Ölçeklerin Geçerlik ve Güvenirliği

Bu başlık altında çalışmada kullanılan ölçeklerin geçerlik ve güvenirlikleri hakkında yapılan çalışmalar başlıklar halinde açıklanmaktadır.

Çeviri Geçerliği: Orijinal dili İngilizce olan ölçeklerin Türkçeye çevirisi yapıldıktan sonra dil geçerliğini sağlamak amacıyla ÇOMÜ’de görev yapmakta olan 3 akademisyene İngilizce ve Türkçe anket formları incelettirilerek gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Son olarak Türkçe anket formu Türk Dili uzmanlarına ve deneme uygulaması için seçilen 4. sınıf Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı öğrencilerine dili ve anlaşılırlığı açısından incelettirilerek son şekli verilmiştir. Ortaya çıkan Türkçe anket formu ile İngilizce anket formunun aynı anlamı ifade edip etmediğini uygulamada da görebilmek açısından her iki form 3 hafta ara ile İngiliz Dili Eğitimi Anabilim Dalı’nda öğrenim gören 63 4. Sınıf öğrencisine uygulanmış ve iki uygulamanın sonuçları arasındaki Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı 0.968 (p=0.000) olarak hesap edilmiştir.

Görünüş Geçerliği: Uygulama öncesi yapılan pilot uygulamanın yanında veri toplama aracının görünüş geçerliğini ve okunurluğunu arttırabilmek için ölçek maddeleri bir koyu bir normal şekilde yazılmış, aynı zamanda koyu yazılan maddeler için farklı zemin rengi kullanılmış, böylelikle daha kolay okunabilir hale gelmesi sağlanmıştır.

Yapı Geçerliği: Ölçeklerin yapı geçerliğine kanıt sağlamak ve faktör yapılarını incelemek için temel bileşenler faktör analizi, Varimax rotasyonu, uygulanmış ve burada madde seçme ve maddenin uygunluğuna ilişkin karar vermeye dayanak sağlayan ölçüt faktör yük değeri 0,5 olarak ele alınmıştır. Ayrıca, özdeğeri 1’den büyük olan faktörler üzerinde işlem yapılmıştır (Tabachnick ve Fidell, 2001).

Medya okuryazarlığı ölçeği için yapılan ilk faktör analizi sonucunda ölçekte yer alan 60 maddenin 12’sinin communalities değeri 0,5’in altında çıktığından faktör analizi işleminden çıkartılarak analiz süreci tekrar edilmiştir. 48 madde ile yapılan ikinci analiz sonucunda tüm maddelerin communalities değeri 0,5’in üzerinde olduğu ve maddeler ortalamasının ise 0,601 olarak kabul edilebilir düzeyde olduğu tespit edilmiştir (Field, 2005).

Varimax rotasyon yöntemi kullanılarak uygulanan temel bileşenler faktör analizi işlemi sonucunda, 48 maddenin 13 faktör altında toplandığı (bakınız Şekil 12) ancak 5 maddenin gerek faktör yüklerinin düşük olması gerekse ölçeğin yapısına uymadığı belirlenmiş ve bu nedenle bu 5 madde ölçekten çıkarılmıştır.

Şekil 12 Medya Okuryazarlığı Ölçeği Scree Plot Diyagramı

Sonuç olarak medya okuryazarlık düzeyini 12 alt boyutta ölçen toplam 43 maddeden oluşan ölçek elde edilmiştir (bakınız Ek 4). Verilerin, faktör analizi için uygunluğu

Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) katsayısı testi ile incelenmiş ve 0,892 olarak, kabul edilebilir bir düzeyde bulunmuştur (Field, 2005).

Barlett Sphericity testi verilerin çok değişkenli normal dağılımdan gelip gelmediğini kontrol etmek için kullanılabilecek istatistiksel bir tekniktir. Bu test sonucunda elde edilen ki-kare test istatistiğinin anlamlı çıkması verilerin çok değişkenli normal dağılımdan geldiğinin göstergesidir (Büyüköztürk, 2009). Araştırmada toplanan veriler Barlett Sphericity (sphericity) testiyle incelenmiş ve anlamlılık düzeyi 0,000 olarak bulunmuştur.

Elde edilen medya okuryazarlığı ölçeğinin toplam varyansı açıklama oranı % 60,58’dir. Ölçeğin tamamı ve alt boyutları için iç tutarlığını belirlemek amacıyla Cronbach Alpha katsayısı hesap edilmiştir (bakınız Tablo 2).

Tablo 2 Medya Okuryazarlığı Ölçeği Cronbach Alpha İç Tutarlık Katsayıları

Cronbach Alpha

Oynama / Deneme ,716

Yapma / İcra etme ,649

Simülasyon / Benzetim ,637

Uyarlama / Kendine mal etme ,600

Çoklu Görev ,657

Yayılmış / Genişletilmiş Biliş ,665

Ortak Akıl ,707

Muhakeme ,757

Ortamlar Arası Konumlandırma ,760

Ağ Paylaşımı ,818

Müzakere ,734

Görselleştirme ,777

ÖLÇEĞİN TAMAMI ,901

Aktif vatandaşlığın temsili demokrasiye katılım boyutu için yapılan faktör analizi neticesinde bu boyutu ölçmek için hazırlanan 10 maddenin maddelerin communalities değeri 0,5’in üzerinde çıkmış ve maddeler ortalaması da 0,662 olarak hesap edilmiştir.

