Öğrenci Takımları ve Başarı Bölümleri (ÖTBB)

Slavin (1980, 1990) tarafından geliştirilen bu tekniğin beş öğesi bulunmaktadır (1980 ve 1990, Slavin’den aktaran; Açıkgöz, 2007). Bunlar:

a) Sunum b) Takımlar c) Sınavlar

d) Bireysel İlerleme Puanları e) Takım Ödülü

Öğrenci takımları başarı bölümleri tekniğinde yer alan beş temel öğe aşağıda ayrı ayrı ele alınmıştır.

a) Sunum: Öğretmen derste kullanacağı tüm araç gereçleri öğrencilere tanıtır. Öğrencilerin ön bilgilerini ortaya çıkarmak için sorular yöneltilir. Öğretmen öğrencilerin yanlış kavramlarını ortaya çıkarmaya ve düzeltmeye gayret etmelidir. Bu işlemler sırasında görsel ve işitsel malzemelerden de yararlanabilir. Sunum aşamasında dikkat edilmesi gereken nokta, sunumun yalnızca amaçlanan konu üzerinde yoğunlaşması gerektiğidir (Açıkgöz, 2007).

b)Takımlar: Öğrenci takımları başarı bölümleri tekniğinde takımların oluşturulması oldukça önemlidir. Öğretmen takımları kendisi oluşturmalı ve takımları oluştururken; öğrencilerin gruplara cinsiyet, akademik başarı, iletişim becerileri bakımından heterojen olacak şekilde yerleştirilmesini sağlamalıdır (Açıkgöz, 2007).

Öğrencilerin akademik başarılarına göre heterojen grup oluşturmada, işbirlikli öğrenme başlamadan önce, öğrencilerin o dersten sınavlarda aldıkları puanların ortalaması veya sadece bir sınavın sonucu kullanılır (Bilgin, 2006). Bu puana temel puan ya da başlangıç puanı denir. Sınıf sayısındaki büyüklüğe göre grup sayısı belirlenir. Daha sonra öğrenciler başlangıç puanlarına göre yüksek puandan düşük puana göre sıralanır. Gruplar belirlenen sayıya göre A, B, C, D, E veya 1, 2, 3, 4, 5 şeklinde ifade edilebilir. Öğrencilerin gruplara atanması sırasıyla ilk önce A, B, C, D, E şeklinde; grup sayısı tamamlandıktan sonra E, D, C, B, A şeklinde tersten yeniden harflendirme ile tamamlanır (Açıkgöz, 2007; Bilgin, 2006). Örnek olarak,

aşağıda Tablo 2’de araştırmada işbirlikli öğrenme yapılan 7-B sınıfı öğrencilerinin gruplara atanması gösterilmiştir.

Tablo 2

7-B Sınıfının Başlangıç Puanları ve Gruplara Atanması

Sıra Temel puan ( Ort)

Öğrenci Adı 4 üyeli grup

1 92 Ayşe Coşkun A

2 87 Hande Avcı B

3 87 Hakan Katıcan C

4 86 Şevket Sergen Uysal D

5 82 Yavuz Özkan E

6 80 Mert Yılmaz Şahin F

7 78 Hamza İptaş G

8 77 Oğuz Yılmaz G

9 77 Seda Dural F

10 77 Nemciye Küçükkaragöz E

11 76 Uğurcan Bacaksız D

12 76 Recep Can Çıtak C

13 75 Oktay Çakıroğlu B 14 74 Ayperi Tokur A 15 73 Tuğba Ergezen A 16 73 Sevda Karuç A* 17 72 Havva Eğdemir B 18 70 Pınar Uğraşır C 19 67 Mehmet Koç D 20 67 Buse Gürcan E 21 66 Mükerrem Özkan F 22 66 Pınar Hanaylı G 23 63 Sercan Karabay G 24 58 Zeliha Karaoğlan F 25 57 Devrim Kaya E 26 53 Güngör Can Gezer D 27 51 Batuhan Çaltıner C 28 50 Osman Tokgöz B 29 45 Birkan Yıldırım A

*Öğrenci sayısı 4’e tam olarak bölünemediğinden yapılmıştır.

Yukarıda yapılan sıralamaya göre gruplar ilk önce aşağıdaki Tablo 3’teki sıralamaya göre oluşturulmuştur.

Tablo 3

Başlangıç Puanlarına Göre Oluşturulan İlk Gruplar

Gruplar Öğrenciler

A GRUBU Ayşe(92) Ayperi(74) Tuğba( 73) Sevda(73) Birkan(45) B GRUBU Hande(87) Oktay(75) Havva(72) Osman(50)

C GRUBU Recep(76) Hakan(87) Pınar U.(70) Batuhan(51) D GRUBU Şevket(86) Uğurcan(76) Mehmet(67) Güngör(53) E GRUBU Yavuz(82) Nemciye(77) Buse (67) Devrim (57) F GRUBU Mert (80) Seda (77) Mükerrem(66) Zeliha (58) G GRUBU Hamza(78) Oğuz (77) Pınar H. (66) Sercan (63)

Daha sonra öğrenci grupları arasında cinsiyet eşitliğinin sağlanmasına çalışılmalıdır. Bu eşitliğin sağlanması için sınıftaki toplam kız ve erkek sayısı göz önüne alınarak gruplara eşit sayıda erkek ve kız ataması yapılmalıdır. Bunun için puan aralığı olarak aynı sütunlarda bulunan öğrenciler arasında değişikliğe gidilmelidir. Eğer aynı sütunda değişiklik yapılamıyorsa yan sütunlarda yapılmalıdır (Bilgin, 2006).

Sınıfta 13 kız 16 erkek öğrenci bulunduğundan her grupta en az 2 kız 2’de erkek olmalıdır. Bu durum göz önüne alınarak gruplara son şekli verilmiştir

(Tablo 4).

Tablo 4

Cinsiyet Dağılımlarına ve Başlangıç Puanlarına Göre Düzenlenmiş Gruplar

Gruplar Öğrenciler

A GRUBU Ayşe(92) Uğurcan(76) Mehmet(67) Sevda(73) Birkan(45) B GRUBU Hande(87) Oktay(75) Havva(72) Osman(50)

C GRUBU Recep(76) Hakan(87) Pınar U.(70) Batuhan(51) D GRUBU Şevket(86) Ayperi(74) Tuğba( 73) Güngör(53) E GRUBU Yavuz(82) Nemciye(77) Buse (67) Devrim (57) F GRUBU Mert (80) Oğuz (77) Mükerrem(66) Zeliha (58) G GRUBU Hamza(78) Seda (77) Pınar H. (66) Sercan (63)

Öğrenciler takımlara atandıktan sonra takımlara öğretmen tarafından hazırlanmış çalışma yaprakları dağıtılır. Öğrencilerin takım halinde çalışmalarını sağlamak için çalışma yaprakları iki öğrenciye bir tane olacak şekilde verilir. Fakat

grubun tek bir çalışma kâğıdı olduğu ve ortak fikirlerin bu çalışma kâğıdına yazılması gerektiği öğrencilere hatırlatılmalıdır (Açıkgöz, 2007; Bilgin, 2006).

Öğrenciler gruplara atandıktan sonra öğretmen o grupta herkesin bir görevinin olacağını hatırlatmalıdır. Öğretmen ilgili rollerin ne olduğunu ve bu rolleri üstlenen kişilerin yapması gerekenleri öğrencilere açıklar. Öğretmen her role kendisi öğrenci seçebileceği gibi bu seçimi öğrencilerine de bırakabilir. İşbirlikli öğrenme de grup üyelerinin alabileceği görevler aşağıda sunulmuştur (Sherman, 2000):

Materyal yöneticisi (Materials manager): İşbirlikli öğrenme grubunda materyal, araç-gereç ve malzemelerin yönetilmesinden sorumludur.

Sorgulayıcı (İnvestigator): İşbirlikli öğrenme grubunda sürekli sorular soran grup üyesidir. Grubun eleştirel bakış açısından sorumludur.

