir. Ülkemizdeki basın, radyo ve televizyonlar standart Türkçeyi kullanma konusunda daha duyarlı olmalı ve öğrencilere örnek olabilecek programları öne çıkarmalıdır. Çünkü son zamanlarda kitle iletişim araçlarının etkisi okul ve öğretmenlerin etkisinin neredeyse önüne geçmiştir. Bu nedenle kitle iletişim araçlarında kullanılan Türkçe konusunda titizlik gösterilmeli, bu konuda olumsuz tutum gösteren yayınlara gerekli yaptırımlar yapılmalıdır.

Okul-aile işbirliğini sağlamak amacıyla sık sık veli toplantıları düzenlenmelidir. Bu toplantılarda öğretmen, ailelere standart Türkçenin öneminden bahsetmeli ve çocuğun konuşmasının standart Türkçeye yaklaştırılması konusunda velilerden de destek istemelidir. Öğrencilerin gerek iş gerek eğitim amacıyla bulundukları şehirden farklı yerlere gidebilecekleri ve burada ortak dili kullanmanın önemli olduğu konusuna velilerin dikkati çekilmelidir.

Her eğitim-öğretim yılı başında öğrencilerin Türkçe dersleri ile ilgili bilgi ve beceri düzeyleri belirlenmeye çalışılmalı, öğretmen de yıl içinde yapacağı çalışmaları planlarken bunları göz önünde bulundurmalıdır.

Öğretim yılı içinde öğrencileri Türkçeyi doğru ve güzel kullanan kişilerin eserlerinden örneklerle karşılaştırmalıdır.

Dil bilimciler dil bilgisi ve yazım konusunda fikir birliği içerisinde olmalıdır. Bu kurallar kişiye göre değişiklik göstermemelidir. Bu konuda Türk Dil Kurumu belirleyici olmalıdır. Öğretmenlerin ve öğrencilerin Türk Dil Kurumu yayınları dışında başka bir Türkçe sözlüğü ve imlâ kılavuzunu kendilerine dayanak olarak almamaları gerekir.

Üniversitelerde Türkçe öğretmen adayları ile birlikte diğer derslerin öğretmen adayları da öğretmenlik bilgisi derslerinin yanında diksiyon dersleri almalı, öğretmen adaylarının Türkçeyi doğru ve etkin kullanan bireyler olarak üniversiteden mezun olmaları sağlanmalıdır.

Millî Eğitim Bakanlığı veya yerel yöneticiler tarafından öğretmen adaylarına vermek üzere her bölgenin yöresel söyleyiş özelliklerini kapsayan bir tanıtım bülteni hazırlanmalıdır. Böylece öğretmen adayı atandığı yerin ağız özellikleri hakkında bilgi sahibi olarak görevine başladığı zaman öğrencilerine ana dilini öğretme konusunda daha başarılı olacaktır.

149

Öğrencilerin kullanmış olduğu yerel söyleyişin standart Türkçedeki karşılığını hemen söyleyecektir.

150

KAYNAKLAR

TDK, (2016). (Ağız) Türk Dil Kurumu içinde. (Büyük Türkçe Sözlük) http://www.tdk.gov.tr/ index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.57e876a60ab206.007 93841 sayfasından erişilmiştir.

Akbayır, S. (2003). Dil ve diksiyon - yazılı ve sözlü anlatım bozuklukları. Ankara: Akçağ. Aktaş, Ş., Gündüz, O. (2004). Yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Akçağ.

Alkan, Z. N. (2007). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin yazılı anlatım hataları. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. Arhan, S. (2007). Öğretmen görüşlerine göre ilköğretim okulları ikinci kademede konuşma

eğitimi (Ankara ili örneği.). Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstitüsü, Ankara.

Bağcı, H. (2007). Türkçe öğretmeni adaylarının yazılı anlatım derslerine yönelik tutumları

ile yazma becerileri üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi

Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Beydoğan, H. Ö. (1993). Sosyo-ekonomik ve kültürel yönden avantajlı ve dezavantajlı

ilkokul son sınıf öğrencilerinin Türkçe dersi bilişsel hedeflerine ulaşma düzeyi.

Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.

Bıçakçı, R. (2005), Burdur’da temel eğitim 1. kademe öğrencilerindeki yerel ağız

özelliklerinin ölçünlü dile yaklaştırılması için teknik ve etkinlikler. 1. Burdur

Sempozyumu-Bildiriler, C. 2, s. 313, Burdur Valiliği, Burdur.

Bozalan, H. (2008). Bergama merkez ilçe ve köylerinde yaşayan yörüklerin ağız incelemesi. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.

151

Buran, A. (1989). Anadolu ağızlarında isim çekim ekleri. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.

Buran, A. (2011). Türkiye Türkçesi ağızlarının tasnifleri üzerine bir değerlendirme. Turkish

Studies, 6 (1), 41-54.

Bülbül, G. (2007). Balıkesir Bigadiç ağzı. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.

Büyükikiz, K. K. (2007). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatım becerilerinin söz

dizimi ve anlatım bozukluğu açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi

Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Caferoğlu, A. (1994). Sivas ve Tokat illeri ağızlarından toplamalar. Ankara: TDK.

Çelikpazu, E. E. (2006). Erzurum merkez ilçe ilköğretim 6. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatım

becerileri üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü, Erzurum.

Çiloğlu, M. (2008). Anadolu ve Rumeli ağızlarında tasvirî fiiller. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Edirne.

Çotuksöken, Y. (2002). Türkçe üzerine denemeler ve eleştiriler, C- I. İstanbul: Papatya. Demir, N. (2002). Ağız terimi üzerine. Türkbilig Türkoloji Araştırmaları. No: 4, 105–116. Demir, N. (2006). Tokat ili ve yöresi ağızları. Ankara: Gazi

Deniz, K. (2000). Yazılı anlatım becerileri bakımından köy ve kent beşinci sınıf

öğrencilerinin durumu. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.