Varimax rotasyon yöntemi kullanılarak uygulanan temel bileşenler faktör analizi işlemi sonucunda 10 maddenin 3 faktör altında toplandığı belirlenmiştir. Kaiser-Meyer- Olkin (KMO)katsayısı 0,798 olarak hesap edilmiş ve Barlett Sphericity testi sonucu da anlamı olarak belirlenmiştir (p=0,000).

Bu aşamada kadınların siyasi hayata katılımı hakkındaki düşüncenin ölçüldüğü madde ile oy verme sıklığının ölçüldüğü madde ile aynı faktör altında toplandığı belirlenmiştir (bakınız EK 6, 1. Analiz Sonuçları) . Faktör analizi ölçeğin yapısına uygun olacak şekilde; 4 faktör çıkartacak şekilde çalıştırıldığında ise faktör yüklerinin beklenen şekilde dağıldığı belirlenmiştir (bakınız EK 6, 2. Analiz Sonuçları). Faktör analizinin 4 faktöre zorlanması neticesinde özdeğer için belirlenen eşik 0,951’e düşmüştür (bakınız Şekil 13). Bu haliyle kabul edilebilir sınırlar içerisinde yer alan ölçek toplam varyansın %75,74’ünü açıklar niteliktedir.

Şekil 13 Temsili Demokrasiye Katılım Ölçeği Scree Plot Diyagramı

Elde edilen temsili demokrasiye katılım ölçeğinin tamamı ve alt boyutları için iç tutarlığını belirlemek amacıyla Cronbach Alpha katsayısı hesap edilmiştir (bakınız Tablo 3). Oy verme sıklığı ve kadınların siyasi hayata katılımı konusundaki düşüncenin ölçülmesi sadece 1’er madde ile yapılabildiğinden iç tutarlık katsayıları hesap edilememiştir.

Tablo 3 Temsili Demokrasiye Katılım Ölçeği Cronbach Alpha İç Tutarlık Katsayıları

Cronbach’s Alpha

Siyasi partilerle ilişki ,792

Siyasi haberleri takip etme ,871

ÖLÇEĞİN TAMAMI ,767

Aktif vatandaşlığın protesto ve sosyal değişime katılım boyutu için yapılan faktör analizi neticesinde ise bu boyutu ölçmek için hazırlanan 17 maddenin maddelerin communalities değeri 0,5’in üzerinde çıkmış ve maddeler ortalaması da 0,639 olarak hesap edilmiştir.

Varimax rotasyon yöntemi kullanılarak uygulanan temel bileşenler faktör analizi işlemi sonucunda 17 maddenin 3 faktör altında toplandığı belirlenmiştir. Kaiser-Meyer- Olkin (KMO) katsayısı 0,919 olarak hesap edilmiş ve Barlett Sphericity testi sonucu da anlamı olarak belirlenmiştir (p=0,000).

Bu aşamada sendika ile olan ilişkileri belirlemek için hazırlanan maddelerin protesto katılımını ölçmek için hazırlanan maddeler ile aynı faktör altında toplandığı belirlenmiştir. Ölçek geliştirilirken kullanılan teorik altyapı zaten sendika ile ilgili faaliyetlerin protestonun daha hafifi bir şekli olduğunu vurguladığından bu durum olağan olarak kabul edilmiştir.

Bunun dışında protesto katılımını ölçmek için hazırlanan maddelerden 1 tanesinin; “Bir sivil toplum örgütü ya da organizasyonunda çalışma, insan hakları ile ilgili örgütler ile ilişkiyi ölmek için hazırlanan maddeler ile aynı faktör altında toplandığı belirlenmiştir (bakınız EK 5, 1. Analiz Sonuçları). Bu madde çıkarılarak analiz tekrar edildiğinde ise kuramsal altyapı ile uyumlu bir sonuç elde edilmiştir (bakınız EK 5, 2. Analiz Sonuçları) Bu durumda Kaiser-Meyer-Olkin (KMO)katsayısı 0,902 olarak hesap edilmiş ve Barlett Sphericity testi sonucu da anlamı olarak belirlenmiştir (p=0,000).

Faktör analizi ölçeğin yapısına uygun olacak şekilde; 4 faktör çıkartacak şekilde çalıştırıldığında ise (bakınız Şekil 14) faktör yüklerinin beklenen şekilde dağıldığı belirlenmiş (bakınız EK 5, 3. Analiz Sonuçları) ve bu sonuç kabul edilmiştir. Bu durumda ölçek toplam varyansın %70,77’sini açıklar niteliktedir.

Şekil 14 Protesto ve Sosyal Değişime Katılım Ölçeği Scree Plot Diyagramı

Elde edilen protesto ve sosyal değişime katılım ölçeğinin tamamı ve alt boyutları için iç tutarlığını belirlemek amacıyla Cronbach Alpha katsayısı hesap edilmiştir (bakınız Tablo 4).

Tablo 4 Protesto ve Sosyal Değişime Katılım Ölçeği Cronbach Alpha İç Tutarlık

Katsayıları

Cronbach Alpha

Protesto katılımı ,858

Sendikalar ile ilişki ,881

Çevre ile ilgili örgütler ile ilişki ,888 İnsan Hakları ile ilgili örgütler ile ilişki ,828