Görev düzenleyici (Taskmaster): İşbirlikli çalışma grubunda herkesin bir işle meşgul olmasını, görev almasını sağlayarak grubu düzenler. Görev düzenleyici özellikle herkesin etkinliğin bir parçasını gerçekleştireceği durumlarda görev dağılımı yapar. Öğretmen, etkinliği parçalar halinde grup elemanlarının yapmasını ve daha sonra fikirlerini birleştirmelerini istediği

durumlarda bu işi görev düzenleyiciye verebilir.

Kontrolcü (Checkher): Grup içerisindeki üyelerin sorumluluklarını yerine getirip, getirmediklerini kontrol eder. Ödev kontrolü kontrolcü tarafından gerçekleştirilebilir.

Teşvikçi (Encourager): Grubun bir arada çalışmasını sağlayarak, grup içerisinde görevini yerine getirmekte isteksiz olanları tespit ederek, onları çalışması yönünde teşvik ederek, grup elemanlarının çalışma azmini

Yazman (Recorder): Çalışma yapraklarına ortak fikirlerin kaydedilmesi, rapor yazma gibi grup etkinliklerinde bir sekreter gibi çalışarak yazma görevini üstlenir.

Özellikle öğrenci ve öğretmenin uygulama da yeni olduğu durumlarda kullanılan öğrenci takımları- başarı bölümleri tekniğinde öğrenci rollerinin anlatıldığı gibi takım kuralları da öğrencilere anlatılmalıdır. Açıkgöz (2007) bu kuralları şu şekilde açıklamıştır:

 Tüm öğrenciler kendileri kadar arkadaşlarının öğrenmesinden de sorumludurlar.

 Bütün takım üyeleri öğrenene kadar hiç kimsenin işi bitmez.

 Herhangi bir konuda yardım almak isterseniz öğretmeninizden önce takım arkadaşlarınıza başvurunuz.

 Takım arkadaşları birbiriyle yumuşak şekilde konuşmalıdırlar. c) Sınavlar: Öğrenci takımları- başarı bölümleri tekniğinde sınavlar bireysel olarak yapılmalıdır. Öğrencilerin sınav esnasında yardımlaşmaları engellenmelidir. Öğrencilerin sınavlara bireysel olarak alınması işbirlikli öğrenmenin temel koşullarından olan bireysel değerlendirilebilirlik açısından önemlidir. Öğrencilerin bireysel olarak değerlendirilmediği işbirlikli öğrenmenin öğrenci başarısı üzerinde geleneksel yöntemlerden farkı olmamaktadır (Açıkgöz, 2007; Slavin,1980).

d) Takım Ödülü: Bireysel sınavlar uygulandıktan sonra öğrencilerin almış oldukları puanlar başlangıç puanları ile karşılaştırılarak her bireyin gelişme puanı hesaplanır. Öğrencilerin almış oldukları gelişme puanları ise gruplarına yansıtılarak grup puanları hesaplanır. Gruplar grup puanlarına göre sıralanarak öğrencilere grup ödülü verilir (1996 Stahl’dan aktaran Bilgin, 2006).

Öğrencilerin bireysel gelişme puanlarının grup puanına nasıl yansıdığı aşağıda Tablo 5’de gösterilmiştir (Açıkgöz, 2007).

Tablo 5

Öğrencilerin Başlangıç Puanlarına Göre Bireysel Gelişme Puanlarının Hesaplanması

Sınav Puanının Başlangıç Puanına Göre Durumu

Bireysel Gelişme Puanı Başlangıç puanından 10 puandan fazla gerileme 0 Başlangıç puanından 1-10 puan gerileme 10

Başlangıç puanından 0-10 puan artış 20 Başlangıç puanından 10 puandan fazla artış 30 Tam puan (başlangıç puanı dikkate alınmaz) 30 Takım puanları, her takımdaki öğrencilerin gelişme puanlarının ortalaması alınarak elde edilir. Takımlar bu ortalamalara bakılarak ödüllendirilir. (Açıkgöz, 2007). Takım puanlarına göre takımlara verilecek ödüller aşağıda Tablo 6’da sunulmuştur.

Tablo 6

Takım Puanlarına Göre Takım Ödülleri

Ölçüt Ödül

15 İyi

20 Çok iyi

25 Mükemmel