Deniz, K. (2003). Yazılı anlatım becerileri bakımından köy ve kent beşinci sınıf öğrencilerinin durumu. Tübar, XIII-Bahar, 233–255.

Ergin, M. (1994). Edebiyat ve eğitim fakülteleri için Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak. Ergin, M. (1995). Türkçe ve dil bilgisi öğretimi. Türk Kültürü Dergisi, 33(32), 65.

TDK, (2016). (Etkinlik) Türk Dil Kurumu içinde. (Büyük Türkçe Sözlük) http://

www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.57e8

099ba6e849.57765469 sayfasından erişilmiştir.

152

şöleni. Ankara: Türk Dil Kurumu.

Gülbahar, B. (2010). Uluborlu ağzı (inceleme-metinler- sözlük). Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.

Güneş, İ. T. (2009). Savaştepe yörük ağızlarının incelenmesi ve Türkçenin gelişip

zenginleşmesine katkıları. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim

Bilimleri Enstitüsü, İzmir.

Hatipoğlu, N. (2005). Türk dili dersleri - yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Akademi.

İnce, V. M. (2006). İlköğretim 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatım

becerilerinin ölçülmesi ve değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Muğla

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.

Karahan, L. (1996). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması. Ankara: TDK.

Kartal, A. F. (2003). Iğdır ili ilköğretim okullarının ıı. kademe vı. sınıflarında okuma ve

yazma derslerinde karşılaşılan sorunlar. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi

Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.

Kayman, F. (1997). Ortaokullarda Türkçe öğretiminde en çok kullanılan öğretim metotları

ve bu metotların uygulanmasında karşılaşılan problemler (Ankara ilinde bir inceleme). Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,

Ankara.

Kırmızı, F. S. (2000). Türkçe öğretiminde karşılaşılan sorunlar ve bu sorunların öğretmen

performansına etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal

Bilimleri Enstitüsü, Denizli.

Koçak, A. (2005). İlköğretim öğrencilerinin yazılı anlatım becerileri üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.

Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: TDK.

MEB, (2006). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları

MEB, (2014). Millî Eğitim Bakanlığı taşıma yoluyla eğitime erişim yönetmeliği. http://mevzuat.meb.gov.tr/html/egierisim_1/egierisim_1.html sayfasından erişilmiştir.

153

Mutlu, H. K. (2008). Balıkesir ili ağızları (inceleme-metinler-sözlük). Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Oğuzkan, A. (2001). Örneklerle Türkçe ve kompozisyon bilgileri. İstanbul: MEB.

Özdemir, E. (1983). Anadili öğretimi. Türk Dili Dergisi Dil Öğretimi Özel Sayısı, 379-380, 18-30.

Özkırımlı, A. (2001). Türk dili - dil ve anlatım. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.

Sever, S., Kaya, Z. ve Aslan, C. (2006). Etkinliklerle Türkçe öğretimi. İstanbul: Morpa. Sargın, M. (2006). İlköğretim öğrencilerinin konuşma becerilerinin değerlendirilmesi.

Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.

Sarıca, B. (2005). Ağız çalışmalarının dil öğretimine katkıları. M. Sarıca (Ed), Sözlü dil

yapısı içinde (s. 51-65). İstanbul: Multilingual.

Solmaz, M. (1997). Üniversite öğrencilerinde ağız özelliklerine dayanan Türkçe hataları. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Standart Türkçe. Türk Dil Kurumu içinde. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option= com_bilimsanat&arama=kelime&guid=TDK.GTS.57e8781e535494.81447448 sayfasından erişilmiştir.

Şimşek, H. A. (2004). İlköğretim 2. kademe Türkçe öğretiminde konuşma becerisinin önemi

ve geliştirme yolları. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri

Enstitüsü, Ankara.

Şimşek, Ö. (2000). İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatım becerilerinin

incelenmesi ve bilgisayar destekli yazılı anlatım. Yüksek Lisans Tezi, Marmara

Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Şişmanoğlu, A. S. (2009). Türkçe dersi öğretim programının amaç ve kazanımları açısından

Trabzon ili 8. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatım becerilerinin değerlendirilmesi.

Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.

Temur, T. (2001). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatım beceri düzeyleri ile okul

başarıları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler

154

Topaloğlu, A. (1989). Dilbilgisi terimleri sözlüğü. İstanbul: Ötüken.

Uça, M. (2003). İstanbul’da seçilen ilköğretim okullarının altıncı sınıf Türkçe derslerinde

tespit edilen yazılı anlatım bozuklukları ve öneriler. Yüksek Lisans Tezi, Marmara

Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Uşaklı, H. (2005). İzmir ilinde göç alan bölgelerdeki ilköğretim okullarında Türkçe

öğretiminde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz

Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.

Vardar, B. vd. (1980). Dil bilim ve dilbilgisi terimleri sözlüğü. Ankara: TDK.

Yaylağan, N. (2010). Isparta'nın Eğirdir, Senirkent ve Atabey ilçelerinin ağız özelliklerinin

tespiti ve Türkçe eğitimi bakımından önemi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül

Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.

Yıldırım, A., Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.

Yıldız, C. (2003). Ana dili öğretiminde çağdaş yaklaşımlar ve Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem.

Yılmaz, O. (2009). 6, 7, 8. sınıftaki 100 öğrenciye ait öğrenci çalışma kitabından hareketle

öğrencilerin yazılı anlatım becerilerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Erzincan

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.

Yorulmaz, M. (2010). Çifteler yöresi ağızlarının incelenmesi ve Türkçenin zenginleşmesine

katkıları. